Điều Mỹ muốn là tiếp cận thị trường sữa của Canada. (Nguồn: producer.com) Theo bài viết mới đây trang trang mạng Vox.com, Mỹ và Canada hiện đang nỗ lực thúc đẩy các cuộc đàm phán song phương nhằm đạt được một Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) mới vào cuối tháng 9 này.
Tuy nhiên, dường như hai bên không đạt được nhiều tiến triển.
NAFTA là thỏa thuận 3 bên gồm Mexico, Canada và Mỹ có hiệu lực từ năm 1994 nhằm giảm thiểu hàng rào thương mại. Kể từ khi lên nắm quyền, Tổng thống Mỹ Donald Trump đặc biệt phản đối thỏa thuận này.
Ông Trump đã thề sẽ thực hiện một thỏa thuận mới với Mexico và Canada và các cuộc đàm phán bắt đầu được tiến hành vào tháng 8/2017. Hơn 1 năm sau, quá trình đàm phán vẫn chưa thể đi tới hồi kết.
Tuy nhiên, đến cuối tháng 8 vừa qua, Mỹ và Mexico đã đạt được một thỏa thuận sơ bộ mà không có sự tham gia của Canada. Tổng thống Trump đã đe dọa sẽ để Canada đứng ngoài cuộc chơi và sẽ ký thỏa thuận chỉ với riêng Mexico nếu như Canada không tham gia đàm phán.
Ông Trump gần đây thậm chí còn đe dọa áp một khoản thuế quan khổng lồ đối với mặt hàng ôtô xuất khẩu của Canada, điều sẽ khiến hai bên khó có thể đi tới một thỏa thuận.
Để tránh khả năng này xảy ra, các nhà đàm phán Mỹ và Canada đang chịu một sức ép lớn nhằm đạt được một thỏa thuận vào cuối tháng này mà họ tin rằng có thể bảo vệ được lợi ích của người dân mỗi nước.
Điều Mỹ muốn: tiếp cận thị trường sữa của Canada
Đây đã trở thành một trong những vấn đề lớn trong các cuộc đàm phán NAFTA và là lý do tại sao Trump cho rằng NAFTA là sai lầm nghiêm trọng gây thiệt hại cho những nông dân chăn nuôi bò sữa của Mỹ.
Canada sử dụng cái được gọi là hệ thống quản lý nguồn cung cấp đối với sữa, trứng và gia cầm để điều phối chặt chẽ số lượng sản phẩm có thể được sản xuất và áp mức thuế cũng như hạn ngạch nghiêm ngặt đối với các mặt hàng này khi được vận chuyển vào trong nước.
Sau khi lượng xuất khẩu sản phẩm sữa của Mỹ vào thị trường béo bở này của Canada bị sụt giảm hồi năm 2017, các nông dân nuôi bò sữa của Mỹ đã lên tiếng báo động.
Chính sách mới này của Canada khiến ông Trump tức giận và cho rằng đang xảy ra một số điều bất công ở Canada mà ảnh hưởng tới những nông dân Mỹ nuôi bò sữa và những người khác.
Mỹ không muốn Canada thay đổi toàn bộ hệ thống quản lý nguồn cung, nhưng lại muốn thâm nhập nhiều hơn thị trường sữa của Canada.
Và mặc dù điều đó có thể thực sự tốt cho người tiêu dùng Canada, nhưng đây là vấn đề nhạy cảm về chính trị ở nước này.
Bởi theo ông Sarah Goldfeder, người đứng đầu Nhóm Chiến lược Earnscliffe và là thành viên của Viện Toàn cầu Canada, việc bảo vệ ngành sữa cũng là một vấn đề thời sự ở Quebec, nơi mà Đảng Tự do của Thủ tướng Canada Justin Trudeau đang mất vị thế so với đảng Bảo thủ trong các cuộc bầu cử ở cấp tỉnh.
Vì vậy, đảng này có thể không muốn làm ảnh hưởng tới vị trí đang lung lay của mình. Canada không muốn bán đứng nông dân của mình, đặc biệt là trước một cuộc bầu cử quan trọng.
Trong khi đó, Mỹ đã thể hiện rõ ràng rằng họ đang quan tâm sâu sắc về vấn đề sữa. Theo cố vấn kinh tế của Nhà Trắng Larry Kudlow, đối với Mỹ, những cuộc đàm phán gần đây đều hướng về vấn đề “sữa.”
Điều Canada muốn: Chương 19 và miễn trừ văn hóa
Đối với Canada, để nước này nhượng bộ trong vấn đề sữa và trở lại vào bàn đàm phán nhằm tiến tới một NAFTA sửa đổi, Mỹ có thể sẽ cần phải nới lỏng lập trường của mình đối với Chương 19 của NAFTA.
Quy định này thiết lập một cơ chế cho các công ty Canada kháng nghị các tranh chấp về hoạt động thương mại tới một ban hội thẩm độc lập gồm các đại diện từ mỗi quốc gia, thay vì dựa vào các tòa án trong nước và Mỹ muốn loại bỏ điều khoản này.
Tuy nhiên, Thủ tướng Canada Trudeau đã khẳng định quan điểm rõ rằng Canada sẽ không đàm phán nếu Chương 19 bị loại bỏ.
