Trường ca "Ngang qua bình minh" của nhà thơ Lữ Mai (Nhà xuất bản Văn học ấn hành) là tác phẩm viết về biển đảo với hình tượng người thủy thủ-chiến sỹ hải quân trên những con tàu làm nhiệm vụ canh giữ biển trời Tổ quốc.
Tác phẩm vừa ra mắt bạn đọc này cũng là một trong những tác phẩm văn học được Bộ Quốc phòng đầu tư sáng tác trong năm 2020 và đã giành giải ba Giải thưởng Sáng tác về biên giới, biển đảo giai đoạn từ 1975 đến nay của Hội Nhà văn Việt Nam.
Trường ca "Ngang qua bình minh" dày hơn 100 trang, chia thành 8 chương: "Khởi tại Điêu Lương," "Linh thoại," "Ảo giác," "Vẽ lại bình minh," "Giấc mơ trổ vào thân song," "Chuỗi ngày sao biển," "Miền trong suốt," "Trở về."
Tác phẩm viết về biển đảo với hình tượng người thủy thủ-chiến sỹ hải quân trên những con tàu làm nhiệm vụ canh giữ biển trời Tổ quốc. Đây được ví như "sợi dây" yêu thương kết nối đất liền với hải đảo.
Nhà thơ Lữ Mai chia sẻ tập trường ca là kết quả sau chuyến công tác của chị ra quần đảo Trường Sa và Nhà giàn DK1 năm 2019.
Trước đó, trong năm 2019, tác giả đã ra mắt hai cuốn tản văn, ghi chép: "Nơi đầu sóng" và "Mắt trùng khơi" (in chung với kỹ sư Trần Thành, Nhà xuất bản Văn học).
Hai cuốn sách này đã đoạt các giải thưởng: Giải thưởng Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh năm 2019 của Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Giải B Giải thưởng Văn học Nghệ thuật, Báo chí giai đoạn 2016-2020 của Bộ Tư lệnh Hải quân).
[Sách về chủ quyền Biển đảo của Việt Nam được dịch và xuất bản tại Nhật]
Nhận xét về trường ca của Lữ Mai, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, chia sẻ đây là tác phẩm thực sự mới mẻ trong cách thể hiện bi tráng và rộng lớn về đề tài biển, đảo. Tác giả đã vượt qua cái "hố sâu" của một đề tài quen thuộc. Cách triển khai trường ca của tác giả bất ngờ, ngôn ngữ đẹp, ý tưởng sâu sắc và sức gợi mở rộng.
Theo nhà phê bình văn học Hoàng Thụy Anh, "Ngang qua bình minh" của Lữ Mai có 8 chương gọn ghẽ, cô đọng. Lữ Mai dựng chân dung người lính hải quân không đơn thuần chỉ là những công việc, thử thách mà họ đang đối mặt hằng ngày mà ở đó, chị còn làm đầy lên thế giới tâm hồn, tình cảm hết sức chân thành của những người lính tuổi đôi mươi. Trong tương quan với không gian biển, nỗi niềm của họ trở nên thật hơn.
Chia sẻ về trường ca "Ngang qua bình minh," tác giả Lữ Mai cho biết đây là lần đầu tiên chị viết thể loại trường ca. Trong thời điểm toàn xã hội căng thẳng vì dịch COVID-19, đúng giai đoạn "sôi sục" nhất, hoang mang nhất, thì chị nhận được những cuộc gọi điện hỏi thăm tình hình đất liền từ các bộ đội đang làm nhiệm vụ trên tàu trực và ở đảo xa.
Bấy giờ, chị chợt nhận ra rằng: "Những người lính của chúng ta cũng đang gánh trên vai những nhiệm vụ cao cả, quan trọng, họ phải từng phút từng giờ canh giữ chủ quyền biển đảo trong mọi điều kiện hoàn cảnh. Vậy nhưng, dường như tất cả mọi sự quan tâm, chia sẻ và yêu thương đều gửi tới đất liền - nơi không chỉ có gia đình, quê hương các anh, mà có cả chúng tôi, những con người chỉ thoáng gặp trong hải trình ngắn ngủi."
Có một người lính còn mang về cho chị cát và nước biển khi con tàu anh đi thả neo làm lễ tưởng niệm các anh hùng, liệt sỹ đã hy sinh vì Tổ quốc, với niềm tin những người nơi đất liền sẽ luôn được sẻ chia, che chở. Kỷ niệm ấy khiến chị xúc động và quyết định viết tập trường ca mà ý tưởng, hình ảnh đã được ngẫm ngợi, liên tưởng từ trước đó.
"Tôi nghĩ rằng lòng biết ơn và sự tri ân của chúng ta đối với những người lính không bao giờ đủ. Người viết trẻ như tôi, còn nhiều thiếu sót và hạn chế, nhất là đối với một thể loại đòi hỏi phải trường sức, một đề tài cao cả, sâu xa. Biết vậy, nhưng tôi không lúc nào không rung động, trắc ẩn và muốn cầm bút viết... Trước hết là viết cho chính chúng tôi, để thêm trân trọng, biết ơn bao thế hệ những người đã hy sinh phần hạnh phúc riêng tư cho Tổ quốc, cho nhân dân được bình yên," nhà thơ Lữ Mai chia sẻ./.