Sau gần hai năm thực hiện việc tăng cường quản lý sản xuất, kinh doanh và sử dụng mũ bảo hiểm, ý thức đội mũ bảo hiểm của người dân đã được cải thiện rõ rệt, số người không đội và đội mũ không đạt chuẩn đã giảm đi đáng kể.
Tuy nhiên, một bộ phận người dân vẫn sử dụng các loại mũ không đạt chuẩn để "đối phó" vì những trường hợp này khi tham gia giao thông vẫn chưa bị xử phạt nghiêm. Bên cạnh đó, cơ quan chức năng không thể áp dụng quy định xử lý vi phạm về quy chuẩn kỹ thuật theo Nghị định số 80/2013/NĐ-CP để xử phạt vi phạm hành chính trong sản xuất, kinh doanh loại mũ này dẫn tới việc bày bán tràn lan...
Khó kiểm soát mũ rởm
Tại Hội nghị sơ kết một năm triển khai Chỉ thị số 04/CT-TTg về việc tăng cường quản lý sản xuất, kinh doanh và sử dụng mũ bảo hiểm sáng 27/11, ông Khuất Việt Hùng, Phó Chủ tịch Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia cho biết, việc chấp hành quy định đội mũ bảo hiểm khi đi xe máy của người dân có nơi chưa tốt, nhất là tại một số tuyến giao thông nông thôn, đường liên xã, liên huyện.
“Cá biệt, tỷ lệ học sinh đội mũ bảo hiểm tham gia giao thông bằng xe gắn máy, xe đạp điện, xe máy điện còn thấp (chiếm 26,2%), có địa phương chỉ 5%,” ông Hùng nói.
Cũng theo ông Hùng, một bộ phận người tham gia giao thông sử dụng các loại mũ không phải mũ bảo hiểm dẫn đến vẫn tồn tại việc sản xuất, kinh doanh các loại mũ này để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. Trong khi đó, việc xử lý những trường hợp người tham gia giao thông sử dụng các loại mũ này mới dừng lại ở việc tuyên truyền, nhắc nhở.
Theo khảo sát của Ngân hàng Thế giới (WB), 60% mũ bảo hiểm của người đi đường là mũ kém chất lượng.
Liên quan đến sản xuất, kinh doanh mũ bảo hiểm, theo ông Nguyễn Trọng Tín, Phó Cục trưởng Cục Quản lý thị trường (Bộ Công thương), hiện tại, cả nước có khoảng trên 80 cơ sở sản xuất mũ bảo hiểm (giảm 20% so với năm 2013); 5 cơ sở nhập khẩu mũ bảo hiểm, chủ yếu tại Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội và một số ít tại các tỉnh lân cận hai thành phố này. Các doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu mũ bảo hiểm chính ngạch đã quan tâm và thực hiện việc chứng nhận, công bố và dán dấu hợp quy CR tương đối đầy đủ.
Tuy nhiên, qua công tác kiểm tra, một số hộ sản xuất, kinh doanh vẫn còn kinh doanh mũ có gắn tem hợp quy CR giả, gắn nhãn giả mạo thông tin về đơn vị sản xuất. Ngoài ra, mũ bảo hiểm được nhập qua các đường trôi nổi, không có hóa đơn nguồn gốc rõ ràng được bày bán ở các cơ sở nhỏ lẻ, không đăng ký kinh doanh và di chuyển cơ động...
“Ở các tỉnh, thành phố tình trạng bán mũ không phải mũ bảo hiểm, mũ giả mạo chứng nhận hợp quy vẫn còn tồn tại và có nguy cơ bùng phát nếu không thực hiện xử phạt người đi xe máy đội mũ không phải mũ bảo hiểm,” ông Tín khẳng định.
Bên cạnh đó, theo ông Tín, giá mũ bảo hiểm bày bán trên thị trường không thống nhất gây khó khăn cho lực lượng Quản lý thị trường trong việc giám sát, kiểm soát, bình ổn giá nhằm ngăn chặn hành vi trục lợi bất chính.
Đại diện Chi cục Quản lý thị trường thành phố Đà Nẵng thì cho hay, công tác thanh kiểm tra chất lượng mũ bảo hiểm gặp không ít khó khăn bởi các cơ sở kinh doanh mũ bảo hiểm trên địa bàn hầu hết đều nhỏ lẻ. Thậm chí, có cơ sở kinh doanh không có địa chỉ cố định, hoặc khi tổ kiểm tra đến nơi thì không còn hoạt động.
