Lối vào cơ sở hạt nhân Natanz, cách thủ đô Tehran của Iran 300km về phía nam. (Ảnh: AFP/TTXVN) Ngày 13/9, Mỹ cùng với nhóm 3 nước châu Âu gồm Anh, Pháp và Đức (hay còn gọi là E3) ra tuyên bố chung, kêu gọi Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đưa ra nghị quyết mới, trong đó yêu cầu Iran hợp tác với các hoạt động thanh sát của cơ quan này, đồng thời giải thích về "dấu vết của urani" được tìm thấy tại 2 địa điểm chưa được khai báo tại Iran.
Hồi tháng 11/2022, IAEA đã thông qua nghị quyết, yêu cầu Iran khẩn trương hợp tác với cơ quan này trong cuộc điều tra về sự tồn tại của urani tại hai địa điểm ở Iran mà cơ quan này cho rằng vẫn “chưa được khai báo.”
Sau đó, Tehran đã tuyên bố tăng độ tinh khiết làm giàu urani lên 60%. Mức này tuy thấp hơn mức 90% cần để sản xuất vũ khí, song lại cao hơn nhiều so với mức giới hạn 3,67% mà nước này đã cam kết trong Kế hoạch Hành động Chung Toàn diện (JCPOA).
Đây là thỏa thuận mà Iran và nhóm P5+1 (gồm 5 nước ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc là Mỹ, Anh, Pháp, Trung Quốc, Nga cùng với Đức) đã đạt được hồi năm 2015.
Theo JCPOA, Iran đồng ý hạn chế các hoạt động hạt nhân của mình để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt.
Sau khi Iran gia tăng hoạt động làm giàu urani như vậy, các cường quốc phương Tây cho rằng Tehran đã trì hoãn hoặc cản trở việc thực hiện điều tra theo nghị quyết hồi tháng 11 nói trên.
Các nước cũng đề cập đến việc Tehran hồi năm 2022 đã ngắt kết nối một số camera do các thanh sát viên quốc tế lắp đặt để giám sát các hoạt động hạt nhân của Iran.
[Iran tiếp tục nêu các điều kiện để thực hiện đầy đủ JCPOA]
Trong tuyên bố chung gửi lên cuộc họp của Hội đồng Thống đốc IAEA, 4 nước phương Tây nói trên đã kêu gọi Iran thực hiện những hành động khẩn trương và cần thiết theo tinh thần của nghị quyết mà IAEA đưa ra hồi tháng 11 cũng như theo Tuyên bố chung mà IAEA và Iran đạt được hôm 4/3 vừa qua nhân chuyến thăm Tehran của Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi.
Trong tuyên bố chung hồi tháng 3, IAEA nói rằng Iran cam kết sẽ hỗ trợ các hoạt động thanh sát của cơ quan này, vốn bị trì hoãn từ lâu, về việc phát hiện vật chất urani tại những địa điểm chưa được công bố và cả việc lắp đặt lại các thiết bị giám sát bị gỡ bỏ trước đó.
Bốn nước phương Tây cho rằng nếu Iran không thực hiện được những hành động như vậy, thì Hội đồng Thống đốc IAEA cần phải chuẩn bị để có thể sẵn sàng đưa ra những biện pháp hành động mới.
Trước đó ngày 13/9, Chủ tịch Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran (AEOI) Mohammad Eslami cho biết Iran sẽ không thực hiện đầy đủ thỏa thuận hạt nhân năm 2015 nếu các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với Tehran không được dỡ bỏ hoàn toàn và các bên khác không tôn trọng nghĩa vụ của họ theo thỏa thuận này./.
