Đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An Phạm Văn Hà phát biểu ý kiến. (Ảnh: Phương Hoa/TTXVN) Sáng 27/10, tiếp tục chương trình làm việc tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội đã nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các Luật về thuế; dự thảo Nghị quyết của Quốc hội ban hành Nội quy kỳ họp Quốc hội (sửa đổi); nghe và thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật tố tụng hành chính (sửa đổi).
Tòa án nhân dân cấp tỉnh xử sơ thẩm các vụ kiện quy định hành chính cấp huyện trở lên
Một trong những vấn đề được các đại biểu đặc biệt quan tâm thảo luận là việc phân định thẩm quyền của Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và tương đương; Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quy định tại Điều 32 và 33 dự thảo Luật tố tụng hành chính (sửa đổi).
Bên cạnh những ý kiến tán thành, còn có những ý kiến không tán thành việc giao cho Tòa án nhân dân cấp tỉnh giải quyết sơ thẩm khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện quy định tại các Điều 32 và 33 của dự thảo Luật nhằm hạn chế tác động từ phía Ủy ban Nhân dân cấp huyện, ảnh hưởng đến sự độc lập, khách quan của thẩm phán khi xét xử vụ án.
Đại biểu Thân Đức Nam (Đà Nẵng) cho rằng không quy định mở rộng thẩm quyền cho tòa án nhân dân cấp tỉnh xét xử sơ thẩm và khiếu nại, khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính của Ủy ban Nhân dân cấp huyện, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp huyện.
Đại biểu phân tích việc quy định tòa án nhân dân cấp tỉnh xét xử sơ thẩm các vụ khiếu nại, khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính của Ủy ban Nhân dân cấp huyện là chưa phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ cải cách tư pháp, trong đó có việc mở rộng thẩm quyền xét xử cho tòa án nhân dân cấp huyện, chưa đề cao được vai trò, trách nhiệm, bản lĩnh của đội ngũ thẩm phán tòa án nhân dân cấp huyện trong việc giải quyết vụ án.
Nếu cho rằng tòa án nhân dân cấp huyện phụ thuộc vào chính quyền địa phương nên không thể khách quan xét xử thì tình trạng tương tự cũng không khả thi ở tòa án cấp tỉnh.
Ý kiến của đại biểu Thân Đức Nam cũng tương đồng với giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cho rằng việc phân định thẩm quyền giải quyết các khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính theo quy định tại Điều 29 và Điều 30 của Luật tố tụng hành chính hiện hành là phù hợp với thực tiễn và định hướng cải cách tư pháp ở Việt Nam.
Việc đề xuất giao thẩm quyền cho Tòa án nhân dân cấp tỉnh giải quyết sơ thẩm khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính của Ủy ban Nhân dân cấp huyện, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp huyện như dự thảo Luật là không phù hợp với yêu cầu cải cách tư pháp đã nêu trong Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2/6/2005 của Bộ Chính trị về mở rộng thẩm quyền cho tòa án nhân dân cấp huyện.
Bên cạnh đó, quy định như vậy không đề cao được vai trò, bản lĩnh cũng như không nêu cao được trách nhiệm của đội ngũ thẩm phán tòa án nhân dân cấp huyện trong giải quyết sơ thẩm vụ án hành chính.
Theo lập luận này, cũng sẽ không hợp lý nếu dự thảo Luật vẫn giao cho Tòa án cấp tỉnh giải quyết các quyết định hành chính, hành vi hành chính của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị cho giữ thẩm quyền xét xử của tòa án nhân dân cấp huyện, cấp tỉnh như Luật hiện hành.
Tuy nhiên, đại biểu Bùi Mạnh Hùng (Bình Phước) cho rằng quy định như vậy là bước thụt lùi. Theo đại biểu, đa số người dân mong đợi kỳ vọng việc sửa đổi Luật tố tụng hành chính vì Luật hiện hành rất khó đi vào cuộc sống. Luật sửa đổi lần này phải giải quyết được vấn đề tại sao Luật chậm đi vào cuộc sống.
Đây là một Luật rất đặc thù vì quy định việc dân đi kiện quan, người dân đi kiện rất e ngại việc đến cửa quan để thực hiện vụ kiện. Việc xác định thẩm quyền xét xử là vấn đề mấu chốt đầu tiên vì người dân đi kiện, đi tìm công lý phải tìm đến nơi phân xử mà họ tin là khách quan.
Tại kỳ họp trước, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có hướng sửa đổi đúng và tích cực là xác định tòa án nhân dân cấp tỉnh xét xử sơ thẩm các vụ án hành chính của các cơ quan hành chính và người đứng đầu cơ quan hành chính từ cấp huyện trở lên vì đã cơ bản giải tỏa tâm lý e ngại của người dân khi có việc phải hầu tòa để tìm sự công bằng, tác động tích cực đến việc xây dựng nền hành chính minh bạch, hiệu quả.
