Lễ rước “Ông lợn”: Lễ hội truyền thống độc nhất vô nhị ở Việt Nam

03/02/2023 10:00

Lễ rước “Ông lợn” của người dân làng La Phù nhằm tưởng nhớ công ơn của Tĩnh Quốc Tam Lang dưới thời Hùng Duệ Vương thứ 6 đã có công đánh giặc gìn giữ bờ cõi.

Lễ rước “Ông lợn”: Lễ hội truyền thống độc nhất vô nhị ở Việt Nam ảnh 1

Hằng năm, cứ đến ngày 13 tháng giêng Âm Lịch (năm 2023 đúng ngày 3/2 Dương lịch), nhân dân làng La Phù, huyện Hoài Đức (Hà Nội) lại rộn ràng tổ chức Lễ hội rước Ông lợn truyền thống. (Ảnh: Tuấn Đức/TTXVN)

Nếu có dịp đến du Xuân ở Hà Nội vào tháng Giêng, du khách không nên bỏ lỡ một lễ hội độc đáo - lễ rước “Ông Lợn” ở làng La Phù, (xã La Phù, huyện Hoài Đức).

Khác với nhiều lễ hội khác, kiệu rước thành hoàng là trung tâm đám rước thì ở La Phù (Hoài Đức, Hà Nội) kiệu lại dành để khiêng “Ông lợn.” Đây có lẽ là lễ hội độc nhất vô nhị ở Việt Nam.

Lễ rước “Ông lợn” được người dân làng La Phù tổ chức vào tối ngày 13 tháng Giêng hằng năm.

Đây là dịp để người dân làng La Phù tưởng nhớ công ơn của Tĩnh Quốc Tam Lang dưới thời Hùng Duệ Vương thứ 6 đã có công đánh giặc gìn giữ bờ cõi.

Theo truyền thuyết xưa kia trước khi lên đường đi đánh giặc, Tĩnh Quốc Tam Lang lại mổ lợn, thổi xôi khao quân, người dân trong làng thường mang lợn đến dâng và tôn ông là Thành Hoàng Làng.

Ông được Vua Lê Đại Hành, Vua Trần Thái Tông, Vua Lê Thái Tổ và Vua Quang Trung ban sắc phong. Vị lạc tướng tài ba đã “hóa” vào lúc 0 giờ đêm ngày 13, rạng sáng ngày 14 tháng Giêng.

Từ đó, cứ đến ngày 13 tháng Giêng (Âm lịch) hằng năm, người dân xã La Phù lại tổ chức lễ hội rước lợn khao quân và tưởng nhớ ngày giỗ của Tam Lang Đại Vương.

[Đặc sắc Lễ rước kiệu về Đền Hùng của các xã, phường vùng ven di tích]

Để chuẩn bị cho lễ rước cho năm sau, ngay từ đầu năm, mỗi xóm chọn một gia đình, nhà đó phải là người có đức, tài, con cái trong nhà phải có đủ gái và trai, không có tang, kinh tế khá giả, để nuôi lợn phục vụ cho Hội rước.

Thường thì vào tháng 2 hằng năm, các xóm sẽ chọn lợn, tiêu chuẩn lợn phải cân đối, đẹp mã và nặng khoảng 30kg. Lợn từ lúc nuôi được dân làng gọi là “Ông lợn,” chi phí nuôi được cả xóm đó đóng góp lại.

Những “Ông lợn” được nuôi theo chế độ ăn đặc biệt như trứng, cháo gạo nếp, rau củ tươi. Cám phải là cám gạo trộn với ngô xay hoặc gạo nếp được nấu chín, khi cho ăn rau cũng phải được rửa sạch, chậu ăn và chuồng nuôi luôn được phun rửa.

“Ông lợn” được tắm rửa hàng ngày, được mắc màn chống muỗi, lắp cả quạt mát khi trời nóng. Mùa đông thì tắm ít hơn(bằng nước ấm), những hôm trời quá lạnh thì phải đốt lò than để sưởi.

Nếu có “Ông lợn” nào bỏ ăn, ốm là gia đình được chọn nuôi phải mang lễ ra Đình làng cầu khấn mong “Ông lợn” khỏe lại.

Đặc biệt trước ngày hội, “Ông lợn” sẽ được ăn cháo chay để đảm bảo thanh tịnh, thường thì đến lúc tế lễ trọng lượng mỗi “Ông lợn” khoảng 300kg.

Lễ rước “Ông lợn”: Lễ hội truyền thống độc nhất vô nhị ở Việt Nam ảnh 2

Ông Lợn trong lễ hội rước ra Đình La Phù. (Ảnh: Tuấn Đức/TTXVN)

Đầu giờ chiều ngày 13 tháng Giêng, các bô lão sẽ đến làm lễ tại nhà người nuôi “Ông lợn” và tắm rửa sạch sẽ cho ông. Những người hóa kiếp “Ông lợn” không được dùng dây trói mà phải dùng tay để giữ, sau đó đặt lên chiếc kiệu và tạo dáng như lúc còn sống.

Mỗi người dân trong xóm đều góp sức vào việc trang trí, từ tỉa hoa, tô son, làm mắt, tai cho đến bóc những tấm mỡ lá để phủ lên mình lợn, mỗi người một việc và ai cũng vui vẻ.

Mỗi xóm trang trí “Ông lợn” theo một cách khác nhau nhưng phải oai phong, đẹp nhất thì mới mong giật giải của làng. Điều không thể thiếu là toàn bộ lòng, nội tạng của “ông lợn” cũng được luộc chín và xếp gọn vào trong bụng.

Từ chập tối 13 tháng giêng, từ các ngả đường dẫn tới Đình làng La Phù, người dân các xóm nô nức khiêng kiệu lợn của xóm mình tiến về đình làng.

Theo lệ, xóm nào gần Đình làng sẽ rước trước, xa rước sau và cứ đi chậm chậm ra đình, xóm này nối xóm kia, mỗi đội rước được sắp xếp tuần tự: đi đầu là hai lá cờ đại, rồi sau đó là đội nhạc kèn, múa lân và một tốp múa sênh tiền.

Tiếp theo sẽ là bàn với đủ đồ thờ như đèn, hoa, mâm ngũ quả, chè oản và đỉnh hương trầm nghi ngút rồi đến đòn khiêng mâm xôi, cuối đoàn là kiệu của "ông lợn" được khiêng bởi những thanh niên được tuyển chọn trong làng.

Khi vào trong đình, các kiệu rước “ông lợn” được bày quay ngang trước cửa hậu cung, đợi các bô lão trong làng làm lễ và chấm giải.

Ông lợn khi cho lên kiệu để tế lễ có dáng và da càng đẹp thì dân làng tin rằng trong năm ấy sẽ gặp những điều thuận lợi khi làm ăn và ngược lại. Do đó, trong tất cả công đoạn đều phải làm chỉnh chu và tận tâm. Tiêu chí chấm giải là "Ông lợn" nào to, trang trí đẹp, oai vệ sẽ đoạt giải của làng.

12h đêm, các cụ cao tuổi bắt đầu làm lễ tế kéo dài đến 2h sáng hôm sau. Khi làm lễ xong, các xóm sẽ rước “Ông lợn” trở lại nhà và chia lộc cho các gia đình.

Lễ hội rước lợn La Phù vừa mang đậm dấu ấn văn hóa dân gian, vừa cho thấy truyền thống văn hóa uống nước nhớ nguồn sâu sắc của người Việt./.