Cả Tổng thống Barack Obama và Ngoại trưởng John Kerry đều khẳng định tuy chưa đạt được thỏa thuận cuối cùng vào hạn chót lần thứ hai, ngày 24/11, nhưng cuộc đàm phán về chương trình hạt nhân của Iran đã đạt được tiến triển, do vậy việc kéo dài đàm phán là cần thiết.
Tuy nhiên, phe Cộng hòa tại Quốc hội đã lên tiếng chỉ trích, đồng thời đề nghị áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt mới để gia tăng áp lực buộc Tehran phải nhượng bộ.
Phóng viên TTXVN tại Washington dẫn trả lời phỏng vấn của Tổng thống Barack Obama trên truyền hình ABC nói “nếu chúng ta đạt được một thỏa thuận có thể kiểm chứng được và bảo đảm rằng Iran không có khả năng phát triển vũ khí hạt nhân thì tôi có thể thuyết phục Quốc hội và dân chúng Mỹ rằng đó là điều nên làm.”
Ông Obama thừa nhận vẫn còn những bất đồng giữa các nhà đàm phán nhóm P5+1 gồm Mỹ, Trung Quốc, Nga, Anh, Pháp và Đức với Iran nhưng “điều đáng mừng là thỏa thuận tạm thời đạt được với Tehran cách đây một năm “đang có tác dụng ngăn chặn sự mở rộng hơn nữa chương trình hạt nhân của Iran.”
Cùng ngày, phát biểu với báo giới sau cuộc đàm phán tại Vienna, Áo, Ngoại trưởng John Kerry cho biết Iran và nhóm P5+1 đã đạt được những tiến triển đáng kể hướng tới một thỏa thuận cuối cùng về chương trình hạt nhân của Tehran, nhưng “cuộc đàm phán sẽ không trở nên dễ dàng hơn chỉ vì nó được gia hạn.”
Theo ông John Kerry, nhóm P5+1 không thể tiếp tục duy trì tiến trình đàm phán với Iran nếu không có những tiến triển thật sự, do vậy “giờ đây không phải là thời điểm để từ bỏ.” Ông Kerry khẳng định Israel và các đồng minh của Mỹ ở vùng Vịnh “an toàn hơn do thỏa thuận tạm thời về chương trình hạt nhân của Iran nay được kéo dài.”
Các phát biểu trên đây của giới chức Nhà Trắng được đưa ra sau khi ông Kerry và người đồng cấp Iran Mohammed Javad Zarif có cuộc thảo luận lần cuối kéo dài một giờ đồng hồ sau khi Tehran và P5+1 không đạt được thỏa thuận vào hạn chót đêm 24/11, do vậy đã quyết định kéo dài tiến trình đàm phán thêm 7 tháng, đến hết ngày 30/6/2015.
Trong thời gian kéo dài đàm phán này, Mỹ và các nước nới lỏng thêm các biện pháp trừng phạt theo đó, Iran sẽ tiếp tục được quyền tiếp cận khoảng 700 triệu USD mỗi tháng trong tài khoản của nước này ở các ngân hàng nước ngoài.
Một trong những điểm khác biệt lớn còn tồn tại là Mỹ và các đồng minh phương Tây yêu cầu Iran giảm một nửa số lượng máy ly tâm hiện có để đổi lấy việc được dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt, nhưng Iran kiên quyết bảo vệ quyền được phát triển năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình và yêu cầu phương Tây phải ngừng lệnh phong tỏa các tài khoản của Iran ở các ngân hàng nước ngoài.
Tehran muốn ngay lập tức bãi bỏ các biện pháp chế tài trong khi các nước Tây phương chỉ muốn việc này được thực hiện từng bước tùy theo việc Chính phủ Iran tuân thủ các cam kết. Quy mô tinh chế uranium, số lượng và cấp độ tinh chế các thanh urani cũng là những vấn đề cơ bản hai bên tiếp tục tranh cãi.
Tại Quốc hội Mỹ, sau khi hạn chót lần thứ hai không đạt được thỏa thuận với Iran, một số nhà lập pháp của đảng Cộng hòa đã lên tiếng kêu gọi siết chặt thêm các biện pháp bao vây phong tỏa Iran.
Ba Thượng nghị sỹ có ảnh hưởng là John McCain, Lindsey Graham và Kelly Ayotte đã ra tuyên bố chung đề nghị Nhà Trắng gia hạn đàm phán phải đi kèm với một số biện trừng phạt mới nhằm gia tăng áp lực buộc Iran phải nhượng bộ.
Ba Thượng nghị sỹ này cảnh báo “một thỏa thuận xấu” với Iran có nguy cơ làm bùng phát một cuộc chạy đua hạt nhân tại Trung Đông.
Thượng nghị sỹ Bob Corker, thành viên cao cấp của đảng Cộng hòa tại Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, cho rằng việc tiếp tục gia hạn có thể làm mất đòn bẩy của Mỹ trong đàm phán với Iran.
Thượng nghị sỹ Mark Kirk thì cho rằng kéo dài đàm phán sẽ cho phép Iran tiến tục xúc tiến chương trình chế tạo bom hạt nhân.
Tuy nhiên, cả Ngoại trưởng John Kerry và người phát ngôn Nhà Trắng Josh Earnest đều lên tiếng phản bác, cho rằng áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt mới là không nên, thậm chí sẽ phản tác dụng./.