“Lực lượng Quản lý thị trường quá mỏng, khó làm dài hơi, việc duy trì lực lượng kiểm tra kiểm soát mũ bảo hiểm cần có sự phối hợp của nhiều cơ quan chức năng, nhất là chính quyền địa phương và công an phường, xã thị trấn,” đại diện Chi cục Quản lý thị trường Đà Nẵng cho biết.
“Kẽ hở” từ Luật và quy chuẩn kỹ thuật
Thừa nhận việc sử dụng các loại mũ bảo hiểm không đạt chuẩn khi tham gia giao thông vẫn còn nhiều, ông Khuất Việt Hùng đưa ra nguyên nhân là do chưa bị xử phạt nghiêm nên vẫn còn nhiều người dân mua và sử dụng các loại mũ này để đội đối phó. Hơn nữa, các loại mũ này không phải tuân thủ các quy định về chất lượng như mũ bảo hiểm, căn cứ vào các văn bản pháp Luật hiện hành để xử lý vi phạm hành chính trong sản xuất, kinh doanh, sử dụng các loại mũ này hiện đang còn nhiều bất cập.
Giải thích rõ hơn, ông Hùng cho biết, theo quy định hiện hành, các loại mũ có kiểu dáng giống mũ bảo hiểm không phải tuân thủ các quy định về quy chuẩn kỹ thuật của mũ bảo hiểm. Các loại mũ này không phải chứng nhận hợp quy, công bố hợp quy phù hợp quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, không gắn dấu hợp quy CR. Vì vậy, không thể áp dụng Nghị định số 80/2013/NĐ-CP ngày 19 tháng 7 năm 2013 để xử phạt vi phạm hành chính trong sản xuất, kinh doanh loại mũ này.
"Để đối phó với các cơ quan nhà nước, trên loại mũ này còn xuất hiện dòng chữ: 'mũ dùng cho người tập thể thao,' 'mũ dùng cho người đi bộ/đi xe đạp'… Do đó, lực lượng Quản lý thị trường thường chỉ xử lý được các vi phạm về nhãn hàng hóa mà không có căn cứ xử lý vi phạm về quy chuẩn kỹ thuật của mũ bảo hiểm,” ông Hùng nhấn mạnh.
Để khắc phục, trong thời gian tới Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia sẽ phối hợp với các cơ quan chức năng tuyên truyền về sản xuất, kinh doanh, sử dụng mũ bảo hiểm. Ngoài ra, việc phổ biến cho người tiêu dùng các kiến thức phân biệt mũ bảo hiểm và các loại mũ khác cũng như đưa ra khuyến cáo sẽ được đẩy mạnh.
“Muốn dẹp loạn mũ bảo hiểm rởm quan trọng nhất là phải siết từ khâu sản xuất, kinh doanh. Về lâu dài, cơ quan chức năng cần phải xử lý triệt để, tận gốc những cơ sở cố tình sản xuất và kinh doanh mũ bảo hiểm 'rởm,' không đạt chất lượng," ông Hùng khẳng định.
Đặc biệt, Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia cũng đề nghị Chủ tịch Ủy ban An toàn Quốc gia chỉ đạo Chủ tịch Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố giao nhiệm vụ cho từng chính quyền quận, huyện, phường, xã nếu để tình trạng bày bán mũ bảo hiểm, mũ nhựa các loại trên lòng đường, vỉa hè thì chính quyền địa bàn đó chịu trách nhiệm.
Lực lượng chức năng địa phương phải xây dựng kế hoạch kiểm tra thường xuyên, triển khai đồng bộ các giải pháp từ việc kiểm tra, xử lý vi phạm các cơ sở sản xuất, kinh doanh đến công tác kiểm tra, xử lý vi phạm về sử dụng mũ bảo hiểm đối với người tham gia giao thông.
Bên cạnh đó, Bộ Công an cần chỉ đạo Cục Cảnh sát giao thông đường bộ, đường sắt chỉ đạo lực lượng cảnh sát giao thông tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi không đội mũ bảo hiểm khi điều khiển xe máy, xe đạp điện; giải thích, nhắc nhở, xử phạt người đội mũ không phải mũ bảo hiểm như hành vi không đội mũ bảo hiểm./.