Nằm trên một quả đồi nhỏ ở thành phố Ishimomaki thuộc tỉnh Miyagi, gần tâm chấncủa trận động đất kinh hoàng ngày 11/3/2011 ở Nhật Bản, là một ngôi làng nhỏmang tên Shirahama. Từ dưới chân đồi, người ta có thể thấy thấp thoáng phía sau những rặng cây khôhéo là những căn nhà kiên cố được làm bằng gỗ, mang phong cách truyền thống củaNhật Bản. Các ngôi nhà này có cửa sổ nhìn ra phía bờ biển Thái Bình Dương và chỉcách cảng Ozashi vài km. Trong một khung cảnh nên thơ như vậy, ít ai ngờ rằngđây chính là nơi định cư mới của các ngư dân của thị trấn Kitakami, những ngườiđã bị mất hết nhà cửa sau thảm họa động đất và sóng thần ngày 11/3 năm ngoái. Kitakami là thị trấn có truyền thống nuôi trồng và đánh bắt thủy sản, với 13 bãibiển đẹp, và chỉ cách trung tâm thành phố Ishinoma khoảng 30 phút đi bằng ôtô.Làng Shirahama nằm ở gần một bãi biển như vậy. Trước thảm họa 11/3, làng có 38hộ dân, với khoảng 120 đầu người, trong đó phần lớn đều làm việc cho một hợp tácxã thủy sản. Thảm họa kép năm ngoái đã tàn phá tất cả các ngôi nhà ở làng này,cướp đi sinh mạng của 6 người thuộc 3 hộ gia đình và phá hủy 10 chiếc tàu đánhcá. Rất may là 20 tàu khác của các ngư dân ở đây đã được đưa đi tránh sóng thầnkịp thời. Ngay sau thảm họa, các ngư dân ở đây đã tập trung về Shirahama để giúpđỡ nhau và cùng nhau tiếp tục bám biển. Và bây giờ, trong lúc vẫn còn nhiều nạn nhân khác của thảm họa vẫn phải sốngtrong các ngôi nhà tạm cũng như các trung tâm sơ tán, cuộc sống của các ngư dânnày đang dần ổn định nhờ vào dự án K-Engine của Trường Đại học Kogakuin. Dự ánnày được hình thành vào tháng 4/2011, chỉ một tháng sau thảm họa kép năm ngoái,theo sáng kiến của giáo sư Osamu Goto thuộc Khoa Thiết kế Kiến trúc của TrườngĐại học Kogakuin. Dẫn phóng viên Vietnam+ tới thăm ngôi làng mới, ông Sekiya Shinichi, người đượcgiáo sư Goto chọn để thiết kế các ngôi nhà ở Shirahama, cho biết mục tiêu của dựán là xây dựng các ngôi nhà để tái định cư các nạn nhân của thảm họa 11/3 màkhông sử dụng nguồn vốn hỗ trợ của Chính phủ Nhật Bản. Và không giống như nhiềudự án nhà tạm được hình thành sau thảm họa kép năm ngoái, các ngôi nhà trong dựán này được xây dựng một cách kiên cố để giúp những nạn nhân của thảm họa có thểsớm ổn định cuộc sống. Giáo sư Goto đã từng là một nhà nghiên cứu về di sản văn hóa thuộc Cơ quan vềcác vấn đề văn hóa và là một chuyên gia về bảo tồn và sữa chữa các di tích lịchsử ở Nhật Bản. Trên cơ sở ý tưởng của giáo sư Goto, Đại học Kogakuin đã thuê củacông ty Kumagai Master Thatchers Co. Ltd. (KMTCL) một mảnh đất rộng gần 5.000m2nằm trên quả đồi ở thị trấn Kitakami để xây dựng “một ngôi làng tuyệt đẹp ở vùngTohoku,” chỉ cách nơi làm việc của các ngư dân làng Shirahama khoảng 5 phút điôtô. Bên cạnh đó, Đại học Kogakuin đã nỗ lực tìm kiếm sự hợp tác của các công ty tưnhân ở thành phố Ishinomaki, trong đó công ty Kumagai Master Thatchers Co. Ltd.của ông Akio Kumagai. Ông Kumagai, Giám đốc KMTCL, là một người bạn lâu năm của giáo sư Goto. Ông đãtừng tham gia vào việc phục hồi các báu vật quốc gia và di sản văn hóa ở làngShirahama. Sau trận động đất kinh hoàng năm ngoái, nhà của ông Kumagai cũng bịtàn phá bởi thảm họa nên ông và Giáo sư Goto đã quyết định cùng nhau tái thiếtlại Shirahama. Trò chuyện với chúng tôi, ông Kumagai nói: “Khi giáo sư Goto đưa ra ý tưởng vềviệc xây dựng các ngôi nhà kiên cố cho những nạn nhân của thảm họa, tôi đã ngaylập tức hưởng ứng và tham gia vào dự án này. Nhiều doanh nghiệp đang muốn kiếmtiền từ các dự án xây dựng nhà tạm như cung cấp nguyên vật liệu. Chi phí xâydựng một căn nhà tạm lên tới 5 triệu yen nhưng những ngôi nhà này giống nhưtrung tâm sơ tán, chứ không phải là nhà tạm. Tôi muốn họ dừng ngay điều đó lại.” Vào tháng 6 năm ngoái, nhân dịp kỷ niệm 125 năm ngày thành lập Đại học Kogakuin,các bên tham gia đã khởi công xây dựng những ngôi nhà đầu tiên sử dụng các kỹthuật xây nhà truyền thống của Nhật Bản. Các ngôi nhà này đều được làm bằng gỗxẻ, chủ yếu khai thác ở trong nước. Tham gia vào việc xây dựng là các thợ mộcđịa phương. Các sinh viên của giáo sư Goto cũng tham gia vào dự án này thông quaviệc thu thập và rửa sạch các cột gỗ có thể tái sử dụng và các viên đá Ogatsu,một loại đá tự nhiên thường được sử dụng lợp mái, từ các đống đổ nát. Theo ông Shinichi, trong khi các ngôi nhà tạm được xây dựng với kinh phí khoảng5 triệu yen/căn và phải dỡ bỏ sau hai năm sử dụng, các ngôi nhà thuộc dự ánK-Engine được xây dựng một cách kiên cố và có thể sử dụng trong thời gian dài,với kinh phí vỏn vẹn 9 triệu/căn.
