Tại Hội nghị "Phát triển thị trường vốn an toàn, minh bạch, hiệu quả nhằm ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế" diễn ra ngày 22/4 ở Hà Nội, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã giao Bộ Công an, Thanh tra Chính phủ phối hợp với các bộ, ngành liên quan kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm đối với thị trường trái phiếu, thị trường chứng khoán và tiền tệ với quyết tâm cao lành mạnh hóa thị trường, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư có hiệu quả. Đặc biệt không hình sự hóa các quan hệ dân sự, quan hệ kinh tế.
Theo Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, cần phải ổn định môi trường đầu tư; trong đó, đặc biệt là sự nhất quán, ổn định chính sách để nhà đầu tư yên tâm.
Các bộ, ngành liên quan xây dựng hành lang pháp lý, trình các cấp có thẩm quyền để bảo vệ nhà đầu tư tham gia thị trường chứng khoán, đặc biệt là thị trường trái phiếu; có giải pháp để phát triển cân bằng thị trường vốn và thị trường tiền tệ; phát triển lành mạnh, bền vững thị trường chứng khoán để mở rộng quy mô huy động vốn trung và dài hạn.
Đối với thị trường chứng khoán, Thủ tướng đề nghị Bộ Tài chính cần khẩn trương rà soát, sửa đổi các quy định bất cập hiện hành, đặc biệt liên quan đến quy định việc minh bạch thông tin doanh nghiệp, quyền và trách nhiệm của các chủ thể quản lý, tham gia thị trường như cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp, công ty chứng khoán, nhà đầu tư.
Cùng với đó, tăng cường các giải pháp chế tài để xử phạt nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật trên thị trường chứng khoán để bảo vệ nhà đầu tư, từ đó khôi phục niềm tin; đặc biệt xử lý nghiêm tình trạng thao túng, làm giá, đảm bảo sự phát triển lành mạnh, minh bạch và bền vững.
Tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, sự tăng trưởng nhanh của thị trường chứng khoán, thị trường trái phiếu những năm gầy đây đã tạo ra một số rủi ro tiềm ẩn.
Theo đó, thị trường cổ phiếu và chứng khoán phái sinh xuất hiện hiện tượng thao túng giá với mức giá của nhiều mã chứng khoán được đẩy lên cao, nhưng không gắn với tình hình hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.
Ngoài ra, nghĩa vụ và chất lượng công bố thông tin của một số doanh nghiệp đại chúng, công ty niêm yết, tổ chức kinh doanh chứng khoán, tổ chức cung cấp dịch vụ, nhà đầu tư chưa đồng đều, còn xảy ra các hành vi tiêu cực.
Thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát sinh rủi ro từ các nhà đầu tư cá nhân chưa hiểu biết rõ về pháp luật trong việc đầu tư, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tham gia mua trái phiếu doanh nghiệp.
Một số trường hợp đã có hành vi gian lận khi xác định trở thành nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp để mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Tình hình tài chính của một số doanh nghiệp phát hành còn hạn chế, một số doanh nghiệp có mục đích sử dụng vốn không đúng với thông tin đã công bố.
Cùng đó, một số tổ chức kiểm toán và thẩm định giá còn hạn chế về năng lực, chưa đáp ứng các chuẩn mực nghề nghiệp. Một số tổ chức đại lý phát hành, tổ chức phân phối trái phiếu doanh nghiệp chưa tuân thủ đúng pháp luật.
Đáng chú ý, nhà đầu tư cá nhân trên thị trường chưa được trang bị đầy đủ kiến thức về pháp luật và hiểu biết về thị trường, thường có hành vi mua bán theo tin đồn, chạy theo lãi suất cao.
Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết sẽ khẩn trương trình Chính phủ sửa đổi quy định về phát hành TPDN riêng lẻ tại Nghị định số 153/2020 theo hướng siết chặt một cách hợp lý, quản lý chặt chẽ các công ty chứng khoán tư vấn phát hành. Ngoài ra, các doanh nghiệp yếu kém không được phát hành. Bên cạnh đó, thu hẹp lại mục tiêu huy động trái phiếu chỉ phục vụ cho việc đầu tư triển khai dự án.
