Hiệp hội các nhà thầu thi công cao tốc Bắc-Nam vừa có văn bản gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ủy ban Kinh tế Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ và các Bộ Giao thông Vận tải, Xây dựng, Kế hoạch và Đầu tư kiến nghị xem xét giải quyết bất cập, tháo gỡ khó khăn hỗ trợ nhà thầu thi công, nhà đầu tư thực hiện cao tốc Bắc-Nam giai đoạn 2017-2020.
Thiếu nguồn cung vật liệu "ghìm chân" tiến độ
Bộ Giao thông Vận tải và các ban quản lý dự án, nhà thầu đã lựa chọn và ký hợp đồng thực hiện các gói thầu xây lắp, dự án BOT thuộc dự án thành phần cao tốc Bắc-Nam nhánh phía Đông giai đoạn 2017-2020 và khởi công từ quý 4/2019, với thời hạn hoàn thành trong năm 2022 và quý 2/2023.
Ngay sau khi khởi công, nhà thầu đã tập trung huy động tối đa nhân lực, máy móc thiết bị, vật tư để thi công theo tiến độ trong hợp đồng. Mặc dù được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Chính phủ, Bộ Giao thông Vận tải và các ban quản lý dự án, song nhà thầu vẫn gặp rất nhiều khó khăn, trở ngại khách quan ảnh hưởng nghiêm trọng tới tiến độ thực hiện hợp đồng.
Cụ thể, dịch bệnh COVID-19 tiếp tục diễn biến phức tạp gây rất nhiều khó khăn cho các nhà thầu trong công tác huy động vật tư, thiết bị, nhân lực, vừa thi công vừa phải đảm bảo các biện pháp chống dịch, thi công trong điều kiện giãn cách xã hội, không phát huy hết công suất thiết bị, giảm hiệu quả thi công đồng thời phát sinh rất nhiều chi phí khác (chi phí xét nghiệm, đơn giá thuê nhân công tăng cao, tiền hỗ trợ nhân công trong thời gian cách ly).
Hiện nhà thầu phải đối diện với tình trạng khó khăn về nguồn cung đất đắp; máy móc thiết bị thi công huy động không phát huy công suất, gây lãng phí, tốn kém rất lớn.
Nguyên nhân được các nhà thầu chỉ ra là do tư vấn khảo sát và đưa vào hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng rất nhiều mỏ chưa có giấy phép khai thác; thủ tục để xin cấp phép khai thác mỏ vật liệu kéo dài; một số mỏ có trữ lượng thấp, công suất khai thác hạn chế, cự ly rất xa công trường, chất lượng không đạt yêu cầu sử dụng thi công công trình cao tốc… đã đẩy giá vật liệu tại chân công trường lên rất cao.
[Nhận diện thách thức cản tiến độ thi công cao tốc Bắc-Nam]
Do ảnh hưởng chung của đại dịch COVID-19 diễn ra trên toàn thế giới, Chính phủ và các địa phương đã áp dụng các biện pháp nghiêm ngặt phòng chống dịch, dẫn tới công tác vận chuyển, sản xuất, cung ứng các vật liệu xây dựng bị đứt gãy chuỗi sản xuất, đình trệ trong lưu thông… càng làm tình trạng nguồn cung các loại vật liệu trở nên khan hiếm trầm trọng.
Bên cạnh đó, tại nhiều gói thầu tại các dự án, công tác bàn giao mặt bằng không đồng bộ cùng với tình trạng thiếu đất đắp càng gây khó khăn và bất lợi cho nhà thầu... dẫn tới phát sinh thêm rất nhiều chi phí và không đảm bảo tiến độ.
Mặt khác, thời tiết từ tháng 5-6/2022 không thuận lợi khi số ngày mưa chiếm từ 30-35% số ngày trong tháng và dự báo trong các tháng tiếp theo của mùa mưa năm 2022 còn diễn biến phức tạp, khó lường đã, đang và sẽ ảnh hưởng rất lớn tới tiến độ thi công nền đắp cũng như tiến độ thi công hạng mục kết cấu mặt đường bê tông nhựa.
Nhà thầu thi công cầm chừng, bên bờ vực phá sản
Ngay sau khi khởi công, nhà thầu phải đối mặt với tình trạng nhiều loại vật liệu chính đã biến động và tăng “phi mã” như thép (thép tròn, thép hình, cáp dự ứng lực...), đất đắp các loại, cốt liệu đá cho bêtông xi măng, bêtông nhựa... Tình trạng “bão giá” vật liệu đất đắp chỉ được kìm hãm một phần sau khi các địa phương cấp phép khai thác các mỏ đất cho nhà thầu theo cơ chế đặc thù của Chính phủ.
