Công nhân đường sắt đang tiến hành duy tu hệ thống hạ tầng đường sắt để đảm bảo an toàn chạy tàu. (Ảnh: Tiến Lực/TTXVN) Với đặc thù đường sắt phải điều hành tập trung thống nhất trong đảm bảo an toàn, chạy tàu thông suốt, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) đã phải bố trí hệ thống nhân lực với tổng số lao động là 11.315 người để thực hiện các nhiệm vụ tuần đường, gác chắn…
Tuy nhiên, nhiều cán bộ, công nhân viên đường sắt đang bị chậm trả lương và các đơn vị trực thuộc đường sắt đang gặp khó khăn và không thể kéo dài lâu khi đang phải tạm vay, ứng tiền để thực hiện các công việc duy tu, bảo dưỡng đường sắt.
“Giật gấu, vá vai” để chi trả lương
Theo báo cáo của VNR, Tổng công ty được giao quản lý và khai thác, bảo trì toàn bộ hệ thống đường sắt quốc gia gồm 15 tuyến đường sắt, qua 34 tỉnh thành có tổng chiều dài 3.143km; 297 nhà ga và khu ga. Bên cạnh đó, VNR phải đảm bảo an toàn 652 điểm gác chắn đường ngang, 380 đường ngang cảnh báo tự động, 486 đường ngang biển báo, 4.172 lối đi dân tự mở.
Để quản lý hệ thống đó, đường sắt có 11.315 người, trong đó có 1.241 lao động tuần cầu, tuần đường, tuần hầm; 6.278 lao động thực hiện công việc bảo trì đường sắt; 2.881 lao động gác chắn đường ngang, hầm, cầu và 915 lao động gián tiếp.
Với những công nhân làm công việc như gác chắn, tuần đường vốn dĩ thu nhập tiền lương đã thấp (khoảng 5-6 triệu đồng/tháng), đến nay đã gặp khó khăn hơn, dù công việc vẫn phải đảm bảo.
Tính từ Tết Nguyên đán tới nay, người lao động tại Công ty Cổ phần Đường sắt Hà Thái cũng tỏ ra lo lắng khi chỉ được công ty cho tạm ứng lương từ 2-3 triệu đồng/người (tùy vị trí làm việc).
[Không được giao vốn bảo trì, đường sắt lo ngại phải dừng chạy tàu]
Ông Nguyễn Thanh Tâm, Giám đốc Công ty cổ phần Đường sắt Hà Thái, thừa nhận do chưa ký được hợp đồng bảo trì năm 2020 với VNR, đơn vị chưa có cơ sở tính toán sản lượng, doanh thu, lương, tiền tạm ứng trả lương cho người lao động.
“Mặc dù hợp đồng chưa ký nhưng công nhân vẫn phải thực hiện công việc, đảm bảo an toàn, thông suốt chạy tàu, nên Công ty đành đi vay để tạm ứng lương, đợi tháo gỡ cơ chế. Công ty đã phải vay nợ và thông báo tạm ứng lương 3 tháng đầu năm cho nguời lao động để họ yên tâm làm việc,” ông Tâm thở dài ngao ngán.
Là đơn vị có hơn 600 lao động, chịu trách nhiệm duy tu, bảo dưỡng, gác chắn đoạn đường sắt dài khoảng 130km, từ Thường Tín (Hà Nội) tới Thanh Hóa, ông Đậu Văn Long-Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Đường sắt Hà Ninh, cho biết trước đây, vào cuối tháng 12 mỗi năm, VNR thực hiện ký hợp đồng đặt hàng cho 20 công ty cổ phần để thực hiện sản phẩm công ích để thực hiện đảm bảo an toàn giao thông gồm tuần đường, gác chắn, đảm bảo duy tu bảo trì, đảm bảo cho tàu chạy thông suốt.
Tuy nhiên, sau khi VNR chuyển về Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, năm 2020, vốn duy tu, bảo dưỡng hạ tầng đường sắt từ Ngân sách nhà nước không “rót xuống” VNR đã dẫn tới Tổng công ty không có kinh phí để ký hợp đồng với các đơn vị bên dưới.