Quy định là tích cực nhưng vẫn còn vướng ở chỗ theo suy luận logic, những vấn đề liên quan đến Ủy ban Nhân dân tỉnh và Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh phải giao cho Tòa án Nhân dân Tối cao thực hiện nhưng theo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân. Tuy nhiên, Tòa án Nhân dân Tối cao không có chức năng xét xử sơ thẩm, vì vậy Ủy ban Thường vụ Quốc hội quay lại quy định cũ.
Lập luận ở trên chủ yếu đứng trên lập trường của người quản lý, chưa quan tâm đúng mức đến thực tiễn, chưa thực sự đứng trên quan điểm phục vụ người dân và không tạo điều kiện cho người dân đi hầu tòa, đại biểu Hùng nói.
Đại biểu cho rằng thực tế người dân rất quan ngại khi phải đi kiện cơ quan hành chính nhất là cơ quan tòa án cùng cấp với cơ quan hành chính đó để tìm công lý; đồng thời đề nghị bảo lưu quan điểm trước là xác định Tòa án nhân dân cấp tỉnh xử sơ thẩm các vụ án hành chính liên quan đến cơ quan hành chính và người đứng đầu cơ quan hành chính từ cấp huyện trở lên. Nếu vướng, đề nghị Quốc hội xem xét giao cho Tòa án Nhân dân Tối cao xử lý sơ thẩm bản án, các vụ án hành chính liên quan đến Ủy ban Nhân dân và Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh. Đây là việc rất khó, nhưng khó vẫn phải làm.
Đồng tình với quan điểm trên, đại biểu Huỳnh Văn Tính (Tiền Giang) cho rằng việc quy định quyết định hành chính, hành vi hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện giao cho Tòa án nhân dân cấp tỉnh giải quyết sơ thẩm để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong giải quyết vụ án.
Đại biểu Quốc hội tỉnh Bến Tre Trịnh Thanh Bình phát biểu ý kiến. (Ảnh: Phương Hoa/TTXVN) Hiện chủ trương cải cách tư pháp là tăng thẩm quyền cho Tòa án nhân dân cấp huyện, bảo đảm cho thẩm phán và tòa án độc lập xét xử. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, Tòa án nhân dân cấp huyện vẫn phụ thuộc nhiều vào cấp ủy và cơ quan hành chính, tính độc lập của thẩm phán bị chi phối nhiều bởi việc bổ nhiệm, tái bổ nhiệm, trong nhiều trường hợp, các bản án quy định của Tòa án nhân dân cấp huyện khi giải quyết đối với các khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện bị ảnh hưởng và chi phối.
Điều này làm vị thế vai trò của thẩm phán cấp huyện yếu đi, về lâu dài khiến người dân không tin tưởng vào tòa án hành chính và sẽ tiếp tục lựa chọn giải quyết bằng con đường khiếu nại, khiến tình trạng khiếu nại kéo dài, phức tạp.
Đại biểu Tính dẫn chứng qua theo dõi tiếp công dân, các quy định này thường liên quan đến lĩnh vực đất đai, đây là những loại việc khó và phức tạp đòi hỏi thẩm phán cấp huyện có trình độ phải thực sự chuyên sâu.
Trong khi đó, thẩm phán hành chính ở cấp huyện do quá ít điều kiện giải quyết án hành chính nên thường gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, việc giao cho Tòa án nhân dân cấp tỉnh giải quyết sơ thẩm đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của Ủy ban Nhân dân cấp huyện, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp huyện một mặt không làm quá tải về công việc cho Tòa án nhân dân cấp tỉnh, mặt khác, khiến cho tính độc lập, chuyên sâu của thẩm phán hành chính tăng cường và đảm bảo hơn.
Đại biểu Huỳnh Văn Tính đề nghị giao Tòa án nhân dân cấp tỉnh giải quyết sơ thẩm quyết định hành chính, hành vi hành chính của Ủy ban Nhân dân cấp huyện.
Dẫn chứng về một vụ việc Tòa án nhân dân cấp huyện giải quyết cho người dân đi kiện thắng Ủy ban Nhân dân huyện và sau đó thẩm phán xử lý vụ kiện này bị điều đi nơi khác, bị ảnh hưởng đến các quyền lợi, đại biểu Chu Sơn Hà cho rằng căn bệnh bảo thủ, thù lâu nhớ dai là căn bệnh cố hữu của người Việt Nam, sai vẫn chưa chịu sửa. Do vậy, cần quy định thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp huyện chỉ xử lý các vụ kiện hành chính ở cấp xã trở xuống, còn các vụ kiện quyết định hành chính của Ủy ban Nhân dân, người đứng đầu Ủy ban Nhân dân cấp huyện phải do tòa án nhân dân cấp tỉnh giải quyết.
Cũng như vậy, Tòa án Nhân dân Tối cao giải quyết các vụ kiện quyết định hành chính của Ủy ban Nhân dân, người đứng đầu Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh trở lên và của các bộ, ngành Trung ương, có như vậy mới bảo đảm không ảnh hưởng đến quyền lợi ích cơ bản của công dân.
Trước các ý kiến của đại biểu, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu bày tỏ e ngại quy định Tòa án Nhân dân Tối cao xét xử sơ thẩm các vấn đề liên quan đến Ủy ban Nhân dân tỉnh và Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh sẽ không phù hợp với Luật Tổ chức Tòa án nhân dân vừa được Quốc hội thông qua. Do còn có những ý kiến khác nhau, Quốc hội sẽ gửi phiếu thăm dò ý kiến của các đại biểu.
Về vấn đề người đại diện được quy định tại Điều 62 dự thảo luật, các đại biểu Trương Thái Hiền (Kiên Giang), Phạm Văn Hà (Nghệ An), Thân Đức Nam (Đà Nẵng) đều cho rằng trong tố tụng hành chính, người bị kiện là cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khởi kiện.
Trong quá trình tố tụng, người bị kiện có quyền sửa đổi, hủy bỏ quyết định hành chính, dừng hoặc khắc phục hành vi hành chính bị khởi kiện.
Quyền này chỉ có thể do chính người đứng đầu cơ quan, tổ chức hoặc người có thẩm quyền thực hiện mới có hiệu quả, bảo đảm khắc phục nhanh chóng những sai sót của cơ quan, tổ chức, cá nhân, bảo vệ kịp thời quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện.
Thực tiễn giải quyết vụ án hành chính cho thấy, nhiều trường hợp người bị kiện chỉ ủy quyền cho cán bộ tham mưu, giúp việc đại diện tham gia tố tụng nên mang tính hình thức, gây nhiều trở ngại cho việc giải quyết vụ án, vì người được ủy quyền không có đủ thẩm quyền quyết định về những vấn đề mới phát sinh tại tòa án.
Để khắc phục được những hạn chế hiện nay, nhiều đại biểu đồng tình với việc cho phép ủy quyền nhưng không nên quy định người được ủy quyền là cấp phó bởi thực tế không phải cứ cấp phó là người nắm rõ vấn đề, nên quy định trường hợp người bị kiện là cơ quan tổ chức thì người được ủy quyền phải là người có thẩm quyền giải quyết vụ việc, hoặc nêu rõ cấp phó là người có trách nhiệm giải quyết vụ việc, phải tham gia vào quá trình giải quyết toàn bộ vụ án, thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của người bị kiện theo quy định.
Các đại biểu tán thành với nhiều điểm bổ sung sửa đổi của Luật, nhiều ý kiến cho rằng để tránh tình trạng vừa đá bóng vừa thổi còi, cần quy định thẩm quyền tòa án đối với khiếu kiện các quyết định hành vi, hành chính mang tính nội bộ, tòa án giải quyết bằng thủ tục tư pháp sẽ đảm bảo minh bạch, công khai, bảo vệ tốt hơn quyền lợi ích của công dân.
Sửa đổi bổ sung các luật về thuế là cần thiết
Tại phiên làm việc, các đại biểu Quốc hội cũng đã nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các Luật về thuế.
Báo cáo thẩm tra về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các Luật về thuế của Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội cho thấy cần thiết ban hành Luật sửa đổi, bổ sung 3 luật về thuế gồm Luật thuế giá trị gia tăng, Luật thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật quản lý thuế của Ủy ban Tài chính Ngân sách và thực hiện theo quy trình thông qua tại một kỳ họp của Quốc hội nhằm tiếp tục thực hiện chính sách, cải thiện môi trường kinh doanh, đảm bảo cạnh tranh lành mạnh và khuyến khích nội địa hóa, phát triển công nghiệp hỗ trợ,...; xây dựng, hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật liên quan, góp phần thực hiện tốt mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội trong những năm tới.
Tăng cường công tác quản lý thuế, khắc phục tình trạng gian lận trong hoàn thuế giá trị gia tăng, cải cách thủ tục hành chính; thực hiện công khai, minh bạch, bình đẳng; cạnh tranh lành mạnh, khuyến khích đầu tư, phát triển sản xuất kinh doanh.
Tuy nhiên, một số ý kiến trong Ủy ban Tài chính-Ngân sách cho rằng, Luật thuế giá trị gia tăng và Luật quản lý thuế mới được Quốc hội sửa đổi, bổ sung tại Luật số 71/2014/QH13, hiệu lực thi hành ngày 1/1/2015 và Luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi hiện nay chưa đến thời điểm hiệu lực thi hành (1/1/2016), nay Chính phủ tiếp tục đề nghị sửa đổi là chưa thực sự hợp lý, dẫn đến thiếu ổn định trong chính sách về thu ngân sách. Do vậy, đề nghị Chính phủ cần đánh giá tổng thể các luật về thuế và sửa đổi toàn diện các nội dung của từng luật thuế trình Quốc hội xem xét khi đủ điều kiện./.
