Đường cao tốc Bắc-Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 sẽ được lựa chọn các đoạn ưu tiên làm trước 654km. (Ảnh: Huy Hùng/TTXVN) Nhà đầu tư các dự án giao thông theo hình thức đối tác công tư (PPP) tuyến cao tốc Bắc-Nam đang “méo mặt” với mức vay thương mại mà Bộ Tài chính áp dụng cho các khoản vay làm đường cao tốc Bắc-Nam với độ “chênh” khoảng 3,93% so với lãi suất tối đa được thanh toán trong hợp đồng.
“Việc phải bù lãi suất liên tục trong nhiều năm suốt vòng đời dự án sẽ là một gánh nặng lớn, khiến nhà đầu tư ‘chùn chân’ với các dự án giao thông theo hình thức PPP,” Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Nhật đánh giá.
Bù lỗ, chịu rủi ro tài chính
Theo báo cáo của Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Tài chính ban hành Thông tư 55/2016/TT-BTC ngày 23/3/2016 quy định cách tính mức lãi suất vốn vay được tham khảo để đàm phán, thỏa thuận không vượt quá 1,3 lần mức bình quân đơn giản của lãi suất phát hành trái phiếu Chính phủ có kỳ hạn 10 năm phát hành dưới phương thức đấu thầu trong thời gian 3 tháng trước thời điểm đàm phán hợp đồng dự án.
[Bộ Tài chính nói gì về vốn tín dụng cho dự án cao tốc Bắc-Nam?]
Do trái phiếu Chính phủ thể hiện mức độ tín nhiệm của Chính phủ đối với thị trường vốn, không đại diện được cho tín dụng cho vay dài hạn nên tại thời điểm 2016-2017, mức lãi vay 1,3 lần lãi suất trái phiếu Chính phủ không phù hợp với lãi huy động phải trả cho các tổ chức tín dụng, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Tài chính nghiên cứu điều chỉnh Thông tư số 55 cho phù hợp thị trường.
Sau đó, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 75/2017/TT-BTC và Thông tư số 30/2018/TT-BTC tăng lên mức 1,5 lần lãi suất trái phiếu Chính phủ là cơ bản phù hợp với mức lãi suất cho vay trung dài hạn của các ngân hàng (khoảng 9,3-11%/năm).
Qua đánh giá và nhận định, Thứ trưởng Nhật cho rằng có thể xây dựng mức lãi suất vay trên cơ sở bình quân lãi suất của các ngân hàng thương mại, do lãi suất cho vay của các ngân hàng thương mại không được công bố công khai, khi cần phải xác định bằng văn bản nên Bộ Giao thông Vận tải kiến nghị Bộ Tài chính sử dụng lãi suất huy động kỳ hạn trên 36 tháng của các ngân hàng thương mại Nhà nước để xác định.
Theo đó, lãi suất vay không được vượt lãi suất huy động kỳ hạn 36 tháng + biên độ 4,5% của 4 ngân hàng thương mại Nhà nước tại thời điểm phê duyệt đề xuất dự án, báo cáo nghiên cứu khả thi và hồ sơ mời thầu nhà đầu tư.
Hiện nay, qua theo dõi kết quả đấu thầu trái phiêu Chính phủ 10 phiên gần nhất trong vòng sáu tháng năm nay, kỳ hạn 15 năm thì mức lãi suất vốn vay tính toán cho nhà đầu tư là 1,5x4,6%/năm=6,9%/năm.
[Cao tốc Bắc-Nam: Khó huy động vốn vì ngân hàng chịu nhiều rủi ro?]
Trong khi đó, mức lãi suất vay các nhà đầu tư ký theo hợp đồng tín dụng của dự án cao tốc Trung Lương-Mỹ Thuận (hợp đồng tín dụng tháng Bảy vừa qua) với mức lãi suất 6,83%/năm + 4%/năm = 10,83%/năm (lãi suất tham chiếu của các ngân hàng như VietinBank là 6,8%, VPBank 6,9%, AgriBank 6,7%, mức trung bình là 6,83%).
