Ngày nay, mỗi khi nhắc tới hai từ khóa người trẻ và lịch sử, nhiều người có định kiến rằng: Người trẻ đã "quay lưng" với lịch sử. Song khi nhìn vào một thực tế khác, với lượt tương tác đông đảo và nhiệt tình trên trang Facebook của Di tích Nhà tù Hỏa Lò hay của một 9X chuyên phục chế màu tư liệu lịch sử đã chứng minh: Vẫn còn những người trẻ không hề "ngoảnh mặt" với lịch sử mà chính họ đang lan tỏa một tình yêu, sự khám phá những giá trị cốt lõi của một giai đoạn "không thể quên' trong trang sử của dân tộc tới những người trẻ khác một cách rất tự nhiên, hiệu quả.
Từ “Content” đậm chất “Gen Z”...
Từ khoảng đầu năm 2021, trang Facebook của Di tích Nhà tù Hỏa Lò thường xuyên đăng tải “content” (nội dung) được pha trộn khéo léo giữa hình ảnh thể hiện sự hài hước của thế hệ “Gen Z” (sinh năm từ cuối những năm 90, đầu những năm 2010) và những kiến thức lịch sử thú vị, đã được kiểm chứng.
Gần đây, các bài đăng Facebook của di tích này vẫn duy trì sự hài hước và sáng tạo. Nổi bật trong đó là hai phần bài đăng “Vượt ngục Hỏa Lò” về cuộc vượt ngục đêm Giáng Sinh năm 1951, được tổ Đảng khu xà lim tổ chức đã đạt lượng tương tác ấn tượng nhờ hình ảnh và câu chuyện hấp dẫn.
Trong phần một, câu chuyện tử tù cách mạng giành được lòng tin của cai ngục nhờ môn bóng bàn được thể hiện hài hước bằng thái độ ngạc nhiên của bức ảnh chế Pikachu nổi tiếng (Pikachu meme) mang về gần 6.000 tương tác, hơn 250 lượt chia sẻ. Ở phần hai, kế hoạch vượt ngục được thể hiện qua ứng dụng Notion - một công cụ quen thuộc giúp lên kế hoạch, sắp xếp công việc của các bạn trẻ ngày nay. Một câu chuyện từ thời xa xưa bỗng được trình bày một cách hiện đại đã tạo sự bất ngờ, đáng chú ý cho câu chuyện.
Khi xu hướng làm phát thanh đang trên đà đi lên, nhóm admin (quản trị viên) của trang Facebook này đã kịp thời cho ra mắt kênh podcast (chương trình phát thanh) "HoaLoPrisonRelic" trên nền tảng Spotify, cùng với đó là tạo ra cộng đồng "HistoTea" thu hút hơn 15.000 thành viên để cùng chia sẻ về lịch sử dân tộc.
Nhóm admin của trang Facebook Di tích Nhà tù Hỏa Lò đều là những bạn trẻ sinh ra giữa và cuối thế hệ 9X, từng chia sẻ rằng không muốn nêu tên cá nhân mà muốn được nhắc tới là một tập thể, cùng giúp nhau sáng tạo và xây dựng nội dung cho các bài đăng.
Từ góc độ chuyên môn, cô Trịnh Thanh Thúy, giáo viên bộ môn Lịch sử tại trường Trung học phổ thông Trần Phú-Hoàn Kiếm (Hà Nội) cho rằng sự kết hợp giữa hình ảnh hài hước và các bài viết về lịch sử của trang Di tích Nhà tù Hỏa Lò là phù hợp và rất hiệu quả với giới trẻ.
“Những biến tấu này đều không ảnh hưởng đến nội dung, đảm bảo truyền tải đúng vấn đề giúp giới trẻ hiểu và quan tâm hơn tới lịch sử. Quan trọng nhất là các bạn đã khơi dậy sự chú ý, kích thích sự tò mò của giới trẻ," cô Thúy nhấn mạnh.
