Các loại máy điều hòa nhiệt độ đang trở thành trung tâm thu hút chú ý khi các đợt nắng nóng gia tăng trên khắp thế giới.
Theo giới chuyên gia, dù tốt hay xấu thì các thiết bị ngốn điện này ngày càng phổ biến và đóng vai trò sống còn đối với hàng triệu người trong thế giới đang ấm dần lên.
Tuy nhiên, những thiết bị giúp mang lại cái mát xoa dịu những ngày nóng nực này cũng đi kèm một cái giá với chính cuộc khủng hoảng khí hậu hiện nay vì sức tiêu thụ năng lượng khổng lồ.
[LHQ cảnh báo nguy cơ "trượt dài" mục tiêu của Hiệp định Paris]
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), việc vận hành các máy điều hòa nhiệt độ góp phần gây ra gần 1 tỷ tấn khí thải CO2 trong tổng số 37 tỷ tấn khí thải ra trên thế giới mỗi năm.
Các chuyên gia đề xuất một số cách để chấm dứt vòng luẩn quẩn này như tăng sản lượng năng lượng tái tạo, chế tạo những loại máy điều hòa nhiệt độ tiết kiệm năng lượng hơn và tăng cường áp dụng các kỹ thuật làm mát khác.
Theo chuyên gia dịch tễ học Robert Dubrow, từ Đại học Yale (Mỹ), chuyên nghiên cứu tác động của biến đổi khí hậu đối với sức khỏe con người, cho rằng việc loại bỏ máy điều hòa nhiệt độ khỏi đời sống là không khả thi.
Theo báo cáo gần đây của IEA, trong đó chuyên gia Dubrow là đồng tác giả, việc sử dụng điều hòa nhiệt độ đã cứu sống hàng chục nghìn người mỗi năm và con số này đang tăng lên.
Các nghiên cứu chỉ ra nguy cơ tử vong do nắng nóng giảm khoảng 75% đối với những người sống trong không gian nhà ở có điều hòa nhiệt độ.
Tại Mỹ, nơi có khoảng 90% hộ gia đình có điều hòa nhiệt độ, các nghiên cứu đã làm nổi bật vai trò của điều hòa nhiệt độ trong bảo vệ sức khỏe con người; đồng thời lưu ý những nguy hại tiềm tàng của việc cắt điện trên diện rộng trong các đợt sóng nhiệt hoành hành.
Tuy nhiên, trên phạm vi toàn cầu, chỉ khoảng 15% trong số 3,5 tỷ người sống ở vùng khí hậu nóng có điều hòa nhiệt độ tại nhà.
Hiện số lượng điều hòa nhiệt độ trên thế giới là khoảng 2 tỷ chiếc và con số này được dự báo sẽ tăng chóng mặt khi nhiệt độ và thu nhập đều tăng.
Ấn Độ, Trung Quốc và Indonesia - các nước đông dân thứ nhất, thứ hai và thứ tư thế giới - là những nước sẽ chứng kiến tốc độ gia tăng sử dụng điều hòa mạnh nhất.
Theo nghiên cứu gần đây, đến năm 2050, tỷ lệ hộ gia đình ở Ấn Độ trang bị máy điều hòa không khí có thể tăng từ 10% lên 40%.
Điều này đồng nghĩa rằng lượng điện tiêu thụ tăng thêm sẽ tương đương với tổng sản lượng điện hằng năm hiện nay của cả một quốc gia như Na Uy.
Nếu sản lượng điện từ nhiên liệu hóa thạch đóng góp vào lưới điện toàn quốc trong tương lai của Ấn Độ vẫn duy trì như mức hiện nay thì sẽ có thêm khoảng 120 triệu tấn CO2 thải ra hằng năm - tức là phát thải khí từ ngành năng lượng của Ấn Độ sẽ tăng 15% so với hiện nay.
Những vấn đề phát sinh từ việc sử dụng điều hòa nhiệt độ không dừng lại ở đó. Việc vận hành các nhà máy điện cũng gây ra ô nhiễm không khí. Máy điều hòa nhiệt độ cũng thường sử dụng khí fluorocarbon làm chất làm lạnh, có khả năng làm nóng gấp hàng nghìn lần so với CO2 khi chúng thoát vào bầu khí quyển.
Hơn nữa, với việc xả khí nóng ra đường, điều hòa nhiệt độ góp phần tạo ra hiệu ứng "đảo nhiệt đô thị."
Nghiên cứu năm 2014 chỉ ra khí nóng thoát ra từ hệ thống điều hòa nhiệt độ ở các trung tâm thành phố trong một đêm có thể khiến nhiệt độ không khí tăng thêm hơn 1 độ C.
Cuối cùng, sau khi lắp đặt điều hòa, hóa đơn tiền điện tăng có thể buộc các gia đình lựa chọn giữa nhu cầu làm mát và các nhu cầu thiết yếu khác.
Chuyên gia về kinh tế môi trường Enrica De Cian của Đại học Ca Foscari (Venice) cho rằng việc sử dụng điều hòa nhiệt độ là chiến lược quan trọng trong một số hoàn cảnh và địa phương nhất định song cần kết hợp áp dụng các biện pháp bổ sung.
Trước hết, cần tiếp tục đẩy mạnh sản xuất năng lượng tái tạo và loại bỏ nhiên liệu hóa thạch, để nguồn năng lượng chạy điều hòa gây ra ít khí thải hơn.
Thứ hai, chế tạo và lắp đặt máy điều hòa nhiệt độ giá cả phải chăng, tiêu thụ ít năng lượng hơn.
IEA đề xuất áp dụng các chuẩn hiệu quả sử dụng năng lượng nghiêm ngặt hơn, nhưng cũng khuyến nghị nên điều chỉnh nhiệt độ làm mát tối thiểu 24 độ C.
Ngoài tác dụng hạn chế khí thải, việc cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng cũng sẽ giảm nguy cơ cắt điện vì nhu cầu quá cao. Vào những ngày nắng nóng, điều hòa nhiệt độ có thể "ngốn" hơn một nửa lượng điện tiêu thụ cao điểm.
Trên hết, các chuyên gia nhấn mạnh vai trò của các các biện pháp quy hoạch không gian, như đảm bảo nhiều không gian xanh, có các khu vực nước mát, vỉa hè và mái nhà phản chiếu ánh mặt trời cũng như các nhiệt, chống nóng tốt hơn cho tòa nhà./.