Nghệ sỹ ưu tú Hà Phương và nghệ sỹ nhân dân Tuyết Mai những ngày còn công tác tại Đài Tiếng nói Việt Nam. (Ảnh tư liệu) “Đây là tiếng nói Việt Nam, phát thanh từ Hà Nội, Thủ đô nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa,” lời xướng đầu chương trình thời sự của phát thanh viên Tuyết Mai trên Đài Tiếng nói Việt Nam đã in sâu trong tâm thức nhiều thế hệ.
Từ bản tin thắng trận đầu tiên thông báo miền Nam hoàn toàn giải phóng và tin Bác Hồ mất đến những chương trình “Đọc truyện đêm khuya,” “Tiếng thơ,” “Dành cho đồng bào Việt Nam ở xa Tổ quốc”..., chất giọng của bà lúc mạnh mẽ đanh thép, lúc hào sảng rộn ràng, lúc trầm buồn sâu lắng.
Giọng đọc huyền thoại ấy đã mãi mãi ra đi ở tuổi 98 để lại nhiều thương nhớ trong lòng hàng triệu thính giả Việt Nam.
‘Giọng đọc vàng’
Khi những đoạn nhạc hiệu chương trình “Vì an ninh Tổ quốc,” “Kể chuyện cảnh giác,” “Tiếng thơ”… được phát lại trên trang báo điện tử của Đài tiếng nói Việt Nam, nhiều người không khỏi bồi hồi khi được nghe lại giọng nữ trung vang, mềm của nghệ sỹ nhân dân Tuyết Mai.
Nhà văn Tô Hoài đã dành lời khen rằng giọng nói của bà “đạt đến mức chuẩn mực” về cách phát âm của một ngôn ngữ chuẩn mực cho cả nước trên Đài Tiếng nói Việt Nam.
Được tôn vinh là “giọng đọc vàng” trên sóng phát thanh, nhưng có điều đặc biệt là nghệ sỹ nhân dân Tuyết Mai không qua đào tạo phát thanh viên mà chỉ tự học, tự rèn luyện.
Nghệ sỹ nhân dân Tuyết Mai (tên thật là Bùi Thị Thái) sinh ra ở đảo Cát Hải, Hải Phòng. Bà theo gia đình lên Hà Nội từ năm 12 tuổi và sớm tham gia cách mạng, hát cổ động cho nhiều phong trào, tham gia ghi âm những ca khúc cách mạng tại Đài tiếng nói Việt Nam.
Ca sỹ Bùi Thị Thái đã từng hát cổ động cho Tuần lễ vàng của chính phủ, cổ vũ động viên đồng bào chiến sỹ vượt qua thử thách, một lòng ủng hộ Việt Minh. Thời kỳ kháng chiến chống Pháp, ca sỹ Bùi Thị Thái cũng đã tham gia phục vụ các thương bệnh binh, bộ đội và dân công nơi chiến tuyến.
Năm 1955, chiến sỹ Bùi Thị Thái từ Thư viện Quân đội chuyển sang đội ngũ phát thanh viên của Đài Tiếng nói Việt Nam với nghệ danh Tuyết Mai, tên người con gái thứ ba của bà với Đại úy-nhạc sỹ nổi tiếng Đinh Ngọc Liên.
[Hồi ức về buổi phát sóng đầu tiên của Đài Phát thanh Giải phóng]
Năm 1958, bà bước vào cuộc hôn nhân thứ hai với nghệ sỹ ưu tú Phan Phúc, Trưởng đoàn ca nhạc Đài Tiếng nói Việt Nam. Hai vợ chồng có với nhau một người con gái là nhạc sỹ Phan Tuyết Minh.
Từ đó, bà là giọng đọc chủ lực tin tức thời sự chính luận quan trọng, góp phần cổ vũ tinh thần, truyền tải sức mạnh chính trị tới quân và dân mọi miền Tổ quốc thời kỳ chống Mỹ…
Bà là phát thanh viên Đài Tiếng nói Việt Nam đầu tiên được Nhà nước phong danh hiệu nghệ sỹ ưu tú đợt I năm 1984, danh hiệu nghệ sỹ nhân dân năm 1993, còn hàng triệu thính giả trong cả nước thì tôn vinh bà là “Giọng đọc vàng trên sóng phát thanh.”
Mặc dù bà nghỉ hưu đã hơn 20 năm, nhưng đến nay, thính giả vẫn được nghe lời xướng của nghệ sỹ Tuyết Mai trên rất nhiều chương trình của Đài.