... đến những thước phim màu tự kể chuyện lịch sử
Một người trẻ yêu lịch sử khác là Viên Hồng Quang (sinh năm 1995), biên tập viên video hiện đang sinh sống và làm việc tại Hà Nội. Cộng đồng yêu lịch sử có thể đã biết đến anh qua nhiều video tư liệu được phục chế màu được lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội để mọi người tự xem và cảm nhận lịch sử.
Là một thanh niên thuộc thế hệ 9X, Quang có tình yêu lịch sử được hun đúc từ những câu chuyện khi xưa được bố kể lại.
“Tôi may mắn được tiếp xúc với những câu chuyện nhẹ nhàng như những chuyến hành quân trong rừng của bố và đồng đội. Đó là chuyện về những con cá suối to cực kỳ mà ăn thì 'dở ẹc,' hay câu chuyện cả đội tắm mưa giữa rừng, băng rừng ôm áo quần giữ cho khô để đến đơn vị bạn lại mặc lại vào dự đám cưới...Về sau khi đã lớn hơn, tôi mới biết chiến tranh thực sự kinh khủng thế nào,” Quang nói.
Từ những câu chuyện kể của bố, Quang đã nhen nhóm trong mình những ý tưởng để "làm mới" các tư liệu lịch sử về Chủ tịch Hồ Chí Minh vốn đã quá quen thuộc hoặc thậm chí là những thước phim về các nhân vật lịch sử khác mà chưa nhiều người biết tới...
Trên trang cá nhân của mình, Quang thường xuyên sưu tầm và đăng tải các tư liệu lịch sử, tư liệu cũ mình tìm được vào album “Lịch sử thường thức.” Trong số đó, Quang tìm được những thước phim, câu chuyện mất mát trong thời chiến như đoạn phỏng vấn của một nữ quân y theo đoàn vào công tác trong chiến trường miền Nam, chứng kiến và trải qua đau thương của chiến tranh từ khi 16 tuổi hay những đoạn tư liệu quay tại hố xác người - hậu quả xót xa của vụ thảm sát Tổng Chúp, Cao Bằng trong Chiến tranh biên giới Việt-Trung năm 1979...
Ở một khía cạnh nhẹ nhàng và tích cực hơn, Quang cũng sưu tầm nhiều cuộc phỏng vấn của các chính khách, nhân vật lịch sử như Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, bác sỹ Tôn Thất Tùng, chủ tịch đầu tiên của Hà Nội Trần Duy Hưng… “Không biết nói sao, chất của trí thức ngày xưa vừa giản dị, vừa hòa đồng nhưng cũng rất uyên bác,” Quang cho hay.
[9X làm sống lại lịch sử nhờ đam mê phục chế màu tư liệu cũ]
Ngày 19/5/2020, nhân dịp kỷ niệm 75 năm ngày mất Chủ tịch Hồ Chí Minh, chàng trai trẻ Viên Hồng Quang đã chia sẻ video màu về Bác Hồ mà mình đã phục chế lên Facebook. Bắt đầu từ mong muốn cá nhân - tri ân tới vị cha già dân tộc nhân ngày mất của Người, Quang vô tình đánh thức lòng tự hào, bồi hồi trong lòng vô vàn người trẻ khác.
Nhờ có kiến thức của một kỹ sư công nghệ - ngành học thời đại học của Quang, anh đã sử dụng mã nguồn mở của Google để tạo nên một phần mềm vận dụng trí tuệ thông minh để phục chế màu cho các tư liệu lịch sử đen trắng. Cùng với đó, Quang còn sử dụng rất nhiều phần mềm chỉnh sửa video khác để nâng cao chất lượng hình ảnh, giảm nhiễu, giảm rung…
Nhờ thế, những đoạn tư liệu quay từ thời Pháp thuộc, những chính khách, nhân vật lịch sử trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ của Việt Nam dần xuất hiện với nhiều màu sắc. Xem những video đó, nhiều người xua đi cảm giác xa lạ, được thấy quá khứ bằng nhiều cảm xúc, bằng cảm giác chân thực, gần gũi đến không ngờ./.