Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Wendy Sherman (trái) và Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov (phải) tại cuộc đàm phán an ninh ở Geneva, Thụy Sĩ ngày 10/1/2022. (Ảnh: AFP/TTXVN) Không có đột phá là kết quả đã được dự đoán trước cho các cuộc đàm phán giữa Nga và phương Tây trong tuần này liên quan tới những đề xuất của Moskva về vấn đề bảo đảm an ninh chung.
Cả 3 lần tiếp xúc, gồm cuộc tham vấn an ninh Nga-Mỹ diễn ra tại Geneva (Thụy Sĩ) ngày 10/1, cuộc họp Hội đồng Nga-Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) sau đó 2 ngày tại Brussels (Bỉ) và cuộc thảo luận trong khuôn khổ Hội đồng thường trực Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE) vừa kết thúc tại Vienna (Áo) chiều 13/1 đều chưa thể giúp Nga và phương Tây thu hẹp những khác biệt đang khiến quan hệ giữa hai bên rơi xuống mức “cực kỳ thấp.”
Mặc dù vậy, việc các đại diện của Nga và Mỹ/NATO cùng ngồi vào bàn đàm phán cũng đã là một tín hiệu tích cực trong mối quan hệ Đông-Tây được đánh giá là có tầm ảnh hưởng lớn đến an ninh toàn cầu.
[NATO khẳng định sẵn sàng tiếp tục đối thoại với Nga]
Thực tế đã cho thấy các bên đều duy trì lập trường cứng rắn nhằm bảo vệ lợi ích riêng, từ đó phơi bày những bất đồng về hàng loạt vấn đề then chốt trong hai dự thảo thỏa thuận an ninh mà Moskva đã đưa ra trước đó.
Các phát biểu từ cả hai phía trước, trong và sau đàm phán đều thể hiện tính "không thỏa hiệp."
Mỹ và các nước NATO đều bác bỏ đề xuất chủ chốt của Nga về việc NATO không tiếp tục mở rộng về phía Đông, đặc biệt là cam kết không kết nạp Ukraine, vốn được Moskva coi là "lằn ranh đỏ."
Thứ trưởng Ngoại giao Nga Alexander Grushko cho rằng việc mở rộng hoạt động của NATO về phía Đông sẽ gây ra những rủi ro “không thể chấp nhận được” mà Nga sẽ phải đối mặt, đồng thời đây cũng mà một trong những yếu tố có thể gây tổn hại an ninh châu Âu.
Trong khi đó, giới chức NATO khẳng định việc để Nga thiết lập một trật tự an ninh mới ở châu Âu là điều “không thể.”
Tổng Thư ký NATO Jens Stoltenberg tuyên bố NATO từ chối thỏa hiệp về việc mở rộng liên minh, đồng thời khẳng định chỉ có Ukraine và 30 quốc gia NATO mới có thể quyết định nước này có trở thành thành viên của khối hay không.
Nhận định về vấn đề này, trong cuộc trao đổi với phóng viên TTXVN tại London, ông James Rogers, đồng sáng lập kiêm Giám đốc nghiên cứu Hội đồng Địa chiến lược Anh, nhấn mạnh cách tiếp cận của NATO đối với Nga sẽ không thay đổi và khối này sẽ vẫn là một liên minh phòng thủ tập thể trong quan hệ với Moskva.
Về phía Nga, Moskva cũng bác bỏ yêu cầu từ Mỹ và NATO đòi Nga phải rút các binh sỹ đang triển khai ở vùng lãnh thổ giáp biên giới với Ukraine, mà phương Tây cho rằng đồng nghĩa với những ý định tiến hành một cuộc tấn công quân sự.
Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov ngày 14/1 tuyên bố Moskva sẽ không thảo luận về những yêu cầu "không thể chấp nhận được" của phương Tây liên quan đến việc Nga bố trí quân sự trên lãnh thổ của mình.
Ông Lavrov cũng cho biết cơ hội tiếp tục đàm phán phụ thuộc vào phản ứng của phương Tây đối với các đề xuất của Moskva, và Nga sẽ không chờ đợi vô thời hạn phản hồi của Mỹ và NATO.
Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov, dẫn đầu phái đoàn Nga tham gia đàm phán với Mỹ, nhận định việc Wshington và các đồng minh NATO không sẵn sàng đáp ứng các đề xuất quan trọng của Nga về đảm bảo an ninh đã khiến đàm phán đi vào ngõ cụt.
Khoảng cách về quan điểm giữa Nga và Mỹ/NATO có nguy cơ đẩy xa hơn nữa mối quan hệ mà Thứ trưởng Quốc phòng Nga Alexander Fomin đánh giá là đã rơi xuống mức “cực kỳ thấp.”
Tổng Thư ký NATO Jens Stoltenberg nhận định giữa NATO và Nga vẫn tồn tại những bất đồng "không dễ hóa giải" trong vấn đề Ukraine hay an ninh châu Âu.
Thậm chí, ông còn cảnh báo “nguy cơ thực sự về một cuộc xung đột vũ trang mới ở châu Âu.”
