Người dân che ô tránh nắng nóng trên đường phố tại Tokyo của Nhật Bản. (Ảnh: Kyodo/TTXVN) Một nhóm nhà khoa học, nhà nghiên cứu từ Đại học Tokyo thuộc Viện Nghiên cứu Khí tượng của Cơ quan Khí tượng Nhật Bản, cho biết đợt nắng nóng kỷ lục vào mùa Hè 2023 ở nước này là hiện tượng 6 thập kỷ mới xảy ra một lần và nguyên nhân chỉ có thể là do biến đổi khí hậu.
Sử dụng một phương pháp khoa học nhằm định lượng mức độ tác động của biến đổi khí hậu đối với các hiện tượng thời tiết cực đoan, một nhóm nhà nghiên cứu từ Đại học Tokyo, Viện Nghiên cứu Khí tượng của Cơ quan Khí tượng Nhật Bản và các tổ chức khác đã phân tích sức nóng mùa Hè 2023 và những trận mưa xối xả từ tháng Sáu đến đầu tháng Bảy vừa qua.
Hai kịch bản được mô phỏng và so sánh bằng siêu máy tính gồm khí hậu thực tế trên toàn cầu đang nóng lên đều đặn do hoạt động của con người và một quả địa cầu giả định không trải qua biến đổi khí hậu.
Kết quả sơ bộ cho thấy ngay cả trong mô hình thực tế, nhiệt độ cao được quan sát từ cuối tháng Bảy đến đầu tháng Tám chỉ có thể xảy ra 60 năm một lần với xác suất chỉ 1,65%. Khả năng xảy ra đợt nắng nóng trong mô hình khí hậu không thay đổi về cơ bản là bằng không.
[Nhiệt độ ở Nhật Bản lần đầu tiên chạm 40 độ C trong mùa Hè này]
Bên cạnh đó, một phân tích về các trận mưa xối xả xảy ra ở các vùng khác nhau của Nhật Bản trong khoảng thời gian từ ngày 1/6 đến ngày 10/7, cho thấy các trận mưa như trút nước do biến đổi khí hậu có khả năng xảy ra trên toàn quốc cao gấp 1,5 lần, đặc biệt là ở khu vực Kyushu.
Giáo sư Yukiko Imada, chuyên gia về động lực khí hậu của Viện Nghiên cứu Khí quyển và Đại dương thuộc Đại học Tokyo, cho biết: "Sức nóng của mùa Hè năm nay là do sự tương tác phức tạp giữa nhiều yếu tố lớn khác nhau. Mặc dù vậy, nếu không có biến đổi khí hậu, khả năng xảy ra nắng nóng như đã xảy ra từ cuối tháng Bảy trở đi là gần như bằng 0. Có thể nói, biến đổi khí hậu chắc chắn là một yếu tố gây ra tình trạng nắng nóng cực độ trong những năm gần đây."
Cơ quan Khí tượng Nhật Bản cũng cho biết nhiệt độ trung bình từ tháng Sáu đến tháng Tám vừa qua là cao nhất từng được ghi nhận. Dựa trên các phép đo tại 15 trạm quan sát trên cả nước, nhiệt độ cao hơn 1,76°C so với một năm bình thường trong ba thập kỷ qua (1991-2020) và là mức cao nhất kể từ khi thống kê bắt đầu vào năm 1898. Nhiệt độ này vượt xa nhiệt độ trung bình cao nhất trước đó của 1,08°C trên mức bình thường, được ghi nhận vào mùa Hè năm 2010. Nhật Bản đã trải qua mùa Hè nóng nhất từ trước đến nay vào năm 2023.
Sự gia tăng này là do gió tây uốn khúc xa hơn về phía bắc so với bình thường, dẫn đến không khí ấm áp lan rộng hơn ra phía bắc Nhật Bản, trong khi nhiệt độ mặt nước biển trên khắp đất nước tăng lên 1,0°C so với bình thường, cao nhất kể từ khi hồ sơ bắt đầu vào năm 1982.
Người dân che ô tránh nắng nóng tại Tokyo, Nhật Bản, ngày 16/7/2023. (Ảnh: Kyodo/TTXVN) Đáng chú ý là vào tháng Tám vừa qua nhiệt độ mặt nước biển vượt quá 30°C lần đầu tiên ở vùng biển dọc bờ biển Nhật Bản từ tỉnh Yamagata đến bán đảo Noto. Nhiệt độ trung bình theo khu vực, dựa trên dữ liệu từ 149 trạm quan sát, là cao nhất kể từ khi hồ sơ bắt đầu vào năm 1956 tại Hokkaido, Tohoku, Hokuriku, Kanto Koshin, Tokai và Chugoku. Ở vùng Kansai, nhiệt độ trung bình đạt mức cao kỷ lục trong năm 1994 và 2018. Đáng chú ý, Hokkaido cao hơn 3,0°C và Tohoku cao hơn bình thường 2,9°C.
Một nhóm các nhà khoa học làm việc thuộc cơ quan khí tượng đã mô tả mùa Hè này là “bất thường.” Họ cho rằng thời tiết nắng nóng là do hệ thống áp suất cao thường lan rộng khắp đất nước.
Những ảnh hưởng kéo dài từ hiện tượng khí hậu La Nina, khiến nhiệt độ mặt nước biển từ vùng trung tâm tới các khu vực phía Đông xích đạo Thái Bình Dương giảm xuống dưới mức trung bình hằng năm và một số hiện tượng bất thường ở vùng nhiệt đới được coi là các nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên.
Cơ quan Khí tượng Nhật Bản dự đoán từ tháng Chín này đến tháng 11 tới ở Nhật Bản nhiệt độ cao có thể sẽ tiếp tục kéo dài.
Chuyên gia Hisashi Nakamura, người đứng đầu Hội đồng của JMA và là giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu Khoa học và Công nghệ Tiên tiến của Đại học Tokyo nhận định: “Mùa Hè năm nay nắng nóng kỷ lục và đây là một mùa Hè rất bất thường”./.
