Từ khi dự án đường cao tốc Hà Nội-Hải Phòng bắt đầu triển khai đến nay đã được 10 năm, tuy nhiên, các khoản Nhà nước cam kết trả cho nhà đầu tư theo quyết định số 746/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đến nay vẫn chưa được thực hiện.
Vì vậy, Tổng công ty Phát triển hạ tầng và đầu tư tài chính Việt Nam (VIDIFI)-chủ đầu tư dự án vẫn phải “còng lưng” trả lãi suất vay ngân hàng, làm phá vỡ phương án tài chính, đứng trước nguy cơ phá sản.
Bỏ tiền túi làm đường, Nhà nước chậm trả nợ
Ông Nguyễn Văn Tỉnh, Tổng giám đốc VIDIFI cho biết, việc đầu tư xây dựng tuyến đường cao tốc Hà Nội-Hải Phòng tại thời điểm năm 2007 là rất cấp bách trong điều kiện Quốc lộ 5 đã mãn tải, thường xuyên xảy ra tình trạng ùn tắc và tai nạn giao thông, cản trở sự phát triển kinh tế xã hội của khu vực kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, trong khi ngân sách Nhà nước còn khó khăn.
Do đó, Thường trực Chính phủ đã quyết định giao Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB) huy động vốn và thành lập VIDIFI để thực hiện dự án này.
[Cao tốc Hà Nội-Hải Phòng: Hai năm thu phí, nợ vẫn "lơ lửng trên đầu"]
Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, để đầu tư đường cao tốc theo hình thức đối tác công-tư (PPP), Nhà nước cần phải tham gia từ 30-50% tổng vốn đầu tư, phần còn lại do nhà đầu tư tham gia vốn và được hoàn vốn đầu tư bằng thu phí. Như vậy, tổng mức đầu tư của dự án cao tốc này khoảng 44.818 tỷ đồng thì Nhà nước cần phải góp vốn tham gia ngay từ đầu khoảng từ 13.000-22.000 tỷ đồng.
Trong khi ngân sách Nhà nước còn khó khăn, không đầu tư được toàn bộ tuyến đường và không bố trí đủ vốn phần trách nhiệm của Nhà nước để tham gia ngay từ đầu theo hình thức PPP. Vì vậy, Chính phủ đã quyết định thực hiện đầu tư cao tốc Hà Nội-Hải Phòng theo cơ chế thí điểm tại quyết định của Thủ tướng Chính phủ trong đó VDB được Chính phủ giao nhiệm vụ huy động vốn để góp vốn và cho VIDIFI vay với lãi suất sát với lãi suất thị trường (lãi suất giai đoạn 2008-2011) khoảng 14-15%/năm, những năm gần đây khoảng 10%/năm để đầu tư dự án.
Sau khi hoàn thành tuyến đường, phần tham gia vốn Nhà nước và dự án được ngân sách Nhà nước bố trí một phần, một phần được sử dụng từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất khi đầu tư các khu đô thị, khu công nghiệp được hình thành sau khi xây dựng tuyến đường.
Đối với phần tham gia trực tiếp của Nhà nước, ngân sách Nhà nước bố trí thanh toán chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng là 4.069 tỷ đồng, trả nợ gốc đến hạn các khoản vay nước ngoài (300 triệu USD-khoảng 6.690 tỷ đồng, thời gian từ 13-30 năm). Hiện nay, Chính phủ và các Bộ, ngành đang quan tâm chỉ đạo giải quyết và VIDIFI vẫn phải chờ.
Đối với dự án khu đô thị Gia Lâm, VIDIFI được sử dụng 4.723 tỷ đồng tiền sử dụng đất của khu đô thị để hoàn vốn. Hiện, dự án đã cơ bản hoàn thành công tác giải phóng mặt bằng, đã được phê duyệt chủ trương đầu tư, có quyết định giao đất để thực hiện dự án và đang chuẩn bị nộp tiền sử dụng đất theo quy định.
“Mặc dù Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các Bộ, ngành tháo gỡ các khó khăn cho Tổng công ty. Thậm chí, VIDIFI cũng đã nhiều lân làm việc với các Bộ liên quan nhưng đến giờ vẫn chưa được hỗ trợ với những cam kết của Nhà nước,” ông Tỉnh nhấn mạnh.