"Doanh nghiệp sau khi phát hành phải thông báo ngay cho Sở giao dịch chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và thường xuyên có công bố thông tin về việc sử dụng tiền từ huy động trái phiếu," ông Phớc nói.
['Lành mạnh hóa thị trường vốn, song không hình sự hóa các quan hệ']
Ngoài ra, Bộ Tài chính sẽ nghiên cứu, kiến nghị Chính phủ để trình Quốc hội rà soát tổng thể các quy định tại Luật Chứng khoán, gồm: phạm vi phát hành ra công chúng, phát hành riêng lẻ, khái niệm nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tại Luật Chứng khoán, các quy định về xử lý vi phạm trên thị trường chứng khoán và một số nội dung liên quan.
Ông Phạm Quang Dũng, Chủ tịch Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) kiến nghị cải thiện 3 yếu tố để giảm thiểu rủi ro của thị trường vốn.
Theo đó, ông Dũng cho rằng, cần khuyến khích sự hình thành và phát triển của các công ty xếp hạng tín nhiệm. Đồng thời, sớm yêu cầu xếp hạng tín nhiệm độc lập bắt buộc với doanh nghiệp phát hành và trái phiếu phát hành.
Xếp hạng tín nhiệm một mặt giúp bảo vệ các nhà đầu tư, mặt khác giúp doanh nghiệp có tình hình tài chính lành mạnh, có dự án tốt, huy động được vốn với chi phí thấp.
Thứ hai, xây dựng thị trường giao dịch tập trung với trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ để tăng tính minh bạch của thị trường, khả năng giám sát của các cơ quan quản lý và bảo vệ tốt hơn cho nhà đầu tư.
Thứ ba, cải thiện cơ chế bảo vệ nhà đầu tư. Theo đó, cần hoàn thiện các cơ chế quản lý và giám sát, bên cạnh việc tăng cường đào tạo, truyền thông cho công chúng về các kiến thức đầu tư.
Ông Dũng cho rằng công tác hậu kiểm và chế tài đi kèm với các doanh nghiệp phát hành, các tổ chức tham gia vào quy trình phát hành và giao dịch trái phiếu doanh nghiệp phải đủ sức răn đe để đảm bảo thị trường hoạt động công khai, minh bạch, có kỷ cương, kỷ luật.
Tại hội nghị, Chủ tịch Công ty cổ phần cơ điện lạnh (REE) Nguyễn Thị Mai Thanh kiến nghị các cơ quan chức năng quy định chặt chẽ hơn về người chịu trách nhiệm công bố thông tin. Với tài sản thế chấp, phải đáp ứng yêu cầu là tài sản có tính thanh khoản cao và được định danh.
Theo bà Thanh, cơ quan chức năng cần có chế tài xử lý những thương vụ sử dụng vốn huy động chệch hướng so với thông tin đã công bố. Đồng thời, củng cố thêm trách nhiệm của các cơ quan kiểm toán, định giá và giám sát tài sản.
Ông Zafer Mustafaeglu, Giám đốc Khối Nghiệp vụ về Tài chính, Năng lực cạnh tranh và Đổi mới sáng tạo, Khu vực Đông Á-Thái Bình Dương, Ngân hàng Thế giới (WB) - kiến nghị Chính phủ xây dựng chính sách phát triển thị trường dựa trên 3 đối tượng, gồm bên phát hành, nhà đầu tư và tổ chức trung gian.
Với bên phát hành, chính sách cần tạo thuận tiện cho tất cả các loại hình doanh nghiệp có thể huy động vốn trên thị trường vốn thông qua các kênh phù hợp, một cách lành mạnh, an toàn, hiệu quả.
Với nhà đầu tư, cần ưu tiên việc bảo vệ họ trong các quy định về chứng khoán. "Nhà đầu tư cần được giáo dục, nhưng chúng ta cũng nên ghi nhận rằng không phải tất cả các loại chứng khoán đều phù hợp với mọi nhà đầu tư, nhất là các nhà đầu tư cá nhân," ông Zafer Mustafaeglu nói.
