Theo Tờ Thời báo Tài chính, cựu Ngoại trưởng Anh Boris Johnson lo ngại rằng số phận chính trị khủng khiếp đang chờ đón ông nếu ông trở thành Thủ tướng Anh và không thực hiện được lời hứa đưa nước Anh ra khỏi EU (Brexit) vào ngày 31/10.
Ông Johnson, người đang dẫn đầu trong cuộc đua trở thành lãnh đạo Bảo thủ và cũng sẽ là Thủ tướng tiếp theo của Vương quốc Anh, tuyên bố rằng vào phút cuối để tránh một Brexit không thỏa thuận, EU sẽ đưa ra các điều khoản rút lui tốt hơn.
Ông khẳng định khả năng xảy ra Brexit không thỏa thuận là “một phần triệu.” Nhưng chính sách bên miệng hố chiến tranh như vậy sẽ làm tăng thêm áp lực vốn đã cao đối với ông vì ông vào số 10 phố Downing vào ngày 24/7 chỉ để giải quyết câu hỏi Brexit.
Bộ trưởng Brexit Steve Barclay, người chịu trách nhiệm chuẩn bị cho việc nước Anh ra đi vào ngày 31/10 và là một người trung thành với Johnson, nói ông tin chính phủ đã chuẩn bị tốt cho tất cả các tình huống.
[Ứng cử viên Thủ tướng Anh cam kết sẽ đàm phán lại thỏa thuận Brexit]
Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo: “Hậu quả của Brexit không thỏa thuận đang bị tất cả mọi người đánh giá thấp.”
Đây có lẽ là một trong số ít điểm thống nhất giữa Barclay và Ivan Rogers, cựu Đại sứ Anh tại EU, người đã cảnh báo trong cuốn sách Chín bài học về Brexit rằng hậu quả của không thỏa thuận có thể dẫn đến “sự gián đoạn cả về quy mô và mức độ lâu dài mà chưa một ai từng trải qua trong thế giới phát triển trong vài thế hệ vừa qua.”
Ông Ivan cho biết thêm cho đến nay, các thị trường coi khả năng diễn ra Brexit không thỏa thuận là “không thể tưởng tượng được,” nhưng triển vọng đã bị đánh giá thấp trong hơn một năm qua.
Ông Johnson, và đối thủ của ông là Ngoại trưởng đương nhiệm Jeremy Hunt cũng sẵn sàng chấp nhận Brexit không thỏa thuận, hiểu khán giả của mình.
Một cuộc thăm dò gần đây của YouGov cho thấy 54% thành viên đảng Bảo thủ sẵn sàng chấp nhận việc đảng Bảo thủ bị tiêu diệt nếu đó là cái giá để rời khỏi EU.
Khoảng 63% cho biết họ chấp nhận Scotland rời khỏi Vương quốc Anh nếu điều đó giúp thực hiện Brexit.
Những người Bảo thủ hoài nghi châu Âu hiện kỳ vọng ông Johnson sẽ thực hiện kết quả 52/48 ủng hộ “Ra đi” trong cuộc trưng cầu dân ý năm 2016 dù ảnh hưởng đến nền kinh tế Anh là gì đi nữa.
Câu hỏi đối với doanh nghiệp, thị trường, công chúng Anh và các đối tác thương mại của Vương quốc Anh không còn là liệu ra đi không thỏa thuận có thể xảy ra hay không, mà là liệu có thể tránh được Brexit không thỏa thuận hay không.
Ông Johnson và những người hoài nghi châu Âu khác ủng hộ ý tưởng về việc Anh duy trì các liên kết thương mại chặt chẽ, theo kiểu Na Uy với thị trường chung EU sau Brexit.
Nhưng khi bà Theresa May, với tư cách là Thủ tướng, cố gắng đàm phán các mối quan hệ pháp lý chặt chẽ với EU, một số trong những người Bảo thủ hoài nghi châu Âu đó đã đọc bản thỏa thuận này và kết luận rằng nó chẳng khác gì “sự lệ thuộc."
Việc phá vỡ các mối quan hệ kinh tế với EU một cách bất ngờ có nghĩa là dẫn đến thuế quan, hải quan và việc kiểm tra theo quy định, sự gián đoạn chuỗi cung ứng và luồng dữ liệu. Việc mất các thỏa thuận thương mại và một loạt các vấn đề khác đã được Brussels đàm phán với các nước thứ ba.
