Ảnh minh họa. (Nguồn: TTXVN) Công tác cán bộ có vai trò đặc biệt quan trọng trong công tác xây dựng Đảng và là “khâu then chốt” của “nhiệm vụ then chốt” vì “cán bộ là gốc của công việc” và “công việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hay kém.”
Việc tìm kiếm, lựa chọn được những cán bộ đủ năng lực, phẩm chất, đáp ứng công việc được giao, hay nói cách khác là tìm đúng người trao đúng việc, là khâu quan trọng trong công tác cán bộ của Đảng, đòi hỏi người làm công tác cán bộ phải thật minh bạch, công tâm, khách quan.
Thế nhưng đâu đó trong chuỗi hoạt động quan trọng này đã nảy sinh những toan tính, vụ lợi, sử dụng quyền được trao để đạt được mục đích cho riêng mình.
Không rõ ràng, khó xử lý
Việc lạm dụng quyền lực trong công tác cán bộ đang diễn ra một cách tinh vi, phức tạp và không dễ nhận biết.
Nghị quyết số 26-NQ/TW đã chỉ ra khá đầy đủ, rõ ràng thực trạng này: “Việc sắp xếp, bố trí, phân công, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử vẫn còn tình trạng đúng quy trình nhưng chưa đúng người, đúng việc. Tình trạng bổ nhiệm cán bộ không đủ tiêu chuẩn, điều kiện, trong đó có cả người nhà, người thân, họ hàng, “cánh hẩu” xảy ra ở một số nơi, gây bức xúc trong dư luận.
Công tác tuyển dụng, thi nâng ngạch công chức, viên chức còn nhiều hạn chế, chất lượng chưa cao, chưa đồng đều, có nơi còn xảy ra sai phạm, tiêu cực.”
Để xảy ra tình trạng lạm dụng quyền lực trong công tác cán bộ do nhiều nguyên nhân, mà một trong số đó là do còn những thiếu sót, hạn chế đối với việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, do chưa có cơ chế kiểm soát quyền lực một cách hữu hiệu.
[Lấp 'lỗ hổng' công tác cán bộ: Trị bệnh ác tính 'Tư duy nhiệm kỳ']
Đảng ta đã thẳng thắn thừa nhận: “Phân công, phân cấp, phân quyền chưa gắn với ràng buộc trách nhiệm, với tăng cường kiểm tra, giám sát và chưa có cơ chế đủ mạnh để kiểm soát chặt chẽ quyền lực. Chưa có biện pháp hữu hiệu để kịp thời ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng chạy chức, chạy quyền và những tiêu cực trong công tác cán bộ. Thiếu chặt chẽ, hiệu quả trong phối hợp kiểm tra, thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm.”
Công tác cán bộ của Đảng gồm nhiều nội dung và nhiều khâu, từ nhận xét, đánh giá, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, luân chuyển, bổ nhiệm đến khen thưởng, kỷ luật và thực hiện chính sách đối với cán bộ.
Tất cả các khâu của công tác cán bộ đều có quan hệ mật thiết, biện chứng với nhau. Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ theo nguyên tắc tập trung dân chủ, nguyên tắc "tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách."
Tuy nhiên, nguyên tắc "tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách" chưa được xác định một cách rõ ràng, rành mạch cơ chế trách nhiệm đã dẫn đến thực tế ở không ít nơi khi xảy ra những câu chuyện trong công tác cán bộ, cần xác định căn nguyên để xử lý thì có sự né tránh, đùn đẩy trách nhiệm cá nhân, khuyết điểm không ai chịu trách nhiệm, tất cả đổ lỗi cho tập thể.
Trong bố trí sử dụng cán bộ có tình trạng độc đoán, chuyên quyền, lạm dụng quyền hạn, lợi dụng tập thể để hợp thức hóa ý chí của một người hoặc một nhóm người, từ đó làm cho những quyết định về cán bộ và công tác cán bộ thiếu công tâm, khách quan, bị sai lệch.
Chính vì vậy, việc lựa chọn, bố trí cán bộ không còn chính xác, không đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ được giao.
Điểm lại hàng loạt kết luận thanh tra của Bộ Nội vụ từ đầu năm 2019 đến nay, có một thực tế là tất cả các bộ, ngành, địa phương được thanh tra đều phát hiện ra sai sót trong công tác tuyển dụng hoặc sử dụng, bổ nhiệm cán bộ, công chức, quản lý viên chức và hợp đồng lao động.
Kiểm tra tại Tổng cục Thuế và 17 đơn vị thuộc, trực thuộc Tổng cục, Thanh tra Bộ Nội vụ công bố còn 141 công chức giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý chưa đáp ứng một hoặc một số điều kiện, tiêu chuẩn đối với chức vụ hiện giữ...
Mới đây nhất, qua kiểm tra việc thực hiện các quy định về quản lý biên chế công chức; tuyển dụng, nâng ngạch công chức; bổ nhiệm công chức lãnh đạo, quản lý; số lượng cấp phó từ đầu năm 2016 đến hết tháng 3/2019, thuộc thẩm quyền quản lý của Ủy ban Nhân dân tỉnh Bắc Giang, Thanh tra Bộ Nội vụ chỉ ra 417 hồ sơ bổ nhiệm, bổ nhiệm lại.
Một số trường hợp tại thời điểm bổ nhiệm chức vụ lãnh đạo, quản lý chưa đáp ứng đầy đủ điều kiện, tiêