Thời gian gần đây, dư luận phản ánh một số trường hợp trẻ vị thành niên có hành vi tự sát. Điều này gây ra sự chú ý và quan tâm của toàn xã hội đối với vấn đề sức khỏe tâm thần trẻ em và vị thành niên.
Những sự việc đau lòng
Một trong những trường hợp đau lòng xảy ra vào hồi tháng Một. Khoa Hồi sức cấp cứu (Bệnh viện Nhi Trung ương) đã tiếp nhận một trẻ nam 13 tuổi, được phát hiện đã thắt cổ tự tử bằng khăn quàng đỏ trong nhà tắm.
[WHO: Đại dịch COVID-19 gây hậu quả nặng nề về sức khỏe tâm thần]
Gần đây nhất, chỉ trong một ngày, liên tiếp 2 vụ trẻ vị thành niên (ở Hà Nội và Bắc Ninh) tự tử đã khiến nhiều người xót xa.
Cụ thể, ngày 1/4, một nam sinh 16 tuổi tại Hà Nội đã để lại thư tuyệt mệnh rồi trèo ra ban công từ tầng 28 nhảy xuống đất tử vong. Cùng ngày hôm đó, tại Bắc Ninh, một nữ sinh lớp 8 được gia đình phát hiện tử vong trong tư thế treo cổ cùng lá thư và nhật ký nói rằng "mình sắp đi xa."
Những sự việc đau lòng trên là hồi chuông cảnh báo đối với các bậc phụ huynh có con ở tuổi vị thành niên với lo ngại khi những hành động ngày càng có xu hướng gia tăng.
Theo tổ chức Y tế thế giới (WHO), mặc dù tự tử xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng theo thống kê, đây là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 4 ở các trẻ từ 15-19 tuổi trên thế giới.
Quỹ nhi đồng Liên hiệp quốc (UNICEF) công bố trung bình mỗi ngày, có khoảng 3.000 trẻ vị thành niên tự tử trên thế giới. Còn tại Việt Nam, đây cũng là vấn đề nghiêm trọng và rất đáng lo ngại khi tình trạng tự tử ở tuổi vị thành niên có xu hướng gia tăng mà nhiều phụ huynh chưa biết cách nhận diện cũng như có các biện pháp phòng ngừa.
Theo thống kê, tỷ lệ mắc trầm cảm chung ở trẻ em là 2%. Ở lứa tuổi vị thành niên, tỷ lệ này dao động từ 5% đến 8%. Tỷ lệ này phổ biến hơn ở trẻ sau tuổi dậy thì.
Người bị trầm cảm có biểu hiện gì?
Bác sỹ Nguyễn Minh Quyết - Khoa Tâm thần (Bệnh viện Nhi Trung ương) cho hay trầm cảm là một rối loạn cảm xúc, biểu hiện bằng quá trình ức chế toàn bộ các hoạt động tâm thần như: Cảm xúc, tư duy và vận động. Trầm cảm điển hình thường được biểu hiện bằng giảm tập trung chú ý, giảm tính tự trọng và lòng tự tin, khí sắc trầm, mất mọi quan tâm hay hứng thú cũ, giảm năng lượng dẫn tới tăng sự mệt mỏi và giảm hoạt động kéo dài ít nhất 2 tuần.
Những người bị trầm cảm thường đi kèm thêm các biểu hiện như buồn chán hầu như cả ngày; cảm giác tự ti; nhìn tương lai ảm đạm và bi quan; có ý tưởng, hành vi tự hủy hoại hoặc tự sát; suy nghĩ về cái chết hoặc các hành vi tự sát… rối loạn giấc ngủ, ăn không ngon hoặc ăn nhiều.
Một số yếu tố nguy cơ của trầm cảm bao gồm gia đình có người mắc các rối loạn cảm xúc, có 1 đợt trầm cảm trước đó, thất bại trong học tập, xung đột trong gia đình, quan hệ bạn bè hoặc đi kèm các rối loạn tâm thần như rối loạn hành vi, rối loạn lo âu… Bên cạnh đó, tình trạng bị bắt nạt và dành nhiều thời gian sử dụng mạng xã hội có thể liên quan đến trầm cảm.
Trong thời gian vừa qua, Khoa Sức khoẻ Vị thành niên (Bệnh viện Nhi Trung ương) đã tiếp nhận một số trẻ vị thành niên tự tử liên quan đến bạo lực gia đình và học đường. Một số lý do chỉ vì bị mẹ đánh, bị bạn bè trêu chọc mà trẻ đã quyết định từ bỏ cuộc sống của mình đường đột.