“Còng lưng” gánh nợ
Ngoài ra, theo quy định của pháp luật hiện hành về năng lực tài chính của chủ đầu tư dự án, doanh nghiệp dự án phải tăng vốn điều lệ từ 2.000 tỷ đồng lên thành 18.706 tỷ đồng (đảm bảo mức tối thiểu 15% tổng mức đầu tư). Trong khi đó, với tình hình tài chính hiện nay của VIDIFI rất khó khăn, tổng số vốn điều lệ là 3.800 tỷ đồng đã được Tổng công ty "rót" gần như toàn bộ vào dự án khoảng 3.200 tỷ đồng. Do đó, nguồn vốn tự có của VIDIFI để tiếp tục tham gia vào doanh nghiệp dự án rất hạn chế, không có đủ năng lực.
Mặt khác, VDB là cổ đông chính được Chính phủ giao huy động vốn cho dự án đã được Chính phủ có chỉ đạo thoái phần góp vốn tại VIDIFI, vì vậy, VDB không cấp tiếp vốn điều lệ cho VIDIFI để tham gia góp vốn bổ sung vốn điều lệ doanh nghiệp dự án cũng như Tổng công ty không có đủ nguồn lực tài chính, kinh nghiệm triển khai dự án đối với khu đô thị Gia Lâm để hoàn vốn cho tuyến đường cao tốc này.
Theo VIDIFI, từ khi dự án bắt đầu triển khai đến nay đã được 10 năm, các khoản Nhà nước cam kết trả cho nhà đầu tư theo quyết định số 746/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đến nay vẫn chưa được thực hiện. Do đó, VIDIFI vẫn đang phải tiếp tục vay VDB với lãi suất khoảng 10%/năm, gây khó khăn rất lớn cho doanh nghiệp.
Đặc biệt, khoản tiền sử dụng đất của khu đô thị Gia Lâm đến nay Tổng công ty vẫn chưa nhận được, làm phá vỡ phương án tài chính của dự án, dẫn đến các hệ lụy nghiêm trọng như doanh nghiệp dự án phá sản, ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động của VDB, không trả được các khoản nợ vay nước ngoài đến hạn được Chính phủ bảo lãnh, ảnh hưởng đến các cam kết của Chính phủ đối với các nhà tài trợ vốn nước ngoài, ảnh hưởng đến uy tín, môi trường đầu tư tại Việt Nam.
Vì vậy, VIDIFI kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội sớm để VIDIFI nhận được một phần tiền sử dụng đất của dự án khu đô thị Gia Lâm (4.723 tỷ đồng) theo cam kết của Nhà nước để hoàn trả khoản tiền đã vay của VDB.
Tổng công ty đề nghị cho phép được chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp (bao gồm số vốn đã góp và quyền góp vốn) tại doanh nghiệp dự án khu đô thị Gia Lâm theo quy định của pháp luật hiện hành để thu hồi vốn.
[Nhà đầu tư ngoại vẫn chần chừ “mua” cao tốc Hà Nội-Hải Phòng]
Liên quan đến việc chuyển nhượng dự án cho nhà đầu tư nước ngoài cũng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, ông Tỉnh tiết lộ, thời gian qua, có nhóm nhà đầu tư từ Australia, châu Âu quan tâm tới vấn đề chuyển nhượng một phần dự án. Tuy nhiên, qua các cuộc đàm phán và đánh giá của VIDIFI, các nhà đầu tư hiện nay đều băn khoăn, chưa đi vào đàm phán, thỏa thuận chi tiết các điều kiện chuyển nhượng vì họ cho rằng khoản cam kết hỗ trợ của Nhà nước đối với dự án cần phải có lộ trình thực hiện rõ ràng.
Theo ông Tỉnh, sau hơn 3 năm đưa vào khai thác, tuyến cao tốc vẫn đảm bảo tốc độ 120km/giờ, suất đầu tư đường đạt theo đúng quy định của Bộ Xây dựng khi tương đương đồng bằng sông Hồng (10,4 triệu USD/km-khoảng 242 tỷ đồng/km) nhưng chất lượng đường đạt tiêu chuẩn quốc tế.
“Những năm đầu, lưu lương phương tiện tăng đều từ 10-15% và với tốc độ này khoảng 12 năm sẽ mãn tải. Tuy nhiên, tuyến đường đã được dự trù giải phóng mặt bằng thêm 100m để sau này nếu có mở thêm làn xe thì sẽ không mất thêm đồng nào do được quy hoạch cho 50-80 năm sau,” ông Tỉnh nói./.