Thành công nhờ khổ luyện
Trong ký ức của nhiều đồng nghiệp cùng thời hay thuộc thế hệ sau này, nghệ sỹ nhân dân Tuyết Mai dù sở hữu chất giọng trời phú, nhưng bà luôn khiêm nhường, khổ luyện để có được giọng đọc truyền cảm đi vào lòng thính giả nhiều thế hệ.
Chia sẻ trên Đài Tiếng nói Việt Nam, nghệ sỹ ưu tú Hà Phương cho hay nghệ sỹ nhân dân Tuyết Mai luôn giữ gìn từng chút một trong sinh hoạt, ăn uống, đi đứng để lúc nào cũng có giọng đọc với âm thanh đẹp nhất. Bà không bao giờ ngồi dưới quạt trần để tránh gió. Bà cũng không ngừng trau dồi khi lúc nào trong túi cũng có một cuốn sách.
Nghệ sỹ ưu tú Hà Phương nhớ lại hình ảnh đàn chị: “Vào phòng thu, chờ đèn báo sáng ‘mời đọc,’ thể nào chị cũng lắc đầu vài cái… Thành kính như một nữ tu. Cái lắc đầu kia như gọi các con chữ về mà ru nựng và mấy dòng chữ vừa khẽ khàng vang lên đã thấy mình lắc lư say cái giọng điệu êm đềm ấy.”
“Làm việc cùng nghệ sỹ nhân dân Tuyết Mai gần 20 năm, tôi vẫn không hiểu nổi người đàn bà phúc hậu, luôn vui vẻ, lịch thiệp như thế đã phải chèo chống tài giỏi cỡ nào để giữ trong ấm ngoài êm, để một gia đình ba người cùng làm nghệ thuật sống thanh bần mà đầy ắp tiếng cười,” nghệ sỹ ưu tú Hà Phương nói thêm.
Nghệ sỹ nhân dân Tuyết Mai, giọng đọc huyền thoại của Đài Tiếng nói Việt Nam. (Ảnh: Gia đình cung cấp) Đối với nhà thơ Đặng Vương Hưng, nghệ sỹ Tuyết Mai là người rất gần gũi bởi bà là hàng xóm của nhà báo Vương Thịnh (1934-2010), nguyên Phó Ban Đối ngoại Đài Tiếng nói Việt Nam và là cậu ruột của nhà thơ.
“Hồi ấy, còn chưa có tivi phổ biến như bây giờ, giọng đọc của hai phát thanh viên Tuyết Mai và Việt Khoa được thính giả mến mộ và yêu quý vô cùng. Họ nổi tiếng từ kháng chiến chống Pháp và đặc biệt là trong kháng chiến chống Mỹ, quen thuộc qua rất nhiều chương trình,” anh kể.
Nhà thơ khẳng định rằng nghệ sỹ Tuyết Mai là một "giọng đọc vàng," bền bỉ âm vang tới 50 năm trên sóng phát thanh.
Nhà văn Trương Quý bùi ngùi khi hay tin “phát thanh viên huyền thoại” đã vĩnh viễn ra đi. Anh kể rằng cách đây vài năm, anh có liên hệ với nhạc sỹ Tuyết Minh để xin gặp nghệ sỹ nhân dân Tuyết Mai nhưng hay tin bà đã yếu lắm, không tiếp được.
Thuộc thế hệ 7X, nhà văn đã quá quen thuộc với chất giọng vàng ấy. Anh nhận xét giọng đọc của phát thanh viên Tuyết Mai đã thành một điển phạm cho âm quyển miền Bắc mấy chục năm, không chỉ các lời cho đoạn nhạc hiệu chương trình mà còn nhiều bộ phim tài liệu đặc trưng kiểu giọng trịnh trọng đầy âm hưởng sử thi.
“Bây giờ, ít có giọng đọc nào gây được cảm giác chắc như đinh đóng cột như nghệ sỹ Tuyết Mai hay các phát thanh viên thời ấy. Đó là kiểu âm thanh vừa đanh thép vừa nhấn nhá ngân nga tạo ra một cảm giác siêu thực, huyền hoặc, hòa cùng một bè những bài ca rộn tiếng trống tiếng loa át tiếng bom rền,” nhà văn Trương Quý chia sẻ./.
Giọng đọc của nghệ sỹ nhân dân Tuyết Mai:
