Văn miếu Mao Điền. (Nguồn: Ủy ban Nhân dân huyện Cẩm Giàng) Lễ hội truyền thống Văn miếu Mao Điền ở huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương được tổ chức hằng năm vào dịp đầu Xuân nhằm tri ân các bậc đại khoa, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo, làm giàu thêm bản sắc văn hóa của dân tộc.
Sau 3 năm không tổ chức lễ hội do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19, năm nay, Lễ hội Văn miếu Mao Điền trở lại với quy mô tổ chức cấp huyện.
Lễ hội được Ủy ban Nhân dân huyện Cẩm Giàng tổ chức ngày 9/3 (tức ngày 18/2 âm lịch), thu hút đông du khách thập phương, nhân dân địa phương và đại diện các dòng họ hậu duệ có tiến sỹ lưu danh tại Văn Miếu về tham gia.
Tại lễ hội, sau lễ dâng hương là nghi thức Lễ chữ dâng Thánh với sự tham gia của đội lễ chữ thôn Mậu Tài, xã Mao Điền, huyện Cẩm Giàng, dâng 4 chữ “Tôn sư trọng đạo." Nghi thức thể hiện tấm lòng tri ân các bậc tiên hiền, coi trọng sự học, đề cao truyền thống hiếu học của dân tộc Việt Nam và vùng đất xứ Đông xưa, Hải Dương nay.
Bên cạnh các nghi lễ truyền thống, trình diễn và giao lưu nghệ thuật viết thư pháp, thi rung chuông vàng tìm hiểu lịch sử di tích và danh nhân được thờ tại Văn miếu, lễ hội còn có hội thi viết chữ đẹp, hát quan họ trên thuyền, các trò chơi dân gian... còn có điểm mới là trưng bày, giới thiệu 20 sản phẩm OCOP của huyện Cẩm Giàng.
[Tục xin chữ đầu năm - tôn vinh truyền thống hiếu học của người Việt]
Cả nước hiện nay có 6 văn miếu lớn, ra đời sớm và có giá trị nhất là Văn miếu Quốc Tử Giám Hà Nội. Văn miếu Mao Điền, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương đứng thứ 2 chỉ sau Văn miếu Hà Nội về quy mô, kiến trúc cũng như giá trị lịch sử.
Về tên gọi Văn miếu Mao Điền, chữ Văn có hàm nghĩa rất rộng bao gồm toàn bộ lĩnh vực khoa học xã hội. Chữ miếu là nơi thờ tự. Chữ Mao Điền là tên địa phương trong đó chữ Mao có nghĩa là cỏ, cỏ thơm, cỏ thi, chữ Điền nghĩa là ruộng.
Xưa kia nơi đây là khu ruộng rất rộng nhiều cỏ thơm, cỏ thi người ta đã chọn nơi này để làm trường thi Hương của trấn Hải Dương, đến thời Tây Sơn Văn miếu được di chuyển từ Vĩnh Lại về sáp nhập với trương thi Hương và lấy tên địa phương đặt tên cho di tích do vậy có tên gọi là Văn miếu Mao Điền.
Đọc văn tế đức Khổng Tử và các vị đại khoa được phối thờ ở Văn miếu Mao Điền. (Ảnh: Mạnh Tú/TTXVN) Di tích được khởi dựng từ thế kỷ 15 tại xã Vĩnh Lại, huyện Đường An và đến thời Quang Trung cuối thế kỷ 18 được di chuyển về xã Mao Điền, sáp nhập với trường học, trường thi và trở thành nơi đào tạo hàng ngàn cử nhân, tiến sỹ nho học đứng hàng đầu cả nước.
Văn miếu Mao Điền thờ Đức Thánh Khổng Tử - ông tổ của đạo Nho và phối thờ 8 vị đại khoa tiêu biểu: thầy giáo Chu Văn An - người thầy của muôn đời; Lưỡng quốc Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi; Nhập nội hành khiển Phạm Sư Mạnh; Đại danh y Thiền sư Tuệ Tĩnh; Anh hùng dân tộc, Danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Trãi; Thần toán Việt Nam, tiến sỹ Vũ Hữu; Trình quốc công, Trạng nguyên Nguyễn Bỉnh Khiêm; tiến sỹ Nguyễn Thị Duệ, nữ tiến sỹ đầu tiên của Việt Nam (thời Mạc).
Trải qua những thăng trầm của lịch sử, đến nay, Văn miếu Mao Điền vẫn được gìn giữ và phát huy các giá trị, trở thành nơi tôn vinh đạo học, trọng trí tuệ, trí nhân, trọng hiền tài của xứ Đông xưa.
Năm 1992, Di tích Văn miếu Mao Điền được xếp hạng là Di tích cấp Quốc gia. Đến ngày 15/12/2017, Di tích Văn miếu Mao Điền được xếp hạng là Di tích cấp Quốc gia Đặc biệt, xứng tầm là biểu tượng văn hiến của đất và người xứ Đông.
Cũng trong năm 2017, tại Văn miếu Mao Điền đã khánh thành hệ thống bia tiến sỹ gồm 14 bia. Văn bia đề danh 637 tiến sỹ trấn Hải Dương, được dựng trong 2 nhà bia. Mỗi vị tiến sỹ được khắc họ tên, năm sinh, năm đỗ, quê quán (cũ, hiện nay), khoa thi, niên hiệu, tóm tắt sự nghiệp.
Văn miếu Mao Điền cũng là nơi tổ chức nhiều hoạt động khuyến học như gặp mặt, vinh danh các tiến sỹ xứ Đông thời kỳ mới, các hoạt động dâng hương, biểu dương học sinh giỏi và các chương trình hội thảo khoa học giáo dục./.
