Những câu hỏi lớn dành cho tân Thủ tướng Anh Liz Truss

Tân Thủ tướng Anh sẽ phải đối mặt với một loạt thách thức tiềm ẩn - một cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt đắt đỏ, những cảnh báo nghiêm trọng về tình trạng y tế công và cuộc chiến diễn ra ở Ukraine.

Tân Thủ tướng Anh Liz Truss. (Ảnh: AFP/TTXVN)

Theo AFP/Đài BBC, Liz Truss sẽ trở thành thủ tướng tiếp theo của Vương quốc Anh sau khi giành chiến thắng trong cuộc tranh cử để thay thế Boris Johnson làm lãnh đạo Đảng Bảo thủ. Bà là ai, điều gì khiến bà có động cơ thăng tiến và những thách thức phía trước của bà là gì?

Liz Truss từng là một người ủng hộ lá phiếu ở lại Liên minh châu Âu (EU), song sau đó trở thành "con cưng" của cánh hữu Bảo thủ ủng hộ Brexit; một người từng là nhà hoạt động của Đảng Dân chủ Tự do, người đã tuần hành chống lại Margaret Thatcher vào những năm 1980, nhưng hiện tuyên bố là người canh giữ ngọn lửa của Thatcher.

Công bằng mà nói, Mary Elizabeth Truss đã tham gia vào một cuộc hành trình chính trị.
Bà có thể không phải là một cái tên quen thuộc như người tiền nhiệm của bà tại ở Số 10 Phố Downing (Văn phòng Thủ tướng Anh) và bà không phải là sự lựa chọn đầu tiên của các nghị sĩ Đảng Bảo thủ để thay thế Boris Johnson.

Tuy nhiên, lời hứa của bà sẽ quay lại các giá trị cơ bản của Đảng Bảo thủ - cắt giảm thuế và thu gọn bộ máy nhà nước - chính xác những gì các đảng viên, những người có tiếng nói cuối cùng trong việc xác định người thay thế ông Johnson, muốn nghe.

Quan trọng là với tư cách là ngoại trưởng, bà vẫn trung thành với ông Johnson cho đến khi kết thúc cay đắng với việc các bộ trưởng khác bỏ rơi ông, đã khiến bà giành được sự ủng hộ từ những người trung thành với ông Johnson.

Những người ủng hộ Liz Truss ở cấp cơ sở của Đảng Bảo thủ nhìn thấy ở bà phẩm chất kiên định, ngoan cường và quyết tâm mà họ ngưỡng mộ ở Margaret Thatcher - một hình ảnh mà chính bà Truss đã cố gắng vun đắp.

Tờ The Sunday Times của Anh viết rằng bất cứ ai trở thành người chiến thắng sẽ phải đối mặt với "khay đựng tài liệu tồi tệ nhất cho một tân thủ tướng kể từ thời bà Thatcher."

[Những khó khăn nào đang đón đợi tân Thủ tướng Anh Liz Truss]

Quả thực là như vậy, tân Thủ tướng Anh sẽ phải đối mặt với một loạt thách thức tiềm ẩn - một cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt đắt đỏ, những cảnh báo nghiêm trọng về tình trạng y tế công (NHS) và một cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine. Dưới đây là một số câu hỏi lớn nhất mà tân Thủ tướng Anh sẽ phải giải quyết.

Cần làm gì để giải quyết vấn đề chi phí sinh hoạt tăng cao?

Thủ tướng mới sẽ không thể thực sự giải quyết triệt để thách thức lớn nhất của họ - cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt, vốn đã trở nên tồi tệ hơn đáng kể trong chiến dịch tranh giành ghế lãnh đạo. Cốt lõi của nó là vấn đề năng lượng, đặc biệt là nguồn cung khí đốt.

Điều này chủ yếu là do xung đột Ukraine và các hành động có ý thức của Điện Kremlin. Gần đây, giá khí đốt tăng mạnh hơn nữa do các quốc gia châu Âu tích trữ khí đốt cho mùa Đông. Kết quả chung là giá năng lượng tăng lên mức mà hầu hết mọi người sẽ không thể chi trả được.

Mức độ, thời gian và mục tiêu trợ giúp cho các hộ gia đình, vốn sẽ lên tới hàng chục tỷ Bảng Anh, là những điểm quan trọng mà tân thủ tướng sẽ phải đối mặt.

Giá cả những mặt hàng khác - đặc biệt là thực phẩm - cũng đang tăng cao, có thể dẫn đến tỷ lệ lạm phát vượt quá 15%. Tất cả những điều đó xảy ra trước khi có tác động của việc đồng Bảng tiếp tục giảm giá.

Trong khi đó, lãi suất đang gia tăng, không chỉ đối với các gia đình, mà còn đối với các công ty và chính phủ. Đó là một vấn đề độc hại của kinh tế và sẽ đòi hỏi những biện pháp can thiệp đúng lúc, đáng tin cậy và kịp thời.