Đứng trước biến động quá lớn về giá cả các loại vật liệu chính, từ quý 3/2021, nhà thầu đã có rất nhiều văn bản báo cáo Bộ Giao thông Vận tải, Ban Quản lý dự án thực trạng “bão giá” các loại vật liệu chính và đề xuất giải pháp tháo gỡ tồn tại, vướng mắc trong công tác điều chỉnh giá hợp đồng.
[Bão giá vật liệu, thời tiết 'càn quét' tiến độ cao tốc Bắc-Nam]
Từ cuối tháng 2/2022, xảy ra xung đột quân sự Nga-Ukraine, giá dầu thô trên thị trường thế giới tăng và neo giá rất cao đã ảnh hưởng tới giá tất cả các loại vật tư, vật liệu khác.
Đơn cử, hiện giá đất đắp tăng khoảng 30-50% (cá biệt có gói thầu tăng 154%), cát vàng tăng khoảng 15-40% (có gói thầu tăng 187%), giá nhựa đường tăng khoảng 35-50%, giá đá sản xuất bê tông nhựa tăng khoảng 20-55%, giá cấp phối đá dăm tăng khoảng 30-45% (có gói thầu tăng 129%), giá nhiên liệu dầu diezel tăng phi mã 138-163%, giá thép tăng khoảng 40-50% (một số thời điểm tăng đến 70%) , xi măng tăng khoảng 20-35% (cá biệt có gói thầu tăng 47%)... Trong khi đó, các nhà thầu cung cấp dịch vụ vận chuyển thông báo sẽ tiếp tục tăng cước vận tải khoảng 30-40%.
Hiện nay, giá đất đắp tăng khoảng 30-50%, cá biệt có gói thầu tăng 154% đã gây khó khăn cho tiến độ thi công của nhà thầu cao tốc Bắc-Nam. (Ảnh: Việt Hùng/Vietnam+) Với biến động quá lớn nêu trên, đơn giá thanh toán cho khối lượng hoàn chỉnh theo hợp đồng không đủ để mua vật tư, vật liệu. Mặc dù nhà thầu đã rất cố gắng để xoay xở dòng tiền, dồn mọi nguồn lực cho công trình đường cao tốc Bắc-Nam nhưng sự mất cân đối dòng tiền lũy kế trong suốt thời gian dài hơn một năm qua là quá lớn.
“Cộng hưởng các yếu tố trên đã khiến doanh nghiệp rơi vào tình trạng suy kiệt về tài chính và đang trên bờ vực phá sản do tiền thanh toán từ chủ đầu tư không đủ trang trải chi phí thi công đồng thời chạm ngưỡng hạn mức đi vay ngân hàng để bù đắp thiếu hụt dòng tiền,” đại diện Hiệp hội các nhà thầu thi công cao tốc Bắc-Nam cho biết.
Thực tế, trong khoảng thời gian 3-4 tuần trở lại đây, tại nhiều dự án cao tốc Bắc-Nam, các nhà thầu đã không thể duy trì được tiến độ, cường độ công việc cao như trong giai đoạn trước đây do công trường thiếu nguyên vật liệu, nhiên liệu,.... tiến độ thi công cầm chừng, không phát huy hết công suất thiết bị và năng suất lao động gây thiệt hại về kinh tế cho nhà thầu.
“Nếu không có giải pháp kịp thời của các cấp có thẩm quyền trong thời gian ngắn sắp tới thì nguy cơ vỡ tiến độ tại các dự án cao tốc Bắc-Nam là hiện hữu,” đại diện Hiệp hội các nhà thầu thi công cao tốc Bắc-Nam lo ngại.
Để hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho nhà thầu giúp cải thiện dòng tiền có vốn quay vòng sản xuất, thúc đẩy tiến độ thi công, nhà thầu kiến nghị thuê tư vấn căn cứ thực tế biến động giá vật liệu xây dựng giá tại chân công trình và chỉ số giá riêng cho các gói thầu làm cơ sở tính toán điều chỉnh giá cho nhà thầu nhằm bù đắp một phần thiệt hại do biến động giá.
Bộ Xây dựng kiểm tra và đề nghị các địa phương khảo sát, xây dựng và công bố đơn giá nhân công sát với biến động thực tế hiện nay làm cơ sở xác định chỉ số nhân công phục vụ tính toán điều chỉnh giá theo hợp đồng; bổ sung vật liệu đất đắp nền đường vào công thức điều chỉnh giá hợp đồng…/.
