Người dân Lào đánh bắt cá trên sông Mekong. (Ảnh: Hùng Võ/Vietnam+) Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên và 16 tổ chức bảo tồn quốc tế mới đây đã công bố một báo cáo mới kêu gọi Chính phủ các nước đưa ra hành động khẩn cấp để bảo tồn các loài cá nước ngọt và sinh cảnh của chúng. Lý do là hiện 1/3 số loài cá nước ngọt đang bị đe doạ tuyệt chủng, trong khi cá là nguồn dinh dưỡng thiết yếu cho 200 triệu người và 60 triệu người phụ thuộc sinh kế vào cá.
Báo cáo mang tựa đề “Các loài cá bị lãng quên” cho thấy sự đa dạng độc đáo của các loài cá nước ngọt, với tổng số 18.075 loài, chiếm hơn nửa số loài cá và 1/4 số loài động vật có xương sống trên Trái đất. Chỉ riêng sông Mekong đã có 1.148 loài và có tới 4 trong tổng số 10 loài cá nước ngọt khổng lồ...
[Hơn 70% quần thể cá mập và cá đuối đã bị 'xóa sổ' trong 50 năm qua]
Tại Việt Nam, cá là một trong những nguồn dinh dưỡng động vật phổ biến, cung cấp 30-35% lượng dinh dưỡng cho người dân.
Số lượng cá khoẻ mạnh cũng giúp duy trì hai ngành công nghiệp lớn trên thế giới: Các hoạt động giải trí liên quan tới cá tạo ra hơn 100 tỷ USD hàng năm, trong khi đó các loài cá cảnh là một trong những vật nuôi phổ biến nhất thế giới, có giá trị thương mại trị giá 30 tỷ USD.
Thế nhưng, các loài cá nước ngọt hiện vẫn đang bị đánh giá thấp, hàng ngàn loài cá đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Suy giảm đa dạng sinh học nước ngọt đang xảy ra với tốc độ nhanh gấp 2 lần so với suy giảm đa dạng sinh học biển và rừng.
Thực tế đã có 80 loài cá nước ngọt được liệt vào danh sách “tuyệt chủng” trong sách đỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), riêng trong năm 2020 đã có 16 loài. Ca tra dầu và cá hô khổng lồ sông Mekong - hai loài cá biểu trưng của sông này cũng đang bị đe doạ nghiêm trọng. Trong khi đó, quần thể các loài cá nước ngọt di cư đã suy giảm 76% kể từ năm 1970 và các loài cá lớn suy giảm 94%.
Một khúc sông Mekong đoạn qua địa phận Thái Lan. (Ảnh: Hùng Võ/Vietnam+) Báo cáo nhấn mạnh những mối đe doạ mà các hệ sinh thái nước ngọt - “ngôi nhà” của các loài cá đang phải đối mặt bao gồm: Các hoạt động phá huỷ sinh cảnh, xây dựng đập thuỷ điện trên các dòng chảy của sông, khai thác nước quá mức cho tưới tiêu, và ô nhiễm do công nghiệp và nông nghiệp gây ra.
Thêm vào đó, cá nước ngọt cũng bị đe doạ bởi khai thác quá mức và mang tính huỷ diệt, sự xâm lấn của các loài ngoại sinh và tác động của biến đổi khí hậu cũng như khai thác cát không bền vững - hoạt động có thể dẫn tới thay đổi sinh quyển và trữ lượng cá, và buôn bán trái phép.
Ông Stuart Orr, Quản lý Chương trình Nước ngọt của WWF quốc tế cho rằng thế giới cần đưa ra một bản Thỏa thuận đầy triển vọng và khả thi về đa dạng sinh học toàn cầu. Điều này sẽ mang lại sự sống cho các con sông, hồ và vùng ngập nước cũng như cứu các loài thủy sản nước ngọt đang trên bờ vực tuyệt chủng...
“Cá nước ngọt quan trọng đối với sức khoẻ của con người và các hệ sinh thái nước ngọt, hỗ trợ sự sống cho chúng ta và các loài khác trên Trái Đất,” ông Stuart Orr nhấn mạnh./.