Theo ông Zafer Mustafaeglu, sản phẩm trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ nên duy trì trong thị trường chuyên nghiệp hoặc đòi hỏi trình độ cao hơn. Đặc biệt, ông Zafer Mustafaeglu kiến nghị Chính phủ siết chặt định nghĩa về nhà đầu tư chuyên nghiệp để ngăn ngừa các nhà đầu tư thiếu kiến thức và kỹ năng phân tích. Với tổ chức trung gian cũng nên tiến hành cấp phép và giám sát chặt chẽ.
"Các tổ chức trung gian khác nhau có vai trò khác nhau, ví dụ môi giới chứng khoán không được nhận tiền gửi kỳ hạn, đại diện bán của ngân hàng không thể bán chứng khoán, cổ phiếu hoặc trái phiếu cho khách hàng. Những người này phải được cấp phép hành nghề, họ phải tuân thủ chuẩn mực hành vi tốt và chịu trách nhiệm giải trình về bất kỳ sai phạm nào," ông Zafer Mustafaeglu đề xuất.
Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết, thị trường vốn và thị trường tiền tệ là hai phân khúc quan trọng của thị trường tài chính, trong đó thị trường tiền tệ (ngắn hạn) thuộc chức năng tổ chức, điều hành của Ngân hàng Nhà nước. Còn đối với thị trường vốn thực hiện theo các quy định pháp luật về thị trường chứng khoán.
Trên thực tế, khi các tổ chức tín dụng tham gia vào thị trường vốn, ngoài việc phải tuân thủ các quy định pháp luật về lĩnh vực chứng khoán, các tổ chức tín dụng còn phải tuân thủ các quy định pháp luật chuyên ngành trong lĩnh vực ngân hàng nhằm bảo đảm an toàn trong hoạt động của các tổ chức tín dụng.
Để phát triển đồng bộ, minh bạch và bền vững thị trường tài chính theo hướng hoạt động an toàn, hiệu quả, có cơ cấu hợp lý, cân đối giữa thị trường tiền tệ, tín dụng với thị trường vốn, Ngân hàng Nhà nước kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành chức năng chủ động theo dõi sát diễn biến kinh tế vĩ mô, tình hình thị trường tài chính, tiền tệ để kịp thời thực hiện biện pháp ổn định thị trường, đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế; trong đó tập trung triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm.
Cụ thể là phát triển đồng bộ các phân khúc của thị trường tài chính (thị trường trái phiếu, cổ phiếu, chứng khoán phái sinh...) theo hướng tập trung hiện đại hóa công nghệ thông tin và cơ sở hạ tầng phục vụ giao dịch thị trường; đa dạng hóa các nhà đầu tư tham gia thị trường, khuyến khích các quỹ, công ty bảo hiểm... tham gia sâu và rộng hơn vào thị trường; thành lập các công ty xếp hạng tín nhiệm uy tín, nâng cao tính công khai, minh bạch của thị trường.
Bên cạnh đó, rà soát, hoàn thiện hành lang pháp lý và triển khai các giải pháp tạo điều kiện phát triển thị trường vốn; trong đó có thị trường trái phiếu doanh nghiệp, giảm áp lực tới nguồn vốn tín dụng từ hệ thống các tổ chức tín dụng, nhất là vốn trung dài hạn. Đồng thời, tăng cường quản lý, thanh tra, giám sát hoạt động của thị trường chứng khoán; trong đó có thị trường trái phiếu doanh doanh.
Thời gian qua, thị trường vốn của Việt Nam phát triển nhanh cả về chiều rộng và chiều sâu; quy mô, sản phẩm, thanh khoản tăng mạnh, góp phần huy động nguồn lực tài chính rất quan trọng cho nền kinh tế, hỗ trợ và bổ sung cho kênh cung ứng vốn truyền thống là tín dụng ngân hàng.
Thị trường vốn đã hình thành và vận hành đầy đủ các cấu phần bao gồm thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu, thị trường chứng khoán phái sinh.
Quy mô của thị trường vốn tăng trưởng bình quân 28,5%/năm giai đoạn 2016-2021. Hiện tại, quy mô thị trường vốn đạt 134,5% GDP năm 2021, gấp 3,5 lần quy mô năm 2015; trong đó quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu tương đương 93,8% GDP; quy mô thị trường trái phiếu đạt 39,7% GDP./.