Thời gian này, tại các cánh đồng vùng trũng trên địa bàn tỉnh Hậu Giang, nông dân thực hiện mô hình nuôi cá trong ruộng lúa vào mùa nước nổi. Đây là mô hình được bà con áp dụng nhiều năm qua, mang lại hiệu quả kinh tế cao.
Tận dụng diện tích lúa kém hiệu quả
Trước đây, tại các vùng trũng của tỉnh như huyện Phụng Hiệp, Vị Thủy, Long Mỹ, mỗi khi đến mùa nước nổi, nông dân sản xuất vụ lúa Thu Đông kém hiệu quả nên thường bỏ đồng trống. Những năm qua, bà con bắt đầu tận dụng diện tích ruộng ngập nước để nuôi cá và mang lại hiệu quả cao.
Trên diện tích 1,5ha đất ruộng, ông Nguyễn Út Em, xã Hòa An, huyện Phụng Hiệp, thả nuôi 30kg cá giống các loại thay vì bỏ đồng trống do nước ngập.
Ông Út Em cho biết: “Vùng đất này là vũng trũng nên nông dân sợ làm lúa khi lũ về, không kịp thu hoạch do lúa chưa kịp chín sẽ thiệt hại, ảnh hưởng năng suất, chất lượng lúa. Vì thế, nhiều năm qua, năm nào gia đình tôi cũng thả nuôi cá, vừa hiệu quả, lại tốn ít công, ít chi phí hơn so với làm lúa vụ Thu Đông. Sau khi thu hoạch cá, cũng không cần phải vệ sinh đồng ruộng, chỉ cần bơm nước ra là có thể gieo sạ lại vụ lúa Đông Xuân."
Còn tại xã Vĩnh Trung, huyện Vị Thủy, ông Nguyễn Văn Vũ, sau khi thu hoạch vụ Hè Thu đã thả nuôi 30kg cá giống chép vàng và mè hoa trên diện tích hơn 1ha đất ruộng của gia đình.
Theo ông Vũ, nơi đây là vùng trũng nên thường bị nước ngập sâu vào mùa lũ, bà con chỉ canh tác được 2 vụ lúa trong năm là Đông Xuân và Hè Thu, còn vụ lúa Thu Đông thì bỏ đất trống. Nhận thấy nuôi cá ruộng trong mùa lũ mang lại nguồn thu nhập trong những tháng nhàn rỗi nên ông đã mạnh dạn thực hiện mô hình này nhiều năm qua và mang lại nguồn thu nhập đáng kể.
Ông Vũ chia sẻ: “Những năm trước, gia đình tôi thả nuôi 20kg cá giống trên diện tích khoảng 6.000m2, vào vụ thu hoạch, sản lượng đạt từ 1-1,2 tấn cá các loại, giá bán từ 20.000-60.000 đồng/kg (tùy loại), tính ra mỗi vụ nuôi, gia đình tôi cũng kiếm thêm thu nhập khoảng 20 triệu đồng."
Sau khi thu hoạch lúa Hè Thu, bà con tiến hành mua cá giống về thả trước trong mương vườn khoảng một tháng để cho cá làm quen với môi trường tự nhiên và cá đủ lớn trước khi thả ra ruộng. Cách làm này sẽ giúp hạn chế tối đa tỷ lệ hao hụt cá giống. Sau đó, đợi đến khi con nước lũ bắt đầu về làm ngập các cánh đồng lúa chét (lúa lên tự nhiên sau khi thu hoạch), bà con thả cá giống ra ruộng để nuôi.
[Nuôi cá lồng gắn với phát triển du lịch ở vùng hồ Hòa Bình]
Ngoài một số loài cá giống như: cá trê, cá chép vàng, cá mè hoa, cá chim trắng, sặc rằn..., bà con còn dẫn dụ cá rô, cá lóc ngoài tự nhiên vào đồng ruộng để nuôi, nhằm tăng số lượng loài và sản lượng khi thu hoạch.
Trung bình 1.000m2 đất ruộng, nông dân thả nuôi từ 2-3kg cá giống, sau khoảng 3 tháng thả nuôi sẽ thu hoạch với năng suất từ 50-60kg cá thương phẩm.
Nhân rộng mô hình
Theo nhiều hộ dân, mô hình nuôi cá ruộng tốn ít công chăm sóc, chi phí đầu vào thấp, đầu ra ổn định. Bà con chỉ tốn tiền mua cá giống và thức ăn vào giai đoạn thả cá trong mương vườn và tiền mua lưới cước bao xung quanh ruộng. Trong suốt quá trình thả nuôi, cá tự kiếm nguồn thức ăn trên ruộng từ rong rêu, rơm rạ, lúa chét của vụ trước và các loài côn trùng.
