Thu hoạch tôm nuôi trên đất lúa. (Ảnh: Huỳnh Sử/TTXVN) Tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long, hình thức nuôi tôm sú kết hợp với trồng lúa thời gian qua phát triển tương đối ổn định, thể hiện tính bền vững, hiệu quả, tăng trưởng nhanh về diện tích, năng suất và sản lượng.
Đây là mô hình sản xuất thông minh, thân thiện với môi trường trong bối cảnh tình hình dịch bệnh trên tôm ngày càng diễn biến phức tạp, tác động bất lợi của biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt như xâm nhập mặn, hạn hán, nước biển dâng, môi trường bị ô nhiễm.
Nông dân thu về hai nguồn lợi kinh tế chủ lực là tôm và lúa trên cùng diện tích sản xuất với mức ổn định 60-70 triệu đồng/ha/năm, giúp xóa đói giảm nghèo nhanh, bền vững.
Hiện nay, hình thức nuôi chủ yếu là luân canh một vụ tôm-một vụ lúa, với tổng diện tích toàn vùng hơn 160.000ha, năng suất 300-500 kg/ha, sản lượng trên 60.000 tấn/năm.
Các tỉnh nuôi tôm-lúa có diện tích khá lớn là Kiên Giang, Cà Mau, Bạc Liêu và Sóc Trăng.
Nông dân thu về hai nguồn lợi kinh tế chủ lực là tôm và lúa trên cùng diện tích sản xuất với mức ổn định 60-70 triệu đồng/ha/năm, giúp xóa đói giảm nghèo nhanh, bền vững.
Tại hội nghị bàn giải pháp nâng cao hiệu quả và phát triển bền vững sản xuất tôm-lúa tại Đồng bằng sông Cửu Long, tổ chức ngày 23/9, ông Phạm Khánh Ly, Phó vụ trưởng Vụ nuôi trồng thủy sản (Tổng cục Thủy sản) cho rằng đầu tư nuôi tôm-lúa thấp, ít rủi ro và giá thành sản xuất thấp hơn so với nuôi tôm thâm canh, bán thâm canh, tạo lợi thế tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường, chế biến xuất khẩu. Sản phẩm của hình thức canh tác này là sản phẩm sạch đang được ưa chuộng trên thị trường.
Đồng bằng sông Cửu Long có lợi thế về điều kiện tự nhiên với diện tích tôm-lúa tiềm năng phát triển hơn 250.000ha, tập trung ở các tỉnh ven biển trong vùng. Trong kịch bản ứng phó với biến đổi khí hậu, nước biển dâng của Đồng bằng sông Cửu Long thì mô hình tôm-lúa được ưu tiên phát triển, nhằm thích ứng với xâm nhập mặn, hạn hán, nước biển dâng. Đây là mô hình thủy sản bền vững, giảm thấp rủi ro so với những mô hình nuôi trồng khác cần được quy hoạch, đầu tư phát triển bài bản và đúng định hướng trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập trong sản xuất tôm-lúa tại Đồng bằng sông Cửu Long. Nhiều địa phương chưa quy hoạch xong sản xuất tôm-lúa, hệ thống thủy lợi, cơ sở hạ tầng thiếu đầu tư, tôm phát sinh dịch bệnh và chết kéo dài, lây lan nhưng chưa có biện pháp khắc phục hữu hiệu.
Hầu hết các địa phương chưa chủ động được nguồn tôm giống, phải nhập từ ngoài vùng nhưng khó quản lý, kiểm soát được chất lượng và giống trôi nổi mang mầm bệnh.
Công tác giám sát vùng nuôi, nhất là khâu quan trắc, cảnh báo môi trường và dịch bệnh phục vụ sản xuất tại nhiều địa phương còn chưa có hoặc có nhưng hoạt động không hiệu quả. Nông dân sản xuất tôm-lúa phần lớn là tự phát, chưa được trang bị về kỹ thuật, thiếu vốn đầu tư và thiếu giống lúa chịu mặn, năng suất cao để gieo trồng...
Theo Tổng cục Thủy sản, định hướng phát triển sản xuất tôm-lúa giai đoạn 2016-2020, tầm nhìn đến năm 2030 ở Đồng bằng sông Cửu Long là tăng năng suất tôm nuôi từ 500 kg/ha/vụ/năm; năm 2020 nâng tổng diện tích tôm-lúa lên 200.000ha, sản lượng tôm 100.000-120.000 tấn/năm và năm 2030 là 250.000ha, sản lượng tôm 125.000-150.000 tấn/năm.
Các đại biểu kiến nghị cần xác định khả năng phát triển và hình thức canh tác phù hợp với điều kiện sinh thái cụ thể của từng vùng, tiểu vùng gắn với quy hoạch, đầu tư phát triển. Năng suất tôm, lúa tăng theo hướng cải tiến kỹ thuật; ứng dụng tiến Bộ khoa học công nghệ, đầu tư cơ sở hạ tầng, hệ thống thủy lợi đồng bộ, hoàn thiện quy trình canh tác tôm-lúa chuyển giao cho nông dân; xây dựng thương hiệu tôm-lúa “sạch” kết hợp với tạo đầu ra sản phẩm ổn định.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Vũ Văn Tám đề nghị các ngành chức năng của Bộ sớm hoàn thành xây dựng chương phát triển nuôi tôm-lúa vùng Đồng bằng sông Cửu Long và quy hoạch chi tiết phát triển mô hình này giai đoạn 2016-2030, tầm nhìn năm 2030 cho các địa phương trong vùng.
Các địa phương cần chú trọng công tác quy hoạch và thực hiện, quản lý, giám sát để đảm bảo đúng định hướng phát triển trọng tâm của vùng; tập trung nguồn lực đầu tư thủy lợi, phát triển cơ sở hạ tầng; tăng cường kỹ thuật sản xuất tôm-lúa, nhất là khâu tôm giống chất lượng cao, lúa giống chịu mặn và hoàn thiện quy trình canh tác chuyển giao cho nông dân.
Công nghệ nuôi tôm-lúa cần nghiên cứu theo hướng nâng cao chất lượng sản phẩm “tôm sạch - lúa thơm,” giảm thiểu những tác động tiêu cực đến môi trường./.