Theo các cuộc khảo sát, hàng triệu người nói rằng với hóa đơn dự kiến tăng 80% từ tháng 10 - và thậm chí cao hơn từ tháng 1/2023, họ phải đối mặt với sự lựa chọn đau đớn giữa việc ăn uống và sưởi ấm trong mùa Đông này.

Hôm 4/9, bà Truss nói với BBC: "Nếu được bầu làm thủ tướng, tôi sẽ hành động ngay lập tức để giải quyết vấn đề hóa đơn và nguồn cung năng lượng"; tuy nhiên bà không cho biết thêm chi tiết. Bà nói: "Trong vòng 1 tuần, tôi chắc chắn sẽ đưa ra thông báo về cách thức chúng ta đối phó với vấn đề này."

Đảng của bà, cùng với Đảng Dân chủ Tự do và Đảng Dân tộc Scotland (SNP), muốn "đóng băng" các hóa đơn năng lượng bằng cách trả tiền cho các công ty năng lượng để họ bán khí đốt và điện thấp hơn giá thị trường vào mùa Đông này.

Bà Truss từ chối cho biết liệu bà có thể thực hiện việc "đóng băng" giá cả hay không, nói rằng bà không nên đưa ra chi tiết về kế hoạch của mình trước khi được bổ nhiệm.
Dịch vụ Y tế Công Quốc gia (NHS) sẽ vượt qua mùa Đông như thế nào?

Hiệu suất của NHS đã giảm sút nhiều trong thập niên qua, nhưng đại dịch đã làm trầm trọng thêm các vấn đề của hệ thống này. Số người trong danh sách chờ đợi để khám chữa bệnh tại bệnh viện đã lên mức kỷ lục. Trong khi đó, các dịch vụ khẩn cấp cảnh báo bệnh nhân đang bị tổn hại vì sự chậm trễ trả lời cuộc gọi cấp cứu 999 và chờ đợi lâu trong dịch vụ cấp cứu.

Có nguy cơ xảy ra tình trạng đình công do các tổ chức công đoàn không hài lòng với việc trả lương. Tất cả điều này đang xảy ra trước mùa Đông, với viễn cảnh dịch cúm và COVID-19 đang bùng phát ở mức cao. Một phần của vấn đề mà các bệnh viện đang gặp phải là không thể cho bệnh nhân xuất viện khi sức khỏe của họ chưa ổn vì thiếu nơi chăm sóc xã hội.

Hỗ trợ của Anh cho Ukraine có bền vững?

Boris Johnson đã sớm đề nghị hỗ trợ chính trị và quân sự cho Ukraine. Thủ tướng mới dự kiến sẽ duy trì cách tiếp cận đó và có khả năng sẵn sàng cung cấp thêm vũ khí cho Ukraine khi xung đột leo thang.

Tuy nhiên, thời gian trôi đi sẽ khiến tân thủ tướng có thể phải đối mặt với thách thức ngày càng tăng trong việc thuyết phục những người trong và ngoài nước nghi ngờ rằng cái giá kinh tế của việc hỗ trợ Ukraine là xứng đáng.

Với việc chi phí năng lượng tăng cao làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng giá cả sinh hoạt, Thủ tướng sẽ phải thuyết phục các cử tri rằng sự khó khăn về tài chính của họ là cần thiết để bảo vệ Ukraine.

Tân Thủ tướng Anh cũng sẽ có một nhiệm vụ ngoại giao lớn là bảo vệ liên minh thân Ukraine trên khắp châu Âu, trong bối cảnh có thể sẽ có những quốc gia muốn tìm kiếm sống chung với Nga và chấm dứt chiến tranh để giúp đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng của họ.

Một Đảng Bảo thủ bị chia rẽ có thể đoàn kết lại không?

Sau nhiều tháng đấu đá nội bộ, việc thống nhất Đảng Bảo thủ là thách thức chính trị chủ yếu. Và sự thống nhất của đảng này sẽ phải đối mặt với một thử nghiệm sớm: ủy ban đặc quyền điều tra xem liệu Boris Johnson có lừa dối các nghị sĩ trong các đảng ở Phố Downing hay không.

Nếu ủy ban các nghị sỹ đề xuất một hình phạt đối với ông Johnson, các nghị sỹ sẽ cần bỏ phiếu về việc đó. Thủ tướng sẽ phải quyết định xem có nên để Đảng Bảo thủ bỏ phiếu theo cách họ muốn hay không hoặc có nên hướng dẫn họ bỏ phiếu theo một cách nào đó hay không.

Việc ép để bỏ phiếu cho một lệnh trừng phạt có thể khiến những người ủng hộ Boris Johnson tức giận, nhưng cách tiếp cận ngược lại có nguy cơ bị cáo buộc cố gắng che đậy hành vi sai trái.