Ngôi làng Shirahama. (Ảnh: Thanh Tùng/Vietnam+)
Tám tháng sau trận động đất kinh hoàng đó, vào tháng 11 năm ngoái, bốn ngôi nhàđầu tiên đã được hoàn thành và những ngư dân đầu tiên của làng Shirahama đã dọnvào sống ở đây. Đến cuối tháng 2/2012, có tổng cộng 10 ngôi nhà đã được dựng lêntrên quả đồi thơ mộng đó, trong đó bảy nhà hai tầng có tổng diện tích sàn khoảng63m2 và ba nhà một tầng có diện tích sàn 43m2. Hiện nay, một nhà 2 tầng có tổngdiện tích 102m2 đang được xây dựng ở ngay đầu làng dành cho người già và trẻ mồcôi. Ông Shinichi cho biết các ngôi nhà mới đạt tiêu chuẩn cao hơn về khả năng chốngđộng đất. Hàng tháng, mỗi hộ gia đình sống ở đây phải trả phí quản lý và duy tunhà cho một tổ chức được Đại học Kogakuin ủy quyền, với số tiền khoảng 20.000yen/tháng cho nhà một tầng và 27.000 yen/tháng cho nhà hai tầng, chỉ bằng khoảng1/10 so với chi phí thuê một căn hộ có cùng diện tích ở trung tâm thủ đô Tokyo. Trong số những người may mắn được chuyển đến sống ở làng Shirahama có gia đìnhông Katsuya Sasaki. Tiếp chúng tôi trong ngôi nhà vẫn còn thơm mùi gỗ mới, ôngSasaki kể khi trận động đất kinh hoàng đó xảy ra, các cảnh báo về sóng thần liêntiếp được đưa ra. Ông và các ngư dân khác đã đưa thuyền đi tránh sóng thần. Sauđó một ngày, ông quay trở về nhà. Thật may mắn là vợ ông, bà Sawako Sasaki, vàmẹ vợ đã thoát chết trước các đợt sóng thần hung dữ đó. Tuy nhiên, ngôi nhà củaông đã bị sập hoàn toàn. Sau khi phải đi sơ tán ở nhiều nơi, cuối cùng, ông đã quyết định chuyển gia đìnhtới nhà người chị gái để ở tạm. Sau khi nhận được thông tin về dự án của Giáo sưGoto, ông Sasaki đã quyết định nộp đơn đăng ký một căn hộ ở đây. “Tôi đã dọn vào sống ở đây từ đầu tháng 2/2012. Cuộc sống ở đây rất thoải mái.Chúng tôi không phải lo lắng gì về sóng thần vì ngôi nhà này nằm cách mặt nướcbiển tới 40m”, ông Sasaki tâm sự. “Ngôi nhà này lại nằm rất gần cảng, nơi tôiđang neo đậu con tàu chuyên đánh bắt thủy sản của mình”. Tuy nhiên, không phải nạn nhân nào của thảm họa năm ngoái cũng may mắn như giađình ông Sasaki. Theo thống kê của Văn phòng Nội các Nhật Bản, cho đến ngày9/2/2012, vẫn còn 16.901 người khác đang sống ở trong nhà của bạn bè hoặc ngườithân, 584 người phải sống trong các trung tâm sơ tán, 97 người ở các khách sạnhoặc nhà nghỉ và 324.927 người khác đang sống trong các nhà tạm, nhà ở công cộnghoặc bệnh viện. Ngay tại thị trấn Kitakami, theo ông Shinichi, ngoài gia đình của ông Sasaki, córất nhiều gia đình khác đang nộp đơn xin vào sống ở làng Shirahama. Họ nộp đơncho một tổ chức phi lợi nhuận do Đại học Kogakuin ủy quyền. Tổ chức này sẽ xemxét các đơn này “một cách công bằng”, ông Shinichi khẳng định. Rời “ngôi làng tuyệt đẹp ở vùng Tohoku,” tôi thầm mong rằng sẽ có thêm nhiều dựán như K-Engine để giúp các nạn nhân của thảm họa năm ngoái ở Nhật Bản sớm ổnđịnh cuộc sống./.
Thanh Tùng/Tokyo (Vietnam+)