Năm Chủ tịch ASEAN 2020 đã góp phần triển khai một cách hiệu quả đường lối đối ngoại của Đảng, nâng cao vai trò, vị thế quốc tế của Việt Nam, giúp Việt Nam tạo thế đứng vững chắc trong ASEAN và trong khu vực.
Đồng thời, Năm Chủ tịch ASEAN 2020 cũng tạo cơ hội mở rộng và làm sâu sắc hơn quan hệ với các nước ASEAN và các đối tác bên ngoài, xây dựng môi trường quốc tế hòa bình, ổn định, có thêm sự ủng hộ, nguồn lực từ bên ngoài, phục vụ công cuộc xây dựng, phát triển và bảo vệ Tổ quốc.
Nhìn lại năm 2020, tầm vóc, bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam được thể hiện một cách toàn diện, rõ nét.
Một lần nữa, dấu ấn của Việt Nam được ghi đậm trong quá trình hơn 50 năm phát triển của ASEAN, từ chủ đề rất đúng và trúng là “ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng,” tới cách đề xuất những ưu tiên, ý tưởng, sáng kiến, cho đến phương thức chuẩn bị, chủ trì điều hành các hội nghị, soạn thảo các văn kiện và công tác tuyên truyền quảng bá.
Góp phần khẳng định bản lĩnh, trí tuệ Việt Nam
Năm 2020, ASEAN đã vượt qua một năm đầy thách thức, đặc biệt là do đại dịch COVID-19, giữ vững đà hợp tác, đưa ra những định hướng lớn cho Cộng đồng ASEAN phát triển ngày càng vững mạnh, thực sự trở thành hạt nhân của khu vực với người dân luôn ở vị trí trung tâm.
Kết quả này thể hiện bản lĩnh và tinh thần đoàn kết của ASEAN, đồng thời mang đậm dấu ấn, vai trò dẫn dắt và điều phối của Việt Nam trên cương vị Chủ tịch ASEAN 2020.
Tổng Thư ký ASEAN Dato Lim Jock Hoi: “Vai trò Chủ tịch ASEAN năm nay của Việt Nam rất mẫu mực. Mặc dù phải đối phó với các thách thức COVID-19 trong nước và thiên tai, Việt Nam đã lãnh đạo trong việc giữ cho khu vực gắn kết và ứng phó với những thách thức này, đặt vai trò trung tâm của ASEAN và lợi ích của người dân làm trọng tâm.”
[Năm Chủ tịch ASEAN 2020: Bảo đảm an ninh, an toàn và trọng thị]
Ngay trong năm 2020, ASEAN đã thảo luận và đưa ra định hướng tương lai, Tuyên bố Hà Nội về Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau năm 2025 đã được các Lãnh đạo ASEAN thông qua tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37.
ASEAN cũng đã nhất trí tiến hành các công việc ban đầu về Kiểm điểm thực hiện Hiến chương ASEAN, tập trung vào nâng cao hiệu quả cơ cấu tổ chức của ASEAN.
Đây là một nỗ lực rất quan trọng vì Hiến chương ASEAN có hiệu lực đã gần 12 năm, cần có các đánh giá cụ thể để ASEAN có thể cải tiến, phù hợp với tình hình hiện nay.
Trên cơ sở đề xuất của Việt Nam, ASEAN đã thống nhất quan điểm chung về sự cần thiết của gắn kết hợp tác tiểu vùng, trong đó có tiểu vùng Mekong với tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển, đảm bảo phát triển bền vững và công bằng, không bỏ ai lại phía sau, phù hợp với các mục tiêu trong xây dựng Cộng đồng ASEAN.
Để nâng cao hình ảnh ASEAN trong khu vực, ASEAN đã nhất trí khuyến khích sử dụng cờ ASEAN ở các nước ASEAN và tăng cường sử dụng ASEAN ca tại các sự kiện chính thức của ASEAN.
Bộ trưởng Ngoại giao Lào nhấn mạnh Việt Nam đã thể hiện năng lực không chỉ trong việc lãnh đạo ASEAN mà còn thể hiện khả năng của mình trong việc giải quyết những vấn đề phát sinh trên thế giới và khu vực. Đây là minh chứng rõ ràng về vai trò nổi bật của Việt Nam trên cương vị là Chủ tịch ASEAN 2020.