“Từ tháng Một đến nay, Công ty vẫn phải tạm ứng tiền để thực hiện các công việc duy tu, bảo dưỡng, tuần đường, gác chắn... Mỗi tháng chi phí tiền lương cho người lao động khoảng 5 tỷ đồng, chưa kể bảo hiểm xã hội. Tiền mua vật tư, thiết bị công ty vẫn nợ các nhà cung cấp, còn tiền lương cho người lao động lấy từ các khoản khác chuyển sang, đảm bảo đường sắt an toàn. Tình trạng này cũng chỉ có thể kéo dài tới hết tháng Ba, nếu không được giải quyết, đơn vị cũng chưa biết lấy tiền đâu để duy tu đường, trả lương cho cán bộ, công nhân viên,” ông Long bộc bạch.
Bất cập, nhưng vẫn phải chờ... cơ chế
Theo ông Vũ Anh Minh, Chủ tịch Hội đồng thành viên VNR, từ nguồn vốn bảo trì hàng năm, đơn vị này chi cho công tác bảo dưỡng thường xuyên, chiếm đến 90-92% tổng nguồn vốn. Khoảng 8-10% nguồn vốn còn lại để giải quyết các công việc như sửa chữa định kỳ, kiểm định, khắc phục hậu quả bão lũ và sửa chữa đột xuất (chiếm khoảng 7-8,5% nguồn vốn); tổ chức quản lý dự án, chi phí khác trong công tác bảo dưỡng thường xuyên (chiếm khoảng 0,5% nguồn vốn).
Trong số vốn chi cho công tác bảo dưỡng thường xuyên, 69% để chi trả lương cho người lao động. Trong đó, lương cho hệ tuần đường, tuần cầu, tuần hầm, gác chắn chiếm đến 48% với bình quân khoảng 5,5-6 triệu đồng/tháng tùy vào bậc thợ (bao gồm các khoản đóng bảo hiểm… theo quy định); 52% còn lại dành cho công nhân duy tu mức lương dao động từ 6-6,5 triệu/tháng tùy vào bậc thợ.
[Sớm gỡ “nút thắt” về giao vốn bảo trì cho ngành đường sắt]
Tuy nhiên, bảo trì đường sắt là sản phẩm công ích, Nhà nước đặt hàng thực hiện, trong khi đó từ nguồn ngân sách cấp cho công tác duy tu, bảo đảm an toàn chỉ đáp ứng khoảng 40% nhu cầu. Vì thế, lương người lao động nằm trong gói ngân sách này cũng bị thấp theo.
Nếu tính đúng, tính đủ mức tiền lương theo chế độ quy định, tiền lương tháng bình quân có ăn ca của công nhân duy tu đường sắt và công nhân tuần đường phải hơn 8 triệu đồng/người; của công nhân gác chắn đường ngang hơn 7 triệu đồng/người. Như vậy, tỷ lệ tiền lương được duyệt/tiền lương chế độ chỉ từ 70-80%. Chưa kể, con số thực lĩnh đến tay người lao động còn thấp nữa, do phụ thuộc công lao động, bậc thợ… và trừ các loại phí bảo hiểm.
“Mặc dù lao động tuần đường, gác chắn đặc thù công việc vất vả song chức danh lao động hưởng lương theo bậc thợ, không có năng suất lao động nên không có cơ sở để nâng lương so với mức lương cơ bản, chỉ có thể tăng lương khi doanh nghiệp có lợi nhuận,” lãnh đạo VNR nhìn nhận.
Công nhân gác chắn đường sắt có mức lương thấp trong khi áp lực công việc cao. (Ảnh: Việt Hùng/Vietnam+) Được biết, Bộ Giao thông Vận tải đã công bố số liệu giao dự toán chi 2.800 tỷ vốn bảo trì đường sắt từ ngân sách năm 2020 nhưng đến nay số vốn này vẫn chưa thể tiến hành ký hợp đồng đặt hàng với các doanh nghiệp bảo trì bởi vướng mắc các quy định pháp lý.
Theo ông Ông Vũ Quang Khôi, Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam, trong khi chờ cấp có thẩm quyền quyết định phương án giải quyết những vướng mắt hiện nay, Cục Đường sắt Việt Nam và VNR thời gian qua đã chủ động họp bàn thống nhất các nội dung khó khăn, vướng mắc của từng phương án để báo cáo Bộ Giao thông Vận tải.
“VNR đã cho 20 đơn vị bảo trì đường sắt tạm vay 165 tỷ đồng để chi trả lương cho người lao động làm nhiệm vụ đảm bảo an toàn giao thông đường sắt,” ông Khôi cho hay./.
