Các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ tại thị trấn Tal Abyad, miền Bắc Syria ngày 18/10/2019. (Ảnh: THX/TTXVN) Theo CNN, trong khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ca ngợi ngày mà chính quyền của ông đã đàm phán được thỏa thuận với Thổ Nhĩ Kỳ về Bắc Syria là “một ngày trọng đại cho nền văn minh" thì phía Thổ Nhĩ Kỳ đã nhanh chóng "dội gáo nước lạnh" vào sự phấn khích đó của Nhà Trắng, thậm chí từ chối gọi thỏa thuận này là một lệnh ngừng bắn.
Chỉ vài giờ sau đó, các cuộc không kích và nã pháo đã diễn ra ở miền Bắc Syria, khi Lực lượng Dân chủ Syria do người Kurd làm chủ đạo cáo buộc Ankara và các lực lượng ủy nhiệm của họ vi phạm nghiêm trọng lệnh ngừng bắn. Tâm lý chung ở cả Washington lẫn Trung Đông đều là sự ngừng bắn này không phải một thỏa thuận thực sự. Nó sẽ hết hiệu lực vào ngày 22/10, cũng là ngày Tổng thống Nga Vladimir Putin và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Recip Tayyip Erdogan sẽ gặp nhau tại Sochi để thảo luận về tương lai của Syria.
Mọi thứ có vẻ đã rõ ràng: đó cũng lúc thế giới nhận sẽ tìm ra thỏa thuận thực sự cho tương lai của khu vực bất ổn này.
Vai trò lãnh đạo của ông Putin
Và ở một chừng mực nào đó, chắc chắn là tương lai này sẽ được xác định bởi Tổng thống Nga Putin. Với việc ông Trump từ bỏ người Kurd, đồng minh chính của Mỹ trong cuộc chiến chống IS, đồng nghĩa với động thái bật đèn xanh cho việc Thổ Nhĩ Kỳ xâm lược Bắc Syria, Nhà Trắng đã tự khéo léo rút khỏi vấn đề Syria đầy bất ổn. Và dù tốt hay xấu thì ông Putin hiện cũng đang sở hữu mớ hỗn độn về quân sự và chính trị đang sinh sôi tại đây.
Nga đã lập tức khởi động các cuộc đàm phán với người Kurd, và đồng minh chính của Moskva - chính phủ của Tổng thống Syria Bashar al-Assad - nhanh chóng đạt được một thỏa thuận cho phép quân đội Syria xâm nhập vào các khu vực do người Kurd kiểm soát, những nơi mà Damascus đã không xuất hiện trong nhiều năm qua để tránh sự tấn công của người Thổ Nhĩ Kỳ.
Moskva cũng đã nhanh chóng triển khai quân đội của mình để làm một vùng đệm nhằm cách ly người Thổ Nhĩ Kỳ và các lực lượng của họ ra xa khỏi người Kurd và các nhóm quân của chính phủ Syria.
Hãng thông tấn Nga Tass dẫn lời Safar Safarov, một sĩ quan quân đội Nga, khi các đơn vị quân đội cảnh sát của Nga bắt đầu kiểm soát Manbij, nói: “Khi những lá cờ Nga xuất hiện, trận chiến lập tức chấm dứt - cả người Thổ Nhĩ Kỳ và người Kurd đều không muốn làm mếch lòng chúng tôi, nên chiến sự chấm dứt là nhờ việc làm của chúng tôi."
Trò chơi nhiều rủi ro của Nga
Tuy nhiên, vai trò mới không thể tranh cãi của Nga - quốc gia dẫn đầu - cũng đem lại nhiều rủi ro nghiêm trọng. Tình hình tại Đông Bắc Syria còn hơn cả bất ổn. Thổ Nhĩ Kỳ đã nói rõ họ sẽ không cho phép bất cứ sự hiện diện quân sự nào của người Kurd ở gần biên giới của họ. Tuy nhiên, lực lượng lục quân của Ankara hầu hết là các nhóm nổi dậy của Syria, và đa phần trong số họ là những thành phần Hồi giáo thánh chiến mà người Kurd lo sợ có thể gây ra một chiến dịch thanh trừng sắc tộc đối với các bộ tộc thiểu số trong khu vực đa sắc tộc này.