Bộ trưởng Tài chính Anh Philip Hammond cho biết Anh có thể tổn thất 90 tỷ bảng mỗi năm và thiệt hại này đánh vào “sự thịnh vượng của hàng triệu người dân Anh."
Một bản ghi nhớ do ông Barclay chuẩn bị hồi tháng 5/2019 bị rò rỉ cho thấy, phải mất 6-8 tháng đàm phán với ngành dược phẩm để đảm bảo chuẩn bị đầy đủ cho việc tích trữ các kho thuốc vào ngày 31/10. Ước cũng cần tới 4-5 tháng để chuẩn bị cho các thương nhân quen với các thủ tục rườm rà mới có ở biên giới.
Tuy nhiên, nhiều đảng viên và nghị sỹ thuộc đảng Bảo thủ, những người mà ông Johnson có thể sớm biết ơn vì công việc của ông, tin rằng những cảnh báo về sự hỗn loạn là phóng đại và mong muốn Thủ tướng mới của nước Anh thực hiện Brexit đúng thời hạn.
Một nghiên cứu hồi đầu năm nay do Tim Bale thuộc Đại học Queen Mary (London) dẫn đầu đã phát hiện ra rằng 76% thành viên đảng Bảo thủ nghĩ rằng những cảnh báo về việc ra đi không thỏa thuận là một sự “phóng đại hoặc bịa đặt.”
Ông Johnson dường như cũng nghĩ như vậy khi trong một cuộc tranh luận tranh cử được truyền hình trực tuyến mới đây đã nói rằng các tổn thất của việc không thỏa thuận có thể sẽ là “hoàn toàn không đắt đỏ nếu bạn chuẩn bị.”
Không thỏa thuận không phải là kết quả mong muốn của ông Johnson. Các đồng minh của ông Johnson khẳng định ông có kế hoạch sửa lại thỏa thuận ra đi của bà May - vốn đã bị Quốc hội Anh bác bỏ ba lần - để cho phép ông đạt được được sự ra đi có trật tự.
Tuy nhiên, EU đã tuyên bố rõ ràng rằng họ sẽ không đàm phán hiệp ước rút lui dài 585 trang đã đạt được với bà May hồi tháng 11/2018.
Thỏa thuận này gồm một “hóa đơn ly hôn” trị giá 39 tỷ bảng, các kế hoạch cho một giai đoạn chuyển tiếp, những bảo đảm cho các quyền của công dân và kế hoạch dự phòng nhằm tránh biên giới cứng ở Ireland.
Những đường nét về cái mà ông Johnson sẽ tìm kiếm trong cuộc đàm phán vào mùa Hè và đầu mùa Thu này nhằm sửa lại thỏa thuận của bà May mà không xé nát nó đang hiện ra.
Các đồng minh của cựu Ngoại trưởng Anh này và các quan chức ở Brussels nói ông Johnson sẽ tìm kiếm một cơ chế ra đi từ phần dự phòng (một liên minh hải quan tạm thời giữa Vương quốc Anh và EU) trong trường hợp các cuộc đàm phán thương mại bị đổ vỡ.
Bà May đã cố gắng và thất bại trong việc đạt được một cơ chế như vậy. Ông Johnson từng nhấn mạnh khi phát động chiến dịch tranh cử rằng “với một nhiệm vụ mới, một sự lạc quan mới, một quyết tâm mới,” ông có thể đạt được một thỏa thuận sửa đổi vào ngày 31/10.
Những người ủng hộ Johnson cho biết thời hạn hoàn thành một thỏa thuận thương mại Anh-EU có thể được nêu trong tuyên bố chính trị không ràng buộc, cùng những cam đoan với những người Bảo thủ hoài nghi châu Âu rằng Anh đang tìm kiếm một thỏa thuận thương mại lỏng lẻo kiểu Canada, chứ không phải theo phiên bản Na Uy, để Anh tương đối tự do về lập quy.
Một số người trong nhóm của ông Johnson tin rằng các nghị sỹ Bảo thủ và một số nghị sỹ đảng Lao động - vốn đã kiệt sức vì Brexit và ghế của họ đang bị đe dọa một phía từ đảng Brexit của ông Nigel Farage và phía khác là đảng Dân chủ Tự do thân EU - có thể chấp nhận ủng hộ một thỏa thuận đã được sửa đổi.
