Ông Phạm Vũ Hoàng - Phó Cục trưởng Dân số (Bộ Y tế) cho hay dự báo dân số Việt Nam thời kỳ 2019-2069, trong trường hợp mức sinh giảm mạnh như phương án thấp thì sau năm 2054, dân số bắt đầu tăng trưởng âm và mức giảm ngày càng lớn.
Cụ thể, giai đoạn 2054-2059, bình quân mỗi năm dân số giảm 0,04%, mức giảm ở cuối thời kỳ dự báo (2064-2069) là 0,18%/năm, tương đương Việt Nam giảm bình quân 200.000 người mỗi năm.
Ngược lại, nếu mức sinh thay thế vẫn được duy trì ổn định trong suốt thời kỳ dự báo thì đến cuối thời kỳ này, dân số vẫn tăng nhẹ. Bình quân mỗi năm giai đoạn 2064-2069, dân số tăng 0,17%, tương đương 200.000 người mỗi năm. Kịch bản này, với xu thế sinh càng giảm hiện nay, khả năng khó xảy ra.
Hỗ trợ để các gia đình ở những vùng mức sinh thấp không sợ sinh con
Hiện có 21 tỉnh, thành phố có mức sinh thấp, thậm chí, một số tỉnh mức sinh rất thấp, tập trung ở vùng Đông Nam Bộ, Đồng bằng sông Cửu Long và một số tỉnh duyên hải miền Trung.
Theo các chuyên gia, mức sinh thay thế thấp để lại hệ quả rất rõ, như Nhật Bản là quốc gia già hóa dân số đứng đầu trên thế giới. Khi dân số già hóa, chi phí xã hội, y tế và an sinh tăng lên rất nhiều, thiếu hụt lao động, nguồn lực kinh tế xã hội sụt giảm.
Năm 2024 mức sinh trên toàn quốc là 1,91 con/phụ nữ, trong khi năm 2023 tỷ lệ này là 1,96. Hai năm trước đó, mức sinh cao hơn song xu hướng giảm dần, từ 2,11 con/phụ nữ năm 2021 xuống 2,01 con/phụ nữ năm 2022. Chỉ tiêu kế hoạch năm 2,1 con/phụ nữ, theo Bộ Y tế, là mức sinh thay thế cần đạt được.
Mức sinh năm 2024 hiện thấp nhất trong lịch sử và dự báo sẽ tiếp tục giảm trong các năm tiếp theo.
Theo các chuyên gia, năm 2024 là năm Thìn (năm Rồng), theo văn hóa phương Đông người sinh năm này sẽ gặp nhiều thuận lợi may mắn - dự báo tỷ lệ sinh sẽ tăng. Kết quả thấp nhất lịch sử này phản ánh quan niệm về sinh đẻ đã thay đổi so với truyền thống năm đẹp sẽ sinh con nhiều. Kết quả này cũng cho thấy các chính sách khuyến sinh vẫn chưa kềm hãm được đà giảm sinh trên cả nước.
Trên thực tế trong hai thập kỷ qua, xu hướng mức sinh thấp và xuống rất thấp tập trung ở đô thị, nơi có điều kiện kinh tế-xã hội phát triển, đô thị hóa cao, dao động từ 1,7-1,8 con/phụ nữ. Riêng năm 2024, mức sinh tại thành thị còn thấp hơn nữa và đạt 1,67 con/phụ nữ, còn khu vực nông thôn 2,08 con/phụ nữ.
Trước tình hình trên, Chiến lược dân số Việt Nam đến 2030 nhằm duy trì vững chắc mức sinh thay thế, tức bình quân mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ có 2,1 con, quy mô dân số 104 triệu người.
Vì vậy, trong Dự thảo Luật Dân số do Bộ Y tế soạn thảo đề xuất các nội dung nhằm đảm bảo mức sinh thay thế, hỗ trợ, khuyến khích người dân sinh đủ hai con. Trong đó, bãi bỏ tiêu chí giảm sinh con thứ 3 trở lên, khuyến khích phụ nữ kết hôn trước tuổi 30 và sinh đủ hai con trước tuổi 35. Nhiều tỉnh thành áp dụng chính sách thưởng tiền để khuyến khích sinh con như Long An, Bạc Liêu, Hậu Giang, Hải Phòng.../.