Tại sao Đảng Bảo thủ tranh giành nội bộ lại là chủ đề quan trọng khi có những lo ngại cấp bách, như chi phí sinh hoạt? Thứ nhất, bởi vì các chính phủ với các đảng phái chia rẽ có thể gặp khó khăn trong việc thông qua các chính sách quan trọng đối với cuộc sống của người dân.

Thứ hai, có thể khó - như ông Johnson đã phát hiện ra - để đưa thông điệp của bạn đến công chúng nếu các bộ trưởng dành nhiều thời gian hơn trên đài báo để cố gắng bảo vệ các hành vi của mình, thay vì tập trung vào lo về chính sách.

Có thể chấm dứt bế tắc ở Bắc Ireland không?

Tân Thủ tướng Anh sẽ nhanh chóng đối mặt với một câu hỏi hóc búa về giao thức Bắc Ireland. Các cuộc đàm phán với EU đều tạm dừng sau khi chính phủ đưa ra dự luật trao quyền cho các Bộ trưởng Vương quốc Anh thay thế các phần của thỏa thuận thương mại hậu Brexit.

Đảng Liên minh Dân chủ tuyên bố sẽ không thành lập chính phủ chia sẻ quyền lực tại Stormont cho đến khi giao thức được thay đổi và cho rằng điều đó làm tổn hại đến vị thế của Bắc Ireland trong Vương quốc Anh. Ngày quan trọng là ngày 28/10 - hạn chót để khôi phục chính quyền tại Stormont.

Sau ngày đó, chính phủ sẽ phải triệu tập một cuộc bầu cử quốc hội mới, đưa ra luật cho hạn chót mới hoặc bắt đầu đưa ra nhiều quyết định hơn cho Bắc Ireland từ Westminster. Tân Thủ tướng cũng sẽ phải lưu ý rằng hầu hết các chính trị gia Bắc Ireland muốn giao thức này được duy trì và không ngại đổ lỗi cho chính phủ Anh.

Có thể tiếp tục nói không với trưng cầu lần hai về độc lập (IndyRef2) tại Scotland không?

Theresa May đã thực hiện chuyến đi đến Scotland trong ngày đầu tiên nắm quyền. Boris Johnson đã sắp xếp cuộc gặp của mình trong vòng một tuần. Không rõ liệu thủ tướng mới có vội vàng đi vào thời điểm Bộ trưởng Thứ nhất (Thủ hiến) Scotland Nicola Sturgeon đang thúc giục để thu xếp tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý về độc lập khác, vào năm 2023 hay không.

Vào tháng 10, Tòa án Tối cao Vương quốc Anh sẽ được yêu cầu xem xét liệu Holyrood có quyền tổ chức IndyRef2 hay không mà không có sự đồng ý của Westminster. Sức nặng của ý kiến pháp lý cho thấy câu trả lời có thể là không, nhưng nếu trường hợp diễn ra theo chiều hướng khác, tân Thủ tướng Anh sẽ phải đối mặt với một lời kêu gọi lớn: cho phép tiến hành bỏ phiếu hoặc thực hiện các bước tích cực để ngăn chặn cuộc bỏ phiếu này.

Khi chống lại nền độc lập của Scotland, bất kỳ thủ tướng nào cũng phải cẩn thận để không chọn một cách tiếp cận có nguy cơ làm xói mòn sự ủng hộ đối với liên minh thêm nữa.

Có thực hiện được “net zero” vào năm 2050 không?

Trong bối cảnh khủng hoảng giá khí đốt, thủ tướng mới sẽ phải nhanh chóng đưa ra quyết định về năng lượng có thể khiến chúng ta phải thực hiện hoặc phá vỡ cam kết của Vương quốc Anh là đạt mức phát thải khí nhà kính ròng bằng 0 (net zero) vào năm 2050.

Liệu họ có ưu tiên thúc đẩy nhiều năng lượng tái tạo hơn hay không trước yêu cầu của một số người rằng cần xem xét lại các nhiên liệu hóa thạch đã làm ấm hành tinh của chúng ta? Có nên "bật đèn xanh" cho các dự án dầu khí mới ở Biển Bắc? Liệu nhà lãnh đạo mới có khuyến khích gì cho ngành công nghiệp khoan sâu của Vương quốc Anh không?

Là một phần của chiến lược giảm phát thải khí nhà kính ròng bằng 0, chính phủ Anh đã cam kết ngừng sản xuất điện gây tạo carbon vào năm 2035. Để điều đó xảy ra, cần phải có sự mở rộng lớn trong lĩnh vực năng lượng tái tạo. Gió ngoài khơi đã là một câu chuyện thành công của Anh, nhưng các dự án tái tạo nhanh nhất từ khi hình thành đến khi hoàn thành là trên đất liền - năng lượng Mặt Trời và gió trên đất liền.

Cả hai hiện đang bị cản trở bởi quá trình lập kế hoạch. Điều đó có thể được đơn giản hóa để tăng tốc độ chuyển đổi sang năng lượng tái tạo hay không? Các dấu hiệu ban đầu cho thấy câu trả lời sẽ là không./.

(Vietnam+)