Tháng Sáu vừa qua, 8 nghị sỹ Công đảng đã cùng với chính phủ bỏ phiếu chống lại một động thái nhằm ngăn chặn thủ tướng Bảo thủ mới thực hiện Brexit không thỏa thuận, và 13 nghị sỹ Công đảng khác đã bỏ phiếu trắng.
Theo kịch bản này, Thủ tướng sắp tới có thể đạt được một thỏa thuận Brexit trước ngày 31/10, dành khoảng một năm để cắt giảm thuế và tăng chi tiêu công - bằng việc tăng vay - và sau đó hứa hẹn với các cử tri về một tương lai tươi sáng hậu Brexit trong cuộc tổng tuyển cử.
Nhưng điều gì xảy ra nếu mọi thứ không diễn ra như thế? Điều gì sẽ xảy ra nếu Brussels từ chối cung cấp cho ông Johnson những gì ông cần để có một thỏa thuận sửa đổi được Quốc hội và các nghị sỹ Bảo thủ hoài nghi châu Âu thông qua? Khi đó ông Johnson sẽ có rất ít sự lựa chọn ngoài việc thực hiện đến cùng lời đe dọa Brexit không thỏa thuận của mình.
Ông đã hứa sẽ tăng cường chuẩn bị việc không có thỏa thuận để gây áp lực lên Brussels.
Bộ trưởng Nội vụ Sajid Javid, được cho sẽ là Bộ trưởng Tài chính trong chính phủ của ông Johnson, đã hứa sẽ cấp một “khoản ngân sách khẩn cấp” để tiêm cho nền kinh tế một mũi adrenalin trước bất kỳ cú sốc nào.
Ông Barclay khẳng định “không thỏa thuận không phải là tận thế” khi nói hầu hết các quy định sẽ được áp dụng trong khi các nút thắt tiềm tàng xung quanh tuyến đường thương mại từ Dover đến Calais được giải quyết.
Nhưng ông thừa nhận thật khó để dự đoán Brussels sẽ phản ứng thế nào trước khả năng Brexit không thỏa thuận đang dần hiện ra.
Những người hoài nghi châu Âu bám vào niềm tin rằng EU sẽ làm những gì cần thiết để bảo vệ chính mình.
Ông Barclay thừa nhận nhiều doanh nghiệp nhỏ, những doanh nghiệp đã phải vật lộn để chuẩn bị cho sự ra đi không thỏa thuận vào thời hạn 29/3, vẫn chưa sẵn sàng.
Ông nói: “Các doanh nghiệp đang bối rối về Brexit không có thỏa thuận. Chính phủ nói điều đó có thể xảy ra, nhưng Quốc hội nói sẽ không xảy ra. Chúng ta cần phải rõ ràng hơn rằng đây là một khả năng thực tế có thể xảy ra.”
Trong điều kiện thực tế, việc dự trữ hàng hóa trong các kho chỉ có thể dễ thực hiện trong tháng 3/2019, nhưng sẽ khó khăn hơn nhiều vào mùa Thu, khi các công ty đang phải tích trữ hàng cho mùa mua sắm Giáng sinh, dịp Thứ Sáu Đen và nguy cơ gián đoạn do thời tiết.
Khi cả Brussels và Westminster sắp đóng cửa vào mùa Hè, những người ủng hộ châu Âu lo lắng rằng nếu ông Johnson trở thành thủ tướng, ông có thể chịu áp lực theo đuổi không thỏa thuận từ phía những người Bảo thủ hoài nghi châu Âu, thay vì tìm cách gia hạn để đàm phán thêm.
Nỗi lo ngại của những người Bảo thủ thân châu Âu là ông Johnson bị chi phối bởi những thành viên cứng rắn của Nhóm nghiên cứu châu Âu.
Nhưng nếu ông Johnson bị dồn vào chân tường, khi đó một cuộc tổng tuyển cử có thể là lựa chọn duy nhất của ông. Một kết quả như vậy sẽ không thể không có những nguy hiểm.
Ông Hunt đã mô tả đó là “tự tử chính trị” và đối với ông Johnson, nó có thể đánh dấu một kết thúc bất ngờ cho sự nghiệp chính trị của ông./.