Năm 2021, Chương trình Môi trường Liên hợp quốc đã lựa chọn chủ đề của Ngày Môi trường Thế giới (5/6) là “Phục hồi hệ sinh thái” nhằm tập hợp sự đoàn kết của các quốc gia cùng tham gia bảo vệ và hồi sinh các hệ sinh thái trên thế giới, vì lợi ích của con người và thiên nhiên. Đây cũng là sự kiện khởi động cho Thập kỷ Liên hợp quốc về phục hồi hệ sinh thái (2021-2030).
Hưởng ứng sự kiện trên, Việt Nam đã tích cực triển khai đồng bộ các giải pháp dựa vào thiên nhiên, tiếp cận hệ sinh thái trong quá trình xây dựng các quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh; thành lập và quản lý hiệu quả các khu bảo tồn thiên nhiên; thúc đẩy thực hiện các mô hình bảo tồn và sử dụng bền vững.
Hệ sinh thái - nền tảng của sự sống
Theo Ủy ban Đa dạng sinh học của Liên Hợp Quốc, hệ sinh thái trên trái đất - nền tảng của sự sống, đang bị suy thoái trầm trọng. Việc tiêu thụ động vật hoang dã, phá hủy môi trường sống đã khiến các bệnh truyền nhiễm có nhiều khả năng lây sang người. Nếu không có sự thay đổi trong cách con người đối xử với thiên nhiên, đại dịch trong tương lai sẽ xảy ra thường xuyên, làm hại nhiều người và gây thiệt hại tồi tệ hơn cho nền kinh tế toàn cầu so với đại dịch COVID-19.
Cùng chung "nỗi lo" với các quốc gia trên thế giới, theo Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà, Việt Nam hiện đang phải đối mặt với tình trạng suy giảm và suy thoái đa dạng sinh học với tốc độ rất nhanh. Thực tế cho thấy chúng ta sẽ phải hứng chịu hậu quả khôn lường nếu mất đi sự cân bằng giữa mối quan hệ con người và tự nhiên; trong đó, dịch bệnh COVID-19 hiện nay, cũng là hệ quả của sự mất đi cân bằng sinh thái.
Số liệu của Cục Bảo tồn đa dạng sinh học (Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho thấy diện tích các khu vực có hệ sinh thái tự nhiên quan trọng đang bị thu hẹp dần. Diện tích rừng tự nhiên đã giảm từ 12 triệu hécta (năm 1945) còn 2,8 triệu hécta (năm 2017) và có 80% trong số này ở mức duy trì kém.
Đối với hệ sinh thái biển và ven biển, lượng san hô cứng cũng đang giảm dần. Số liệu thống kê cho thấy có tới 63,5% rạn san hô đang trong tình trạng xấu (với độ che phủ dưới 25%). Bên cạnh đó, số loài và số lượng cá thể của các loài hoang dã bị suy giảm mạnh. Thậm chí, nhiều loài hoang dã có giá trị bị suy giảm hoàn toàn về số lượng hoặc bị đe dọa tuyệt chủng ở mức cao; các nguồn gen hoang dã cũng đang trên đà suy thoái nhanh và thất thoát nhiều.
Trước thực trạng trên, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng cần có những phân tích để làm cơ sở hoàn thiện thực hiện những chủ trương lớn và phải có nhận thức bảo tồn để phát triển, phát triển dựa vào bảo tồn; hành động phải mang tính thực tiễn cao và phải có lộ trình điều kiện để thực thi.
Bên cạnh đó, các cơ quan cần nâng cao hơn nữa tính thực tiễn của các quy hoạch về bảo tồn. Các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, những người làm trong lĩnh vực môi trường ngoài tri thức, tình yêu với môi trường cần có ứng xử, trách nhiệm truyền tải thông điệp bảo vệ môi trường đến với người dân để giải quyết mối quan hệ con người với tự nhiên.
[Kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo kiểm soát nạn tận diệt các loài chim di cư]
Trước tình trạng hệ sinh thái bị suy thoái sẽ dẫn đến mất cân bằng sinh thái, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sống của con người, đe dọa sự phát triển bền vững của đất nước, trong thời gian qua, Việt Nam đã thực hiện mở rộng hệ thống các khu bảo tồn thiên nhiên và bảo tồn các hệ sinh thái tự nhiên quan trọng mang tầm quốc gia, quốc tế.
Theo đó, Việt Nam đã đẩy mạnh hoạt động bảo vệ nghiêm ngặt rừng nguyên sinh, bảo đảm diện tích rừng nguyên sinh được bảo vệ ở mức 0,57 triệu hécta; thực hiện các biện pháp ngăn chặn tình trạng phá rừng, khai thác rừng trái phép bảo vệ rừng tự nhiên, rừng đặc dụng, rừng phòng hộ đầu nguồn; khoanh nuôi, tái sinh rừng trong các chương trình trồng rừng; thực hiện có hiệu quả các mục tiêu và nhiệm vụ của đề án phục hồi rừng ngập mặn ven biển…
Đặc biệt, hàng năm, Ngày Môi trường thế giới cũng được xem là “ngày hội” của những người làm công tác môi trường và được chọn là thời điểm bắt đầu Tháng hành động vì môi trường. Trong thời gian này, các địa phương trên cả nước đã tổ chức nhiều chiến dịch ra quân rầm rộ như làm sạch biển, trồng cây xanh với số lượng người tham gia lên tới hàng nghìn người; qua đó lan tỏa sâu rộng các hành động thiết thực, góp phần cải thiện môi trường và bảo vệ hành tinh xanh.
