Theo tuần báo Al-Ahram, các quốc gia Arab nằm trong nhóm những nhà nhập khẩu vũ khí lớn nhất thế giới. Số liệu mới công bố của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI) cho thấy một nửa trong số 10 nhà nhập khẩu vũ khí lớn nhất thế giới là các quốc gia Arab, trong đó có Saudi Arabia, Ai Cập, Algeria, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Iraq.
Trên thực tế, mặc dù khu vực Trung Đông và Bắc Phi tiếp tục là “điểm nóng” của các xung đột vũ trang và các mối đe dọa phi truyền thống, song các quốc gia châu Á vẫn tiếp tục giữ thứ hạng cao trong số các nhà nhập khẩu vũ khí.
Xét về phương diện chi tiêu quốc phòng, Ấn Độ, Australia, Trung Quốc, Hàn Quốc và Việt Nam chiếm tới 40% tổng số đơn hàng nhập khẩu vũ khí, cho dù phần lớn trong số các quốc gia này thậm chí còn là các nhà sản xuất trang thiết bị quốc phòng.
Thứ hạng của các nhà nhập khẩu quốc phòng Arab hầu như không có sự thay đổi so với những năm trước đó.
Báo cáo của SIPRI được thực hiện từ năm 2014-2018, giai đoạn chứng kiến sự biến động mạnh mẽ trong khu vực Trung Đông-Bắc Phi, với việc chủ nghĩa khủng bố tiếp tục là mối đe dọa lớn và sự trỗi dậy của các chương trình vũ trang đầy tham vọng.
Ngoài Algeria, 4 nhà nhập khẩu vũ khí hàng đầu Arab còn lại đều phải đương đầu trực tiếp với chủ nghĩa khủng bố, cả ở trong nước như trường hợp của Iraq và Ai Cập, hay dưới hình thức liên minh chống khủng bố như Saudi Arabia và UAE.
Đánh giá của SIPRI về số lượng vũ khí chuyển giao được dựa trên 2 yếu tố chính: các đơn hàng vũ khí truyền thống thực tế và hợp đồng vũ khí được phân phối trong giai đoạn 5 năm. Iraq và Syria thể hiện sự tương phản rõ nét về thứ hạng với tư cách là nhà nhập khẩu vũ khí trong giai đoạn này.
Từ năm 2014-2018, cả hai nước đều phải đối mặt với cuộc đối đầu leo thang chống lại tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, cũng như các nhóm phiến quân và tổ chức khủng bố khác tại Syria.
[Các nước Arab tìm cách đối phó với thách thức an ninh khu vực]
Tuy nhiên, Iraq giữ thứ hạng là nhà nhập khẩu vũ khí lớn thứ 8 thế giới, trong khi Syria xếp thứ 60. Nguyên nhân là Iraq đã nhận được một lượng lớn vũ khí chiến đấu, bao gồm máy bay tiêm kích và trực thăng tấn công, chủ yếu từ Mỹ và Nga.
Số lượng nhập khẩu vũ khí tổng thể của Iraq cao hơn 139% so với giai đoạn đánh giá trước đó từ năm 2009-2013, trong khi nhập khẩu vũ khí của Syria trong giai đoạn năm 2014-2018 giảm 87% so với 5 năm trước.
Theo báo cáo, từ năm 2009-2013, Moskva đã cung cấp cho Damascus các hệ thống phòng không và tên lửa chống hạm có giá trị cao. Ngược lại, Nga chủ yếu cung cấp trang bị có giá trị thấp cho Syria thời gian gần đây, như các phương tiện vũ trang đã qua sử dụng.
Xếp hạng cao của Ai Cập trong báo cáo phản ánh tốc độ tăng trưởng trong hợp đồng mua sắm trang thiết bị quân sự của quốc gia này trong khuôn khổ chương trình phát triển quân sự toàn diện, từ ngắn hạn đến trung hạn, nhằm hiện đại hóa nhanh chóng hệ thống phòng thủ để đáp ứng nhu cầu an ninh quốc gia và khu vực.
Sự gia tăng những mối đe dọa khu vực và tình trạng bất ổn của các quốc gia Arab láng giềng, nhu cầu an ninh hàng hải tăng lên sau khi các mỏ khí đốt tự nhiên ngoài khơi được phát hiện gần đây và cuộc chiến chống khủng bố vẫn đang diễn ra ở Sinai là những nguyên nhân đòi hỏi Ai Cập phải tăng cường năng lực triển khai quân sự mạnh mẽ, nhanh chóng và rộng khắp hơn.
Báo cáo cũng phản ánh một khía cạnh quan trọng khác trong động lực tăng cường năng lực quốc phòng của Ai Cập kể từ năm 2014. Đó là sự đa dạng hóa nguồn cung cấp và là đặc điểm nổi bật của “xứ sở Kim tự tháp” so với hầu hết các nước Arab khác.
Theo báo cáo, 37% nguồn nhập khẩu vũ khí của Ai Cập đến từ Pháp, 30% từ Nga và 19% từ Mỹ. 14% còn lại là từ các nguồn khác, trong đó có Đức với các hợp đồng chuyển giao tàu ngầm đáng chú ý.
Bên cạnh đó, sự gia tăng mạnh mẽ của Saudi Arabia trong các hợp đồng trang bị quốc phòng từ năm 2014-2018 đã khiến nước này trở thành một trong những nhà nhập khẩu vũ khí lớn nhất thế giới.
Riyadh đã mua 68% lượng vũ khí nhập khẩu từ Mỹ. Các giao dịch của Saudi Arabia bao gồm 56 máy bay chiến đấu từ Mỹ và 38 chiếc từ Anh, tất cả đều được trang bị tên lửa hành trình và vũ khí dẫn đường.
Tốc độ tăng trưởng mua sắm vũ khí của Saudi Arabia được dự báo sẽ tiếp tục tăng mạnh trong giai đoạn 5 năm tới, thông qua các thỏa thuận mà Riyadh đã hoàn tất hoặc đang trong quá trình ký kết.
Theo báo cáo, các hợp đồng chuyển giao vũ khí của Saudi Arabia trong thời gian tới sẽ bao gồm 98 máy bay chiến đấu, 7 hệ thống tên lửa phòng không, 83 xe tăng từ Mỹ; 737 phương tiện bọc thép từ Canada cùng nhiều tên lửa đạn đạo tầm ngắn từ Ukraine.
UAE, nhà nhập khẩu vũ khí lớn thứ 7 thế giới, cũng có chính sách quốc phòng tương tự như Saudi Arabia. Mỹ là nguồn nhập khẩu vũ khí lớn nhất của Abu Dhabi trong giai đoạn năm 2014-2018, với việc chuyển giao 5 hệ thống tên lửa phòng không và 124 tên lửa đạn đạo tầm ngắn.
Bên cạnh đó, Pháp cũng góp mặt với hợp đồng chuyển giao 3 tàu chiến. Ngoài việc phải đối mặt với những thách thức an ninh thông thường, chủ yếu từ Iran, thì cả UAE và Saudi Arabia là những đối tác trong liên minh quân sự chống lại lực lượng phiến quân Houthi tại Yemen.
Đây là một trong những nhân tố chính thúc đẩy UAE gia tăng năng lực quốc phòng của mình trong giai đoạn này./.
