Tàu chở ngũ cốc của Ukraine di chuyển qua Eo biển Bosphorus trên Biển Đen ngày 2/11/2022. (Ảnh: AFP/TTXVN) Ngày 25/6, Bộ trưởng Giao thông và Cơ sở hạ tầng Thổ Nhĩ Kỳ Abdulkadir Uraloglu cho biết hơn 32 triệu tấn ngũ cốc đã được phân phối ra thị trường thế giới thông qua hành lang ngũ cốc Biển Đen kể từ tháng 8/2022.
Theo Bộ trưởng Abdulkadir Uraloglu, hầu hết số ngũ cốc trên được vận chuyển đến Trung Quốc, Tây Ban Nha, Thổ Nhĩ Kỳ và Italy.
Ông cho biết số lượng ngũ cốc được vận chuyển đến các nước châu Phi đã tăng gấp đôi trong 6 tháng qua, chiếm 12% tổng số lượng ngũ cốc xuất khẩu qua các cảng bên bờ Biển Đen và có tổng cộng 987 chuyến tàu xuất phát từ các cảng ở Biển Đen.
Trong khi đó, ngày 13/6, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết ông đang cân nhắc khả năng Moskva rút khỏi Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen. Nga cảnh báo sẽ chấm dứt thỏa thuận nếu những rào cản đối với xuất khẩu lương thực và phân bón của nước này không được khắc phục.
Tổng thống Nga Vladimir Putin cho hay ngũ cốc xuất khẩu của Ukraine theo thỏa thuận đảm bảo đi qua Biển Đen an toàn không giúp giải quyết các vấn đề của châu Phi liên quan giá lương thực toàn cầu cao, bởi vì chỉ 3% ngũ cốc Ukraine được chuyển đến các nước nghèo nhất.
Tổng thống Putin nhấn mạnh Nga nhất trí với thỏa thuận ngũ cốc trên nhằm hỗ trợ lương thực cho các nước đang phát triển và cũng để các biện pháp trừng phạt áp đặt với ngành nông nghiệp của Nga được dỡ bỏ.
Nhà lãnh đạo Nga cho rằng các hành lang biển được thiết lập để các tàu chở ngũ cốc xuất khẩu qua Biển Đen an toàn, nhưng phía Ukraine sử dụng các hành lang này để triển khai máy bay không người lái của hải quân.
Theo Tổng thống Putin, vì những lý do trên, Nga đang cân nhắc rút khỏi thỏa thuận. Ông nhấn mạnh trong trường hợp rút khỏi Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen, Nga sẽ cung cấp miễn phí cho các nước nghèo nhất lượng ngũ cốc tương đương số lượng ngũ cốc do Ukraine cung cấp.
[Nga tuyên bố không có cơ sở để gia hạn Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen]
Sau tuyên bố của Tổng thống Nga, Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đã hối thúc các bên nỗ lực hết sức nhằm đảm bảo duy trì Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen.
Ông Guterres cũng kêu gọi các bên đẩy nhanh hoạt động, khi đề cập đến việc tàu thuyền hạn chế ra vào các cảng biển của Ukraine, cũng như xu hướng giảm nguồn cung các thực phẩm thiết yếu ra thị trường toàn cầu.
Tuyên bố của ông Guterres nhấn mạnh Liên hợp quốc cam kết ủng hộ việc thực thi cả sáng kiến và bản ghi nhớ để xuất khẩu lương thực và phân bón, bao gồm cả amoniac, từ Nga và Ukraine ra thị trường thế giới một cách an toàn. Theo ông Guterres, điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh mùa thu hoạch ngũ cốc mới đang bắt đầu tại Ukraine và Nga.
Trong khi đó, một quan chức Ukraine cho biết Kiev đang tìm kiếm sự đảm bảo của Moskva và Liên hợp quốc về việc thỏa thuận ngũ cốc sẽ được duy trì bình thường nếu Ukraine cho phép nối lại vận chuyển amoniac - một thành phần quan trọng của các loại phân bón nitơ, từ Nga qua đường ống đến cảng Pivdennyi ở Odessa để từ đó xuất khẩu mặt hàng này.
Tháng 7/2022, Liên hợp quốc và Thổ Nhĩ Kỳ đã đứng ra làm trung gian cho thỏa thuận ngũ cốc mang tên Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen nhằm giúp giải quyết cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu ngày càng trầm trọng do tình hình xung đột giữa Nga và Ukraine - nước xuất khẩu ngũ cốc hàng đầu thế giới.
Trong khuôn khổ sáng kiến, Nga và Liên hợp quốc đã ký bản ghi nhớ về việc tạo điều kiện cung cấp các sản phẩm nông nghiệp và phân bón của Nga ra thị trường thế giới, trong khi Ukraine ký thỏa thuận với Thổ Nhĩ Kỳ và Liên hợp quốc về xuất khẩu thực phẩm và phân bón an toàn từ Ukraine qua Biển Đen.
Thỏa thuận ban đầu có hiệu lực trong 120 ngày, đến tháng 11/2022 được gia hạn thêm 120 ngày. Ngày 13/3 vừa qua, Nga đồng ý gia hạn thỏa thuận thêm 60 ngày, cho đến ngày 18/5.
Theo lần gia hạn mới đây nhất vào ngày 18/5, thỏa thuận sẽ hết hiệu lực vào ngày 17/7 tới.
Xuất khẩu lương thực qua Biển Đen đã giảm từ mức cao nhất 4,2 triệu tấn vào tháng 10/2022 xuống còn 1,3 triệu tấn vào tháng 5, mức thấp nhất kể từ khi thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen có hiệu lực./.
