Năm tháng sau khi chính thức rời khỏi “mái nhà chung” châu Âu, thỏa thuận hậu Brexit liên quan đến vùng Bắc Ireland giữa Vương quốc Anh và Liên minh châu Âu (EU) đã vấp phải sự phàn nàn từ giới kinh doanh.
Robin Mercer, chủ sở hữu khu vườn lớn nhất Belfast là Hillmount Garden Centre, cho biết nếu trước kia quá trình vận chuyển một chiếc hộp đựng hạt giống từ Anh đến Bắc Ireland chỉ mất khoảng 4 ngày, giờ đây mất đến 4 tuần, với mức giá vận chuyển là 140 bảng Anh (tương đương 200 USD) bất kể giá trị bên trong chiếc hộp là 400 bảng hay 600 bảng.
Nhìn lại chặng đường dài
Tháng 1/2020, Vương quốc Anh rời EU và bắt đầu bước vào giai đoạn chuyển tiếp. Trong giai đoạn này, London tiếp tục tuân thủ các quy định của EU và tòa án châu Âu, các doanh nghiệp vẫn có thể hoạt động bình thường và người dân muốn di chuyển trong khu vực EU cũng không bị ảnh hưởng bởi Brexit.
Đến ngày 1/1/2021, Anh chính thức cắt đứt mọi ràng buộc thành viên với EU, nhưng riêng vùng lãnh thổ Bắc Ireland vẫn tiếp tục tuân thủ các quy định của thị trường chung EU và liên minh thuế quan.
Sở dĩ có quyết định này là do vùng Bắc Ireland là một phần của Vương quốc Liên hiệp Anh nhưng lại có đường biên giới trên đất liền với Ireland - thành viên của EU. Anh và EU đều muốn duy trì một đường biên giới “mở” giữa vùng Bắc Ireland và Ireland (tức là không có các điểm kiểm soát vật lý), để bảo vệ Hiệp ước Ngày thứ Sáu tốt lành vốn giúp chấm dứt cuộc xung đột tại khu vực bắt đầu từ những năm 1960, khiến hàng ngàn người thiệt mạng.
Chính vì vậy, Anh và EU đã ký Nghị định thư Bắc Ireland, trong đó EU cử các nhân viên hải quan tới vùng Bắc Ireland để tiến hành kiểm tra hàng hóa đi qua cảng nhằm bảo đảm những hàng hóa này khi vào Bắc Ireland sẽ đáp ứng các tiêu chuẩn của thị trường EU.
Nhà vườn không phải nạn nhân duy nhất
Nghị định thư Bắc Ireland được thiết kế để duy trì “sự hòa bình mong manh” tại Bắc Ireland. Thủ tướng Vương quốc Anh Boris Johnson đã cam kết một cách dứt khoát rằng hoạt động thương mại giữa Anh với Bắc Ireland sẽ không bị cản trở.
[EU cảnh báo có hành động pháp lý với Anh liên quan đến Bắc Ireland]
Tuy nhiên, đối với ông Mercer - người điều hành ba khu vườn trung tâm ở phía Đông Belfast - Nghị định thư này đã khiến các hoạt động kinh doanh của ông đã sa sút.
Thời gian qua, hoạt động giao thương giữa Anh và Bắc Ireland đã bị đình trệ do các bên chưa thực hiện nhuần nhuyễn thủ tục mới, khiến doanh nghiệp tốn kém thời gian và tiền bạc, chưa kể những tác động tiêu cực của đại dịch COVID-19. Tình trạng này cũng khiến nguồn cung hàng hóa cho vùng Bắc Ireland bị gián đoạn, càng làm dấy lên những ý kiến nhằm phản đối Nghị định thư.
Theo số liệu chính thức từ năm 2018, lượng hàng hóa được mua và nhập khẩu vào Bắc Ireland từ nước Anh là cao hơn nhiều so với Ireland và phần còn lại của EU, theo số liệu chính thức từ năm 2018. Tuy nhiên, theo ông Mercer, điều này có thể đang thay đổi.
Ông Mercer nói: "Không một đơn vị vận tải nào sẵn sàng với các các thủ tục giấy tờ mới phát sinh. Chúng tôi đã phải bắt đầu mua cây cối từ châu Âu."
Các nhà vườn không phải là nạn nhân duy nhất ở Bắc Ireland. Trong những tuần đầu tiên của năm nay, một vài siêu thị ở Bắc Ireland đã chứng kiến tình trạng thiếu thực phẩm do các nhà cung cấp phải “vật lộn” với những quy tắc nhập khẩu mới.
Điều này khiến London đơn phương trì hoãn việc áp dụng các biện pháp kiểm soát hải quan đầy đủ đối với hàng hóa đến Bắc Ireland từ Anh cho đến tháng 10 tới.
Mặc dù vậy, ông Mercer lo ngại điều tồi tệ hơn sẽ xảy đến, bởi “đây là giai đoạn thư giãn trước khi họ bắt đầu thực thi các điều lệ một cách nghiêm túc hơn"./.