Lưới cước bao quanh ruộng có thể sử dụng từ 3 đến 4 năm. Trong quá trình nuôi, nông dân chỉ đi kiểm tra bờ bao, lưới cước xung quanh để gia cố lại nhằm đề phòng cá ra bên ngoài.
Sau gần 3 tháng nuôi trên ruộng, nông dân thu hoạch cá để chuẩn bị đất gieo sạ vụ lúa Đông Xuân. Hộ nào không có ao, mương vườn để trữ cá thì bán ngay cho thương lái, riêng gia đình nào có điều kiện nuôi thêm đợi đến cận Tết Nguyên đán xuất bán sẽ được giá cao hơn.
Với những hiệu quả mang lại, ngành nông nghiệp tỉnh đang thực hiện nhân rộng mô hình nhằm thích ứng với mùa lũ, tận dụng tối đa diện tích sản xuất kém hiệu quả.
Ông Trương Văn Trí, Trưởng phòng Phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Vị Thủy, cho biết xuất phát từ hiệu quả thực tế của mô hình nuôi cá ruộng mang lại trong nhiều mùa lũ qua, nông dân tại các vùng trũng trong huyện ngày càng nhân rộng mô hình này.
Vụ nuôi năm nay, nông dân trên địa bàn huyện đã tăng diện tích thêm 420ha, nâng tổng diện tích nuôi lên gần 2.000ha. Ưu điểm của mô hình này là ruộng lúa cung cấp rơm rạ mục, sâu bọ làm thức ăn cho cá, nên tiết kiệm chi phí.
Ngoài ra, cá ruộng cũng ăn sâu bọ hại lúa, sục bùn, diệt cỏ dại; chất thải của cá tích tụ có tác dụng làm phân bón, tăng độ bùn cho ruộng lúa nên bà con giảm công làm cỏ, công làm đất sau mỗi vụ thu hoạch.
Theo ông Ngô Minh Long, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Hậu Giang, nhằm khai thác, tận dụng diện tích đất vườn còn trống không đáp ứng đủ điều kiện sản xuất vụ lúa Thu Đông, bà con nông dân đã chuyển sang nuôi thủy sản có giá trị kinh tế, phù hợp nhu cầu thị trường, tạo sản phẩm an toàn; nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống.
Bước đầu tỉnh hình thành các liên kết trong cộng đồng từng bước xây dựng các khu vực cộng đồng cùng chung tay bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản, không tàng trữ và sử dụng xung điện, ngư cụ cấm để khai thác thủy sản... Ngành nông nghiệp đang triển khai kế hoạch mở rộng diện tích sản xuất rau màu, nuôi thủy sản trên ruộng lúa năm 2023 trên địa bàn tỉnh.
Ngành nông nghiệp tỉnh phấn đấu chuyển đổi 2.000ha diện tích đất trồng lúa kém hiệu quả trên địa bàn tỉnh sang thực hiện mô hình nuôi cá trên ruộng lúa, nâng tổng chỉ tiêu phát triển diện tích nuôi thủy sản trên ruộng lúa năm 2023 lên 7.500ha, sản lượng đạt 11.634 tấn; hỗ trợ xây dựng 1 mô hình nuôi cá trên ruộng lúa theo hướng nâng cao giá trị gắn với liên kết cộng đồng với quy mô 200ha.
Tổng nhu cầu kinh phí mở rộng diện tích và thực hiện mô hình trên gần 30 tỷ đồng, trong đó ngân sách Nhà nước hỗ trợ trên 2,5 tỷ đồng, còn lại là nguồn vốn do người dân đối ứng.
Về giải pháp thực hiện, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh cho biết ngành nông nghiệp sẽ chỉ đạo phát triển nuôi thủy sản. Đối tượng chủ yếu để tăng diện tích trên ruộng lúa là cá lóc đầu nhím. Người dân có thể đầu tư nuôi thêm một số loài cá ăn thực vật, hữu cơ để tận dụng nguồn thức ăn tự nhiên có trên ruộng.
Ngành nông nghiệp xây dựng mô hình nuôi thủy sản trên ruộng lúa mẫu có hiệu quả cao để người dân học tập thực tế, nhân rộng trong sản xuất. Ngành ưu tiên các mô hình nuôi liên kết với tiêu thụ sản phẩm, nhất là liên kết trực tiếp giữa người nuôi và cơ sở chế biến, tiêu thụ, chú trọng tạo sản phẩm đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.
Đồng thời, các địa phương vận dụng các nguồn kinh phí phát triển nông nghiệp tại địa phương, có chính sách hỗ trợ người dân tăng gia sản xuất, chuyển đổi diện tích trồng kém hiệu quả, diện tích không đáp ứng đủ điều kiện sản xuất vụ Thu Đông sang trồng cây rau màu, nuôi thủy sản trên ruộng lúa để phục vụ nhu cầu người dân trên địa bàn và đảm bảo kế hoạch sản xuất của địa phương./.