Đồng quan điểm này, Ngoại trưởng Ba Lan, nước giữ chức Chủ tịch luân phiên OSCE, ông Zbigniew Rau cho rằng “nguy cơ chiến tranh trong khu vực OSCE hiện lớn hơn bao giờ hết trong 30 năm qua.”
Tổng Thư ký OSCE Helga Schmid nhận định tình hình trong khu vực hiện rất “nguy hiểm."
Trong bối cảnh đàm phán lâm vào bế tắc, Hội đồng châu Âu ngày 13/1 đã quyết định kéo dài thêm 6 tháng, cho đến ngày 31/7 tới, các biện pháp trừng phạt Nga, vốn được áp đặt từ năm 2014 sau cuộc xung đột ở miền Đông Ukraine.
Tại Mỹ, các nghị sỹ Dân chủ tại thượng viện đã trình dự luật trừng phạt nhằm vào giới lãnh đạo đất nước và quân đội Nga, trong đó có cả Tổng thống Vladimir Putin, nếu Moskva có hành động quân sự đối với Ukraine.
Nga cũng thể hiện lập trường cứng rắn. Trưởng phái bộ Nga tại OCSE, Đại sứ Alexander Lukashevich khẳng định Moskva sẽ hành động để đảm bảo cân bằng chiến lược và loại bỏ các mối đe dọa không thể chấp nhận được đối với an ninh quốc gia nếu nước này không nhận được "phản ứng mang tính xây dựng" từ phương Tây đối với các đề xuất đảm bảo an ninh và nếu hành vi gây hấn nhằm vào Nga tiếp tục.
Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Wendy Sherman, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Alexander Grushko và Thứ trưởng Quốc phòng Nga Alexander Fomin tại cuộc họp Hội đồng Nga0NATO ở Brussels, Bỉ, ngày 12/1/2022. (Ảnh: AFP/TTXVN) Thứ trưởng Ngoại giao Nga Grushko nhấn mạnh Moskva sẽ buộc phải triển khai các biện pháp quân sự để vô hiệu hóa các mối đe dọa an ninh nếu chính sách ngoại giao là chưa đủ, nếu phương Tây tiếp tục “phớt lờ” những đề xuất an ninh của Nga để gây ra những “sự cố và xung đột.”
Trong trường hợp Mỹ áp đặt trừng phạt nhằm vào Tổng thống Putin, người phát ngôn Điện Kremlin tuyên bố động thái này sẽ tương đương với việc cắt đứt quan hệ.
Có thể thấy rằng những vấn đề gây bất đồng giữa hai bên mang tính lợi ích cốt lõi và điều đó khiến khả năng hóa giải trở nên đặc biệt khó khăn, và việc các cuộc đàm phán đi vào vào ngõ cụt là điều khó tránh.
Tuy nhiên, việc cả Nga và phương Tây đều thể hiện sẵn sàng tiếp tục đối thoại, nhấn mạnh tầm quan trọng của con đường ngoại giao trong giải quyết mâu thuẫn, vẫn mở ra "khe cửa hẹp" trong mối quan hệ Đông-Tây căng thẳng này.
Tổng Thư ký NATO Stoltenberg nêu rõ NATO sẵn sàng tiếp tục đàm phán với Nga để có thể đạt được các kết quả mang tính xây dựng.
Trong khi đó, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov tuyên bố đối thoại vẫn được tiếp tục trên các mặt trận khác nhau.
Đại sứ Nga tại NATO Lukashevich khẳng định Moskva không từ bỏ biện pháp ngoại giao và thậm chí còn tăng cường thúc đẩy giải pháp này.
Trong khi đó, Ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock ngày 14/1 cho biết bà sẽ tới Moskva vào tuần tới để thảo luận về vấn đề Ukraine.
Theo bà, các bên sẽ không nhanh chóng đạt được giải pháp bởi Hội đồng NATO-Nga đã không có cuộc thảo luận nào trong hai năm qua, tình hình hiện nay đòi hỏi thực hiện biện pháp ngoại giao một cách bền bỉ, kiên nhẫn và tận dụng triệt để các kênh liên lạc khác nhau.
Giới chuyên gia nhận định dù các bên chưa thể hóa giải được bất đồng trong những vấn đề cốt lõi, nhưng việc các quan chức Nga và phương Tây có thể cùng ngồi xuống bàn đàm phán phần nào cũng đã giúp các bên hiểu hơn về quan điểm, lập trường của nhau và tránh những bước đi sai lầm.
Giám đốc chương trình của Hội đồng Nga về các vấn đề quốc tế (RIAC), ông Ivan Timofeev, khi trả lời phỏng vấn của phóng viên TTXVN tại Moskva đã nhận định “dù sao thì đối thoại vẫn tốt hơn là cắt đứt quan hệ."
Việc tiến hành đàm phán có thể là động lực để đi theo các đường hướng khác, và điều cần quan tâm hiện nay là đường hướng, mô hình tương lai sẽ như thế nào để đảm bảo an ninh nhiều nhất cho châu Âu, vì lợi ích của tất cả các bên liên quan và góp phần bình ổn an ninh toàn cầu./.