Trudeau nhấn mạnh: “Chúng tôi cần giữ Chương 19 giải quyết tranh chấp bởi nó đảm bảo các quy tắc được thực sự tuân thủ và chúng ta biết rằng chúng ta có một vị tổng thống mà không phải lúc nào cũng tuân theo các quy tắc khi chúng được đặt ra."
[Nối lại đàm phán NAFTA có giúp Mỹ và Canada tháo gỡ bất đồng?]
Theo Chad Bown, chuyên gia cấp cao từ Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, chương này trong thỏa thuận có từ những năm 80 của thế kỷ XX và trong hiệp định thương mại tự do Canada-Mỹ đầu tiên.
Đối với Canada, Chương 19 là một cách để cân bằng các rủi ro và lợi ích trong thương mại với Mỹ. Canada coi đó là một biện pháp phòng vệ chống lại các chính sách thương mại bảo hộ, giúp bảo vệ nền kinh tế của đất nước nếu Mỹ áp đặt các rào cản thương mại hoặc thuế quan.
Ngoài ra, một điểm quan trọng khác đối với Canada là quốc gia này muốn NAFTA vẫn phải bao gồm "miễn trừ văn hóa" cho truyền thông, nghệ thuật và phát thanh của Canada.
Điều này có nghĩa các loại sản phẩm văn hóa đó sẽ không được coi là hàng hóa thương mại được giao dịch thông qua NAFTA và Canada có thể bảo vệ tốt hơn những ngành đó.
Theo chuyên gia Bown, Internet đã không thực sự là một vấn đề khi bắt đầu đàm phán NAFTA, vì vậy Canada có thể đang tìm cách củng cố sự bảo vệ ở lĩnh vực này.
Tuy nhiên, chuyên gia chính sách và thương mại quốc tế Marc Busch từ Đại học Georgetown cho biết, về bản chất, Canada muốn có sự miễn trừ này là vì họ muốn bảo vệ văn hóa của mình chống lại sự xâm nhập của Mỹ.
Điều quan trọng hơn cả
Một vấn đề lớn giữa Tổng thống Trump và Thủ tướng Canada là cả hai đều cân nhắc về các cuộc đàm phán NAFTA theo những cách rất khác nhau.
Trong khi Thủ tướng Trudeau cứng rắn đặt ra các ưu tiên của Canada, thì Tổng thống Trump tăng cường đe dọa trả đũa, đặc biệt là thuế quan.
Tuy nhiên, đe dọa Canada có thể không phải là chiến lược hiệu quả nhất của Mỹ bởi đa số người Canada không ưa thích Trump và các cuộc đàm phán khó khăn dường như đem lại đòn bẩy giúp Trudeau đẩy lùi các yêu cầu của Washington.
Nhà phân tích Goldfeder cho biết chính những lời đe dọa từ Mỹ khiến những người dân Canada thấy thực sự cần phải ủng hộ Canada và nếu ít đe dọa hơn thì người Mỹ có lẽ sẽ được lợi hơn.
Nếu Canada và Mỹ không thể đi đến một thỏa thuận, Tổng thống Trump muốn Quốc hội Mỹ chấp nhận thỏa thuận song phương Mỹ-Mexico như là một sự thay thế NAFTA.
Tuy nhiên, ông Trump có thể không nhận được sự ủng hộ mà ông ta mong muốn bởi Quốc hội, trong đó có cả các nhà lập pháp đảng Cộng hòa, muốn thỏa thuận NAFTA mới phải có sự tham gia của Canada.
Lý do Tổng thống Trump cố gắng gây sức ép với Canada nhằm có được thỏa thuận này nhanh chóng là vì mục đích chính trị.
Tổng thống Trump hy vọng việc ký kết thỏa thuận sẽ diễn ra trước khi Tổng thống Mexico Lopez Obrador nhậm chức vào ngày 1/12.
Bên cạnh đó, cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ của Mỹ cũng đang đến gần và với tương lai đảng Cộng hòa khó có thể chiếm quyền kiểm soát lưỡng viện, ông Trump muốn tránh việc đẩy quá trình phê chuẩn NAFTA lùi lại 1 năm nữa.
Tuy nhiên, vào thời điểm này, có vẻ như ông Trump sẽ không có cách nào. Và Quốc hội Mỹ không phải là cơ quan lập pháp duy nhất có quyền phê chuẩn NAFTA bởi Quốc hội Canada và cơ quan lập pháp của Mexico cũng phải phê chuẩn nó.
Vì vậy, ngay cả khi Mỹ và Canada có thể đạt được thỏa thuận vào cuối tháng này, cả 3 quốc gia sẽ phải phê duyệt thỏa thuận trong bối cảnh chính trị khá khác nhau.
Một câu hỏi lớn, tất nhiên, là Tổng thống Donald Trump sẽ làm gì nếu như ông không thực hiện được theo cách của mình. Nó có thể bao gồm việc áp đặt thuế tự động khổng lồ, có khả năng tàn phá Canada và điều này cũng sẽ gây thiệt hại lớn cho người tiêu dùng và nhà sản xuất Mỹ.
Nếu ông Trump dừng lại, hiện trạng sẽ không thay đổi và đó thực sự có thể là kịch bản tốt nhất./.
