Theo Reuters/AP, Tập đoàn Facebook ngày 1/11 tuyên bố sẽ khóa tính năng nhận diện khuôn mặt - vốn tự động nhận diện người dùng trong các ảnh chụp và băng ghi hình - với lý do dư luận ngày càng lo ngại về việc sử dụng loại công nghệ này.
Phó Chủ tịch phụ trách trí tuệ nhân tạo của Facebook Jerome Pesenti viết trên blog cá nhân: “Giới chức vẫn đang trong quá trình xây dựng các quy tắc kiểm soát việc sử dụng công nghệ này. Trong bối cảnh có nhiều bất ổn như hiện nay, chúng tôi tin rằng việc giới hạn sử dụng tính năng nhận diện khuôn mặt chỉ trong một số trường hợp nhất định là điều cần thiết.”
Quyết định này của nền tảng truyền thông xã hội lớn nhất được đưa ra trong bối cảnh ngành công nghiệp công nghệ đang đối mặt với những làn sóng dư luận phản ứng gay gắt về vấn đề đạo đức trong sử dụng công nghệ.
Giới chỉ trích cho rằng công nghệ nhận diện khuôn mặt - được sử dụng nhiều tại các nhà bán lẻ, bệnh viện và doanh nghiệp vì lý do an ninh - có thể phải đánh đổi bằng quyền riêng tư, ảnh hưởng xấu đến những nhóm người không hòa nhập với xã hội và khiến việc dò xét người khác trở thành điều bình thường. IBM - tập đoàn công nghệ máy tính đa quốc gia có trụ sở tại New York (Mỹ) - đã hủy vĩnh viễn các sản phẩm có tính năng nhận diện khuôn mặt, trong khi Tập đoàn Microsoft và Amazon.com đều đã đình chỉ vô thời hạn việc bán các sản phẩm này cho lực lượng an ninh.
[Facebook sẽ đóng hệ thống nhận diện khuôn mặt trong tháng 11]
Tin tức được loan báo cũng đúng thời điểm Facebook đang đối mặt với sự theo dõi và điều tra gắt gao của giới chức và các nhà luật pháp về nhiều cáo buộc liên quan đến độ an toàn cũng như hàng loạt vụ lạm dụng trên các nền tảng mà tập đoàn sở hữu.
Doanh nghiệp tuần trước vừa đổi tên thành Tập đoàn Nền tảng Meta nói rằng hơn 1/3 người dùng thường xuyên của Facebook lựa chọn tính năng cài đặt nhận diện khuôn mặt trên nền tảng mạng xã hội, và thay đổi này sẽ xóa bỏ dữ liệu nhận diện khuôn mặt của hơn 1 tỷ người.
Việc này được thực hiện trên toàn cầu và dự kiến sẽ hoàn tất vào tháng 12 tới, theo lời người phát ngôn của Facebook. Các tổ chức ủng hộ quyền riêng tư và quyền trong không gian số đã hoan nghênh động thái mới của Facebook.
Facebook chưa phản hồi câu hỏi về cách người dùng có thể xác minh rằng dữ liệu hình ảnh của họ đã bị xóa hay chưa, hoặc nền tảng này sẽ làm gì với công nghệ này.
Khoảng 640 triệu người dùng của Facebook lựa chọn tính năng nhận diện khuôn mặt, song nền tảng này gần đây đã bắt đầu thu hẹp việc sử dụng công nghệ này sau khoảng một thập kỷ giới thiệu trước công chúng.
Năm 2019, Facebook từng hủy tính năng tự động gắn thẻ (tag) bạn bè của người dùng trong ảnh đã tải lên và tự động đề xuất gắn thẻ. Facebook từng vướng vào vụ kiện ở Illinois về tính năng gợi ý gắn thẻ.
Giáo sư Kristen Martin, chuyên nghiên cứu các vấn đề đạo đức trong lĩnh vực công nghệ tại trường Đại học Notre Dame, bình luận: “Đây là một ví dụ điển hình về việc cố gắng đưa ra các quyết định về sản phẩm có lợi cho người dùng và cho cả công ty.”
Bà cũng cho rằng động thái này thể hiện sức mạnh của áp lực từ dư luận và cơ quan quản lý, vì hệ thống nhận dạng khuôn mặt là đối tượng bị chỉ trích gay gắt trong suốt hơn một thập kỷ trở lại đây.
Alan Butler, Giám đốc điều hành Trung tâm Thông tin Cá nhân Điện tử (EPIC), nói: “Lâu nay, người dùng Internet đã bị lạm dụng dữ liệu cá nhân theo ý muốn của Facebook và các nền tảng. EPIC từng kêu gọi chấm dứt chương trình này từ năm 2011.” Tuy nhiên, Butler nhấn mạnh các quy định bảo vệ dữ liệu toàn diện vẫn là điều rất cần tại nước Mỹ.
Adam Schwartz, luật sư cấp cao của Quỹ Electronic Frontier (EFF) - một nhóm hoạt động ủng hộ quyền kỹ thuật số phi lợi nhuận quốc tế có trụ sở tại San Francisco, California - cho rằng dù hành động của Facebook được đưa ra sau các các công ty công nghệ khác, song cũng có thể đánh dấu "thời khắc các quốc gia quay lưng với nhận diện khuôn mặt.”
Facebook cho biết công cụ văn bản thay thế tự động, tạo mô tả hình ảnh cho người khiếm thị, sẽ không còn đề cập tên của những người được nhận diện trong ảnh sau khi tính năng nhận diện khuôn mặt bị loại bỏ, song vẫn sẽ hoạt động như bình thường.
Tuy nhiên, Facebook không loại trừ việc sử dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt trong các sản phẩm khác, nhấn mạnh tập đoàn vẫn xem đây là một "công cụ mạnh mẽ" để xác minh danh tính.
Các nhà nghiên cứu và các nhà hoạt động quyền riêng tư trong nhiều năm đã đặt ra hàng loạt câu hỏi về việc sử dụng phần mềm quét khuôn mặt trong lĩnh vực công nghệ cao, trích dẫn nhiều nghiên cứu cho thấy sự thiếu công bằng khi liên quan đến vấn đề chủng tộc, giới tính hoặc tuổi tác. Một trong những lo ngại là công nghệ này có thể xác định không chính xác những người có làn da sẫm màu.
Một vấn đề khác đặt ra đối với công nghệ nhận diện khuôn mặt là các doanh nghiệp phải xây dựng kho lưu trữ khuôn mặt của số lượng người khổng lồ. Nhà hoạt động Nathan Wessler, làm việc tại Liên minh Quyền Tự do Dân sự Mỹ - tổ chức đã đấu tranh với Facebook và các công ty khác về việc sử dụng công nghệ này - cho rằng quyết định của Facebook là “sự thừa nhận cực kỳ quan trọng rằng công nghệ này vốn đã rất nguy hiểm.”
Kho lưu trữ khổng lồ các hình ảnh được chia sẻ bởi người dùng của Facebook đã giúp nền tảng này có thêm sức mạnh để cải thiện thị giác máy tính (computer vision), một lĩnh vực của trí tuệ nhân tạo.
Nhiều nhóm nghiên cứu đang tập trung vào tham vọng của Meta đối với công nghệ thực tế tăng cường (AR) trong bối cảnh tập đoàn này có tham vọng phát triển sản phẩm kính bảo hộ giúp người dùng trải nghiệm sự kết hợp giữa thế giới ảo và thế giới vật lý. Tuy nhiên, những công nghệ này lại đang kéo theo những mối quan tâm mới về cách dữ liệu sinh trắc học của người dùng được thu thập và theo dõi./.