Nhìn lại Năm ASEAN 2020, có thể thấy vai trò trung tâm của ASEAN tiếp tục được duy trì. ASEAN cũng đóng vai trò ngày càng tích cực trong thúc đẩy hòa bình và duy trì ổn định ở khu vực.
Tuyên bố của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN dịp kỷ niệm 55 năm thành lập ASEAN tái khẳng định quyết tâm của ASEAN trong việc duy trì Đông Nam Á là một khu vực hòa bình, an ninh, ổn định và trung lập, tăng cường tin cậy lẫn nhau, tôn trọng luật pháp quốc tế và đảm bảo cách tiếp cận cân bằng với bên ngoài trong bối cảnh hiện nay.
Đáng chú ý, lập trường cơ bản của ASEAN về các vấn đề hòa bình, ổn định và an ninh khu vực, vấn đề Biển Đông được giữ vững.
Đại sứ, Trưởng Phái đoàn đại diện thường trực Philippines tại ASEAN Noel Servigon khẳng định, bất chấp các thách thức, Việt Nam không chỉ triệu tập thành công các cuộc họp ASEAN, mà còn duy trì động lực hợp tác với tất cả các đối tác, đối thoại và các đối tác bên ngoài của ASEAN, cũng như thông qua các cơ chế do ASEAN dẫn dắt như Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS).
Thông qua nhiều mối quan hệ tương tác này, Việt Nam luôn nhấn mạnh vai trò trung tâm của ASEAN, thể hiện rõ rằng ASEAN đóng vai trò chủ đạo và quyết định tiến trình tương lai của khu vực.
Việt Nam không chỉ khéo léo, linh hoạt dẫn dắt, điều hòa những khác biệt giữa các quốc gia thành viên ASEAN để giữ vững hình ảnh đoàn kết, đồng thuận của Hiệp hội, mà còn xử lý hài hòa, hiệu quả các bất đồng giữa các đối tác, qua đó tất cả các hội nghị trong năm diễn ra suôn sẻ, thành công.
Đặc biệt, chính việc Việt Nam kiểm soát được đại dịch COVID-19 và duy trì phát triển kinh tế-xã hội đã làm các bạn bè khu vực và quốc tế hoàn toàn tin tưởng vào sự lãnh đạo, dẫn dắt của Việt Nam, ủng hộ và hưởng ứng tích cực những sáng kiến, kế hoạch do Việt Nam đề xuất.
Trong bối cảnh các diễn đàn đa phương khác đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi đại dịch COVID-19, các cơ chế do ASEAN dẫn dắt như ASEAN+1, ASEAN+3, EAS, ARF, ADMM+ vẫn tiếp tục phát huy vai trò là cơ chế đối thoại và hợp tác khu vực phù hợp, ngày càng thực chất hơn, thu hút được sự tham gia và đóng góp tích cực của tất cả các nước.
Hiệp ước hợp tác và thân thiện Đông Nam Á (TAC) đã kết nạp thêm 3 thành viên mới (Cuba, Nam Phi và Colombia) trong năm 2020.
ASEAN đã thông qua việc trao quy chế Đối tác Phát triển cho Pháp và Italy. Tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-EU lần thứ 23, hai bên đã đưa ra quyết định quan trọng chính thức nâng cấp quan hệ ASEAN-EU lên Đối tác chiến lược. Hiện, ASEAN đang xem xét đề xuất của Anh trở thành Đối tác Đối thoại của ASEAN.
Tổng Thư ký ASEAN Dato Lim Jock Hoi khẳng định giữa những bất ổn về địa chiến lược, vai trò Chủ tịch của Việt Nam cũng giúp tăng cường mối quan hệ hữu nghị và làm sâu sắc thêm lòng tin giữa các quốc gia thành viên cũng như với các đối tác bên ngoài của ASEAN.
Giới chuyên gia cho rằng Việt Nam đã giúp ASEAN duy trì được mối quan hệ cân bằng với các nước lớn, điều hòa và giảm thiểu áp lực từ sự cạnh tranh, cọ xát giữa các nước lớn đối với ASEAN thông qua việc nhấn mạnh và đề cao các nguyên tắc cơ bản của ASEAN trong quan hệ giữa các quốc gia; tranh thủ sự đoàn kết và đồng thuận của ASEAN để thống nhất cách tiếp cận chung trước các yêu cầu, đề xuất mà các đối tác đưa ra.