“Như vậy, ở thời điểm hiện tại, sẽ có phát sinh chênh lệch lãi suất vốn vay theo hợp đồng tín dụng và lãi suất tối đa được thanh toán trong hợp đồng BOT ký với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền là khoảng 10,83% - 6,9% = 3,93%/năm mà nhà đầu tư phải tự bỏ ra để thanh toán với bên cho vay,” Thứ trưởng Nhật phân tích.
Đối với các dự án đầu tư theo hình thức PPP, Thứ trưởng Nhật nhìn nhận, việc phải bù lãi suất liên tục trong nhiều năm suốt vòng đời dự án sẽ là một gánh nặng lớn đối với nhà đầu tư, huy động tài chính cho các dự án PPP sẽ rất khó khả thi do tạo thêm rủi ro tài chính đối với bên cho vay và bên vay đồng thời sẽ giảm tính hấp dẫn về thị trường đầu tư PPP tại Việt Nam.
Nới lỏng lãi suất để nhà đầu tư không “chùn chân”?
Là đơn vị đầu tư dự án đường cao tốc Trung Lương-Mỹ Thuận, ông Phan Anh Dũng, Giám đốc Công ty cổ phần BOT Trung Lương-Mỹ Thuận cho biết, nếu tiếp tục thực hiện theo mức lãi suất được thanh toán bằng 1,5 lần bình quân đơn giản của lãi suất trúng thầu trái phiếu Chính phủ thì không những việc đầu tư không có hiệu quả mà nhà đầu tư còn mất cả vốn chủ sở hữu và một phần vốn vay, ước tính khoảng 3.639 tỷ đồng không thu hồi.
Một đoạn đường trên tuyến cao tốc Trung Lương-Thành phố Hồ Chí Minh. (Ảnh: Anh Tôn/TTXVN) Theo ông Dũng, hiện trần lãi suất vốn vay được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ấn định tại dự án (6,75%/năm) đang thấp hơn rất nhiều so với lãi suất thực tế mà nhà đầu tư đang đàm phán với 4 nhà tài trợ vốn (10,83%/năm).
“Nếu vấn đề lãi suất nêu trên không được giải quyết sớm, vốn vay tín dụng chậm giải ngân, dự án không thể hoàn thành vào năm 2020. Trong trường hợp không được chấp thuận, nhà đầu tư sẽ phải dừng dự án để tránh thua lỗ lớn,” ông Dũng ngao ngán nói.
Để triển khai đầu tư, xây dựng một số đoạn đường cao tốc Bắc-Nam phía Đông, giai đoạn 2017-2020, tháo gỡ khó khăn trong giải ngân vốn vay thương mại đối với dự án đang thực hiện đầu tư, Bộ Giao thông Vận tải kiến nghị Chính phủ giao Bộ Tài chính nghiên cứu xây dựng Thông tư hướng dẫn thực hiện Nghị định 63/2018/NĐ-CP ngày 4/5/2018 về đầu tư theo hình thức PPP để thay thế Thông tư 55/2016/TT-BTC về quản lý tài chính đối với dự án đầu tư theo hình thức PPP.
[Dự án cao tốc Bắc-Nam: Huy động dòng tiền nào để làm đường?]
Cụ thể, mức lãi suất vốn vay không vượt lãi suất huy động kỳ hạn trên 36 tháng + biên độ 4,5% của 4 ngân hàng thương mại lớn tại cùng thời điểm xác định là căn cứ để tính lãi suất vốn vay trong bước phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo nghiên cứu khả thi, hồ sơ mời thầu.
“Trường hợp đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, mức lãi suất xác định trên cơ sở hồ sơ mời thầu của nhà đầu tư được chọn,” lãnh đạo Bộ Giao thông Vận tải cho hay./.