Bắt đầu ngay từ những việc làm nhỏ
Tiếp nối các hành động ý nghĩa góp phần bảo vệ môi trường, năm 2021, Ngày Môi trường thế giới được lựa chọn với chủ đề “Phục hồi hệ sinh thái.” Chủ đề này có sự liên kết chặt chẽ với chủ đề Ngày quốc tế Đa dạng sinh học (22/5) cách đây nửa tháng với thông điệp “Chúng ta là một phần của giải pháp - Vì thiên nhiên” do Ban Thư ký Công ước Đa dạng sinh học phát động.
Điều này cho thấy sự thống nhất của các Chương trình toàn cầu về việc cần gióng lên hồi chuông báo động: Đã đến lúc, mỗi quốc gia cần đoàn kết, cùng chung tay, có những hành động cụ thể, thiết thực hơn vì thiên nhiên và Trái Đất của chúng ta.
Hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới, Tháng hành động vì môi trường. (Nguồn: Bộ TNMT) Với chủ đề “Phục hồi hệ sinh thái,” Ngày Môi trường thế giới năm nay đưa ra thông điệp về sự tập hợp, đoàn kết nhằm bảo vệ và hồi sinh các hệ sinh thái trên thế giới, vì lợi ích của con người và thiên nhiên. Hơn lúc nào hết, con người cần chung tay để hạn chế, tiến tới ngăn chặn sự suy thoái của các hệ sinh thái.
Đánh giá cao về tầm quan trọng hệ sinh thái đối với sự sống và lợi ích của con người, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Võ Tuấn Nhân cho rằng chỉ với các hệ sinh thái lành mạnh, chúng ta mới có thể nâng cao sinh kế của người dân, chống lại biến đổi khí hậu và ngăn chặn sự sụp đổ của đa dạng sinh học.
“Tôi tin tưởng rằng với sự thay đổi nhận thức, ý thức, hành vi của con người, ứng xử với thiên nhiên bằng sự nhân văn và trách nhiệm thực sự, chúng ta có thể hạn chế được tình trạng suy thoái của thiên nhiên,” ông Nhân nhấn mạnh.
Nhân dịp này, đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng đề nghị các cấp, các ngành, các tổ chức, cá nhân cần phát huy đưa ra các sáng kiến, giải pháp và có các hành động cụ thể để phục hồi, bảo vệ các hệ sinh thái tự nhiên của Việt Nam.
Theo đó, ở cấp độ vĩ mô, các bộ, ban, ngành, đoàn thể trung ương, địa phương cần thúc đẩy áp dụng các giải pháp dựa vào thiên nhiên, tiếp cận hệ sinh thái trong quá trình xây dựng các quy hoạch để giảm nhẹ tác động từ sự phát triển kinh tế-xã hội tới các hệ sinh thái; quản lý hiệu quả các khu bảo tồn thiên nhiên, cảnh quan thiên nhiên; áp dụng tiếp cận hệ sinh thái trong quản lý tổng hợp đới bờ, lưu vực sông, quản lý rừng bền vững, chú trọng vai trò và quyền lợi của cộng đồng.
Ở cấp địa phương cần quán triệt triệt để các vấn đề ô nhiễm môi trường từ chất thải, rác thải; tổ chức triển khai các chương trình, dự án, nhiệm vụ phục hồi hệ sinh thái như: Thực hiện các hoạt động tại đề án trồng mới 1 tỷ cây xanh của Chính phủ; triển khai các hoạt động phục hồi hệ sinh thái rừng theo phương pháp tiếp cận cảnh quan; thu gom rác thải hai bên bờ và trên mặt nước biển, các sông, suối, ao hồ, phục hồi thảm thực vật trên các vùng đất ngập nước; khuyến khích triển khai các công trình bảo vệ môi trường, huy động sự tham gia của cộng đồng.
Đặc biệt, các bộ, ngành, địa phương, nhất là các cơ quan liên quan cần tăng cường các hoạt động kiểm soát buôn bán động vật hoang dã, khai thác các loài hoang dã di cư theo Chỉ thị số 29/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về một số giải pháp cấp bách quản lý động vật hoang dã và các văn bản chỉ đạo, điều hành liên quan.
Bộ Tài nguyên và Môi trường tin tưởng mỗi người dân hoàn toàn có thể giảm bớt gánh nặng cho thiên nhiên bằng cách như: Sử dụng tiết kiệm các nguồn tài nguyên trong sinh hoạt hằng ngày; tập thói quen từ chối, giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế chất thải, đặc biệt là chất thải nhựa, đồ nhựa sử dụng một lần./.
