Cố Ngoại trưởng Orlando Letelier. Ngày 7/10, Ngoại trưởng Chile Heraldo Muñoz thông báo Mỹ đã trao khoảng 1.000 tài liệu đã được giải mật liên quan tới vụ sát hại cố Ngoại trưởng Orlando Letelier tại Washington năm 1976 dưới thời độc tài Augusto Pinochet.
Phát biểu với báo giới tại Santiago, ông Muñoz cho biết Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã trao cho Tổng thống Michelle Bachelet những tài liệu trên hôm 5/10, nhân dịp ông này tới Chile tham dự Hội nghị Quốc tế về Đại dương lần thứ hai.
Ngay lập tức, những thông tin này đã được trao cho con trai ông Letelier, thượng nghị sỹ Đảng Xã hội cầm quyền, và Tòa án Tối cao Chile.
Ông Muñoz cũng cho biết trong ngày 8/10, hơn 11.000 trang tài liệu này sẽ được công bố tại Mỹ cũng như tại Chile.
Ông Letelier nguyên là Đại sứ Chile tại Mỹ và Ngoại trưởng dưới thời Tổng thống hợp hiến theo đường lối cánh tả Salvador Allende. Ngày 11/9/1973, Pinochet tiến hành đảo chính lật đổ Tổng thống Allende, thiết lập chế độ độc tài quân sự, và ông Letelier đã bị bắt.
Sau một năm ngồi tù, ông được trả tự do và bắt đầu cuộc sống lưu vong ở Mỹ. Ông bị sát hại tại Washington ngày 21/9/1976 sau khi một quả bom cài trong xe hơi của ông phát nổ. Trên xe lúc đó còn có Thư ký của ông, bà Ronni Moffit và ông Michael Moffit, chồng của bà này.
Vụ sát hại này không chỉ làm chấn động Chile mà còn làm rung chuyển cả nước Mỹ bởi đây được coi là vụ khủng bố đầu tiên trên lãnh thổ Mỹ và do các mật vụ của chế độ độc tài Pinochet (1973-1990) tiến hành. Chính tại nơi quả bom nổ, một tượng đài đã được dựng lên để tưởng nhớ nạn nhân vụ giết người dã man này.
Cơ quan tư pháp Chile đã tiến hành điều tra vụ khủng bố và năm 1995, vụ việc đã được khép lại với mức án bảy năm tù giam dành cho các cựu tướng lĩnh Pedro Espinosa và Manuel Contreras, Giám đốc Cơ quan Tình báo quốc gia (DINA), cơ quan mật vụ thời độc tài Pinochet.
Contreras đã chết hồi tháng Tám vừa qua khi thụ án 500 năm tù giam vì tội vi phạm nhân quyền dưới thời độc tài. Bản thân kẻ này cũng có liên quan tới vụ sát hại Tổng tư lệnh Quân đội Chile, Tướng Carlos Prats, và vợ của ông này tại Argentina năm 1974.
Sau đảo chính, Pinochet lên nắm quyền, đồng thời bãi bỏ hiến pháp, giải tán quốc hội và bắt tay vào chiến dịch thanh trừng phe đối lập cánh tả. Một báo cáo chính thức cho biết trong 17 năm cầm quyền của Pinochet, khoảng 3.200 người đã bị giết hại, 1.300 người mất tích và khoảng 37.000 người bị tra tấn dã man trong các chiến dịch đàn áp của chính quyền.
Pinochet bị cáo buộc phạm hàng chục tội ác vi phạm nhân quyền và bị quản thúc tại gia nhưng không bao giờ phải ra tòa vì lý do sức khỏe. Pinochet đã qua đời năm 2006 ở tuổi 91./.