Thể hiện vị thế, vai trò của Việt Nam
Phát huy vai trò trung tâm của ASEAN và nâng tầm vai trò, vị thế ASEAN ở khu vực và quốc tế, trong năm qua, ASEAN đã tiếp tục nỗ lực định hình một cấu trúc khu vực rộng mở, minh bạch, dựa trên luật lệ, đẩy mạnh hình thành và chia sẻ các chuẩn mực ứng xử, đề cao thượng tôn pháp luật; duy trì lập trường nguyên tắc của ASEAN về các vấn đề có tác động đến hòa bình, ổn định và an ninh khu vực, thúc đẩy các tiếp cận cân bằng của ASEAN trong quan hệ với các đối tác.
Tuyên bố của các Bộ trưởng Ngoại giao dịp 53 năm thành lập ASEAN đã gửi đi thông điệp về một ASEAN hòa bình, an ninh, trung lập và ổn định, mong muốn tăng cường các giá trị hướng tới hòa bình trong khu vực phù hợp với luật pháp quốc tế.
ASEAN hoàn tất và ký kết Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) sau 8 năm đàm phán. ASEAN đóng góp tích cực vào các nỗ lực toàn cầu về hòa bình và an ninh, phát triển bền vững, bình đẳng giới và tăng quyền cho phụ nữ, tổ chức Phiên họp đặc biệt của Lãnh đạo ASEAN về tăng quyền năng cho phụ nữ trong kỷ nguyên số tại Cấp cao ASEAN 36; Đối thoại cấp Bộ trưởng ASEAN về phụ nữ, hòa bình, an ninh; Hội nghị Thượng đỉnh Lãnh đạo nữ ASEAN lần đầu tiên dịp Cấp cao ASEAN 37...
Thúc đẩy liên kết kinh tế, tự do thương mại đa phương cũng là một trong những thành tựu nổi bật của ASEAN trong năm 2020. Sau 8 năm, Hiệp định RCEP đã được ký kết tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37.
Các ưu tiên, sáng kiến trong lĩnh vực hợp tác kinh tế của ASEAN năm 2020 do Việt Nam đề xuất cũng cơ bản hoàn tất. Việc thông qua Chỉ số hội nhập kỹ thuật số ASEAN, hay thành lập Mạng lưới Trung tâm sáng tạo ASEAN góp phần nâng cao năng lực thích ứng của ASEAN đối với các cơ hội mang lại từ Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, ASEAN cũng cho thấy các nỗ lực duy trì chuỗi giá trị khu vực khi thúc đẩy thương mại và đầu tư nội khối.
Trụ cột Văn hóa-Xã hội cũng có nhiều điểm sáng trong năm Chủ tịch ASEAN 2020, cụ thể là trong các lĩnh vực phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, tăng cường công tác xã hội hay nâng cao nhận thức chung về bản sắc Cộng đồng.
Trong năm nay, các Lãnh đạo ASEAN đã thông qua Tuyên bố ASEAN và Lộ trình phát triển nguồn nhân lực cho thế giới việc làm đang thay đổi, Khung đảm bảo chất lượng dạy nghề ASEAN (TVET), Tuyên bố Hà Nội về Tăng cường công tác xã hội và Bản tường thuật về bản sắc ASEAN.
Với những thành công trong năm qua, vai trò, uy tín quốc tế của ASEAN ngày càng được coi trọng, nâng cao; là minh chứng sống động cho vai trò, tầm quan trọng của đoàn kết, hợp tác trước những cơ hội, thách thức, đặc biệt là sức sống, giá trị của hợp tác và cơ chế đa phương.
Thành công của ASEAN đã mang lại những bài học kinh nghiệm quý trong huy động sức mạnh tập thể không chỉ ở tầm khu vực mà cả ở tầm quốc tế trong ứng phó với những thách thức chung của nhân loại.
Hơn nữa thế toàn cầu của ASEAN được nâng cao. Lần đầu tiên, Tổng Thư ký ASEAN đã thông tin về Hợp tác ASEAN-Liên hợp quốc cho Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc vào đầu năm 2020 theo sáng kiến của Việt Nam.