[Clip nam sinh nhảy lầu: Nút "share" ảo, nỗi đau thật]
Tiến sỹ Ngô Anh Vinh - Phó trưởng Khoa Sức khỏe Vị thành niên (Bệnh viện Nhi Trung ương) phân tích có nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến hành vi tự tử ở lứa tuổi này. Đây là giai đoạn thay đổi tâm lý nên trẻ rất nhạy cảm với những yếu tố tác động bên ngoài cuộc sống. Những mâu thuẫn trong cuộc sống với gia đình, bạn bè, xã hội nhưng không được chia sẻ có thể khiến cho trẻ không tìm ra được phương pháp để giải quyết.
Vì vậy, trẻ dễ có những suy nghĩ tiêu cực, mất kiểm soát dẫn đến hành vi tự tử và xem đó là một cách giúp giải thoát khỏi những bế tắc trong cuộc sống. Ngoài ra, áp lực học tập, thi cử do bản thân, gia đình cũng có thể khiến trẻ nghĩ đến chuyện tiêu cực sau những thất bại.
Theo bác sỹ Vinh, việc hiểu rõ những dấu hiệu cảnh báo sẽ giúp các bậc phụ huynh tìm cách giải quyết và ngăn ngừa kịp thời, tránh xảy ra những hậu quả đáng tiếc. Vì vậy, nếu trẻ có những dấu hiệu nghi ngờ, cha mẹ cần chú ý, dành thời gian tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của trẻ để có biện pháp phòng ngừa và can thiệp sớm.
Đó là những biểu hiện như: Trẻ luôn than thở buồn chán, cảm thấy mình tội lỗi xấu xa và vô dụng; trẻ có những tin nhắn dặn dò hoặc lời chào từ biệt với bạn bè thân thiết; phụ huynh cần chú ý khi thấy trẻ có ý định tàng trữ, cất giấu những vật dụng để thực hiện hành vi tự sát như: Tích trữ thuốc ngủ, chuẩn bị dây, dao,….
Bác sỹ Vinh chỉ rõ trẻ vị thành niên là giai đoạn thay đổi về chất và tâm sinh lý. Do vậy, khi trao đổi và nói chuyện với trẻ vị thành niên các bậc phụ huynh cần tôn trọng, lắng nghe và không nên phát xét đặc biệt tôn trọng khoảng riêng tư của trẻ.
Có thể điều trị ổn định trầm cảm
Bác sỹ Nguyễn Minh Quyết nhấn mạnh trầm cảm hiện tại là rối loạn có thể điều trị ổn định được. Khi phát hiện trẻ có các dấu hiệu trầm cảm, gia đình nên đưa trẻ đến thăm khám với bác sĩ chuyên khoa tâm thần.
Theo bác sỹ Quyết, trầm cảm trẻ em và vị thành niên với các biện pháp điều trị bao gồm điều trị thuốc, liệu pháp tâm lý và giáo dục cho trẻ và gia đình. Tùy thuộc chẩn đoán và mức độ trầm cảm, bác sỹ chuyên khoa sẽ đưa ra lời khuyên phù hợp về lựa chọn điều trị. Các liệu pháp tâm lý thường được áp dụng đối với các trường hợp trầm cảm mức độ nhẹ và vừa.
Bên cạnh đó là các cuộc gặp mặt gia đình, các phương pháp trị liệu tâm lý như liệu pháp nhận thức hành vi, liệu pháp tương tác cá nhân, phỏng vấn tạo động lực, trị liệu nhóm… là các phương pháp được chứng minh hiệu quả. Các thuốc được lựa chọn cho trẻ em thường là các thuốc chống trầm cảm, có thể một số trường hợp sẽ cần sử dụng thêm các thuốc điều chỉnh khí sắc, an thần kinh.
Trong quá trình điều trị, cần có sự tham gia hỗ trợ của nhà trường trong việc phát hiện sớm, giáo dục kiến thức, liên kết gia đình và các nhà chuyên môn trong thăm khám, chẩn đoán và điều trị cho các trẻ có các vấn đề sức khỏe tâm thần, trong đó có trầm cảm.
“Đối với những trẻ có biểu hiện có ý tưởng và hành vi tự hủy hoại bản thân hoặc tự sát, cần loại bỏ những vật sắc nhọn hoặc dây thừng trong môi trường xung quanh trẻ và luôn có sự giám sát của cha mẹ hoặc người chăm sóc,” bác sỹ Nguyễn Minh Quyết khuyến cáo./.
| Theo thông tin từ Bệnh viện Nhi Trung ương, các biểu hiện trầm cảm ở trẻ em và vị thành niên khá đa dạng và không điển hình. Các biểu hiện chung thường gặp là: • Tâm trạng cáu kỉnh hoặc thất thường (gắt gỏng, thù địch, dễ nổi cáu bộc phát…). |