Từ năm 2004, thực hiện Dự án di dân tái định cư thủy điện Sơn La, hàng nghìn hộ dân của tỉnh Lai Châu đã chuyển đến nơi ở mới sinh sống; trong đó, gần 90 hộ dân phi nông nghiệp ở xã Chăn Nưa, huyện biên giới Sìn Hồ (tỉnh Lai Châu) đã tiên phong chuyển đến tái định cư tại thị trấn Phong Thổ, huyện biên giới Phong Thổ (tỉnh Lai Châu).
Đến nay, sau hơn chục năm sinh sống nơi ở mới, hơn 50% số hộ dân phi nông nghiệp này đã chuyển về nơi ở cũ hoặc chuyển đi nơi khác sinh sống.
Ông Mai Ngọc Thắng, Trưởng Ban bảo vệ dân phố thị trấn Phong Thổ là một trong những người tiên phong đi tái định cư nói trên, cho biết năm 2004, thôn Pa So (thị trấn Phong Thổ) có hơn 40 hộ dân phi nông nghiệp từ xã Chăn Nưa về đây tái định cư, đến nay chỉ còn 18 hộ định cư chủ yếu là những người có lương và người già.
Trong số những hộ đã bỏ nơi ở mới có hộ đã bán nhà, có hộ chưa bán nhà chỉ về nơi ở cũ làm ăn. Các hộ đã bỏ nơi ở mới đi nhưng chưa bán nhà đã cho người khác thuê nhà với giá từ 1-2 triệu đồng/tháng. Nhà ông Mai Ngọc Thắng hiện nay cũng đã treo biển bán nhà để chuẩn bị chuyển đi nơi khác sinh sống.
Tương tự như thôn Pa So, thôn tái định cư Hữu Nghị (thị trấn Phong Thổ) cũng có hơn 40 hộ dân phi nông nghiệp từ xã Chăn Nưa về định cư theo dự án tái định cư thủy điện Sơn La.
Ông Cao Xuân Thưởng, Trưởng thôn Hữu Nghị, cho hay đến nay thôn chỉ còn 22 hộ dân định cư, số còn lại đã chuyển đi nơi khác sinh sống hoặc về lại nơi ở cũ.
Nói về nguyên nhân hàng chục hộ dân tái định cư đã rời bỏ nơi ở mới, chuyển về nơi ở cũ, cả ông Cao Xuân Thưởng và ông Mai Ngọc Thắng đều cho rằng do công việc, buôn bán, kinh doanh tại nơi ở mới này không bằng nơi ở cũ.
Tuy nhiên, ông Đèo Văn Ninh - Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thị trấn Phong Thổ (huyện Phong Thổ) - cho biết bà con tái định cư đã tự đánh giá tất cả các mặt đời sống nơi ở mới đều được nâng lên so với nơi ở cũ, nhưng do phong tục tập quán và do không quen nơi ở mới nên bà con về nơi ở cũ sinh sống.
Các hộ dân phi nông nghiệp về tái định cư tại địa bàn đã được hưởng đầy đủ các chế độ, chính sách theo quy định. Năm 2015, chính quyền địa phương đã xây dựng chợ thị trấn và ưu tiên cho các hộ dân tái định cư vào chợ buôn bán... Những hộ dân phi nông nghiệp quay về nơi ở cũ chủ yếu là những người già, hết tuổi lao động.
Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thị trấn Phong Thổ cho rằng thị trấn mới thành lập được 12 năm, nếu bà con tái định cư cùng chính quyền địa phương chung tay trong một số năm, cuộc sống sẽ dần tốt hơn./.