Trong vai trò Chủ tịch, Việt Nam cũng chủ trì tổ chức nhiều hoạt động cấp cao, cấp bộ trưởng về nội dung thúc đẩy quyền năng cho phụ nữ, vai trò của phụ nữ trong hòa bình, an ninh và phát triển.
Bộ trưởng Ngoại giao Lào Saleusay Kommasith đặc biệt lưu ý việc trên cương vị là Chủ tịch ASEAN 2020 và thành viên Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, Việt Nam đã cố gắng đưa nhiều vấn đề của ASEAN thảo luận tại Liên hợp quốc, đặc biệt là tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, giúp Liên hợp quốc cũng như cộng đồng quốc tế hiểu hơn về vai trò của ASEAN, điều này không chỉ giúp nâng cao vai trò của Việt Nam mà còn của ASEAN trên trường quốc tế.
Việt Nam cũng tổ chức phiên họp về hợp tác giữa Liên hợp quốc và ASEAN. Đây là lần đầu tiên chủ đề này được đưa ra thảo luận tại Hội đồng Bảo an.
Bên cạnh đó, trong bối cảnh một năm 2020 đầy khó khăn, thách thức bởi dịch bệnh COVID-19, việc đảm nhiệm thành công vai trò Chủ tịch ASEAN 2020, đặc biệt là tổ chức thành công các Hội nghị Cấp cao ASEAN và các Hội nghị Cấp cao liên quan đã góp phần tạo dấu ấn tốt đẹp về Việt Nam, một thành viên tích cực, trách nhiệm, luôn nỗ lực vì những mục tiêu chung của ASEAN, đồng thời còn thể hiện vị thế và vai trò của Việt Nam, trên cương vị Chủ tịch ASEAN 2020, trong nỗ lực “chèo lái con thuyền” ASEAN vượt qua khó khăn, thách thức, ứng phó hiệu quả với đại dịch COVID-19, tiếp tục giữ vững đoàn kết, thống nhất, thúc đẩy nỗ lực tự cường và sự phát triển của Cộng đồng ASEAN.
Trong thắng lợi chung của Năm Chủ tịch ASEAN 2020, Việt Nam càng thêm tự hào về thành công của Đại hội đồng Liên Nghị viện các nước ASEAN - AIPA 41 và của Hội nghị Hội đồng Chánh án các nước ASEAN lần thứ 8.
Tất cả thể hiện hình ảnh một Nhà nước pháp quyền Việt Nam vững mạnh với người dân là trung tâm.
Hội nghị Bộ trưởng Công an ASEAN về phòng chống tội phạm (26/11) và Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN (10/12). Đây là những hội nghị cuối cùng trong chương trình 2020, mang ý nghĩa hợp tác chiến lược quan trọng của ASEAN, là những dấu son tô đẹp bức tranh thành công toàn diện của năm ASEAN 2020.
Đồng thời, thông qua việc chủ trì tổ chức suôn sẻ hàng chục hội nghị quan trọng theo hình thức trực tuyến đã minh chứng cho năng lực công nghệ và khả năng của Việt Nam trong kỷ nguyên chuyển đổi số.
Từ những bỡ ngỡ ban đầu, qua 25 năm tham gia ASEAN, Việt Nam đã có những đóng góp quan trọng, trưởng thành vượt bậc, hiện đã trở thành một trong những thành viên nòng cốt, dẫn dắt, xây dựng và xác định các luật chơi trong ASEAN và khu vực.
Đặc biệt, với thành công của Năm Chủ tịch ASEAN 2020, Việt Nam chỉ là một thành viên tích cực, luôn nghiêm túc thực thi các thoả thuận đã cam kết, mà đã trở thành một chỗ dựa vững chắc, tin cậy, đặc biệt trong những thời khắc ASEAN phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, như đại dịch COVID-19 hiện nay.
Thành công của Năm Chủ tịch ASEAN 2020 là một đỉnh cao thắng lợi mới của đường lối đối ngoại đa phương của Đảng, đúng như lời Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã nêu đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay. Điều này, như tiếp thêm sinh khí mới để Việt Nam tự tin và chủ động tiếp tục thắng lợi tiến trình hội nhập quốc tế sâu rộng và hiệu quả./.