Thêm vào đó, các lực lượng chính phủ Syria và các nhóm nổi dậy thân với Ankara cũng có một mục tiêu riêng cần đạt được từ nhau sau tất cả những hành động tàn bạo đã thực hiện trong suốt cuộc nội chiến tàn phá kèo dài 8 năm qua. Moskva có lẽ hiểu được tình huống nguy hiểm mà họ đã bị đẩy vào với vai trò lãnh đạo mới.
Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov phát biểu trước các chỉ huy trong lĩnh vực an ninh: “Chúng ta nhiều năm qua đã nỗ lực tập trung sự chú ý vào các chính sách bất ngờ của Mỹ và liên minh với mục tiêu là sự sụp đổ của Syria và hình thành các hình mẫu theo kiểu nhà nước trên bờ Đông của sông Euphrates, buộc người Kurd vào thế những kẻ ly khai và đối đầu với các bộ tộc Arab."
Điện Kremlin hết sức lo ngại rằng những người Nga đã chiến đấu với IS và các nhóm nổi dậy khác có thể quay trở về quê hương khiến khu vực này bất ổn trở lại. Kể từ khi Thổ Nhĩ Kỳ tiến hành cuộc tấn công vào miền Bắc Syria, Kremlin đã bày tỏ những hoài nghi cực độ về khả năng Thổ Nhĩ Kỳ duy trì được hàng rào giam giữ hàng nghìn tù binh IS và những thành phần thân cận với chúng, vốn đang được người Kurd canh gác.
[Người dân Syria chặn đường, ném đá phản đối việc Mỹ rút quân]
Ông Putin phát biểu tại diễn đàn Khối Thịnh vượng Chung của các Nhà nước độc lập tại Ashgabat hồi tuần trước: “Có những khu vực ở Bắc Syria mà các tay súng IS đã tập trung, và gần đây, họ vẫn bị quân đội người Kurd canh giữ. Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã thâm nhập vào các khu vực này và người Kurd bỏ đi… Hiện các tay súng IS có thể trốn chạy một cách dễ dàng, và tôi không dám chắc quân đội Thổ Nhĩ Kỳ có thể - và làm thế nào để nhanh chóng - kiểm soát được điều này."
Mọi con đường ở Syria đều dẫn đến Moskva
Tuy nhiên, bất chấp tất cả những mối nguy mà nước cờ Syria đầy rủi ro của ông Putin đang đối diện, lãnh đạo Nga dường như vẫn tiếp tục giữ lập trường ngăn cản tình hình có thể trở nên tồi tệ hơn hiện nay. Nga đã có một thành tích phá hoại trong cuộc xung đột Syria. Các nhóm nhân quyền đã tố cáo Moskva phạm những tội ác chiến tranh trong các chiến dịch của mình nhằm hỗ trợ Tổng thống Bashar al-Assad.
Mỹ cho biết Moskva đã đánh bom có hệ thống vào cơ sở hạ tầng dân sự, đặc biệt là các bệnh viện, và hỗ trợ ông Assad che đậy việc sử dụng vũ khí hóa học của quân đội Syria. Nga đã kịch liệt bác bỏ tất cả các cáo buộc này. Hầu như tất cả các quốc gia và các bên có liên quan đến cuộc khủng hoảng Syria dường như đều nhất trí rằng Moskva đáng tin hơn so với Washington trong cuộc khủng hoảng này.
Thổ Nhĩ Kỳ - một đồng minh của NATO - đã hợp tác với Nga trong nhiều năm, dù vẫn ủng hộ các phe đối lập trong cuộc nội chiến Syria. Ngay cả hai kẻ thù không đội trời chung là Israel và Iran dường như cũng nhất trí rằng con đường để đảm bảo các lợi ích của họ đồng nhất là phải đi qua Moskva.
Và khi Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) do người Kurd chi phối - vốn được Mỹ chống lưng và đã mất đi gần 11.000 chiến binh trong cuộc chiến chống IS - nhận ra rằng mình đã bị ông Trump bỏ rơi và để mặc cho lực lượng ủy nhiệm của ông Erdogan xâm lược, họ cũng hướng thẳng đến Nga với suy luận rằng cũng Moskva đã hợp tác với SDF trong nhiều năm.
Như vậy, Nhà Trắng của Trump sẽ không bao giờ có thể trở thành nhân tố tạo ra được một giải pháp cho tình thế hỗn độn tại Đông Bắc Syria. Nếu có một thỏa thuận nào đó, thì đó sẽ là thỏa thuận đạt được vào ngày 22/10 này giữa ông Putin và Erdogan, dưới những điều khoản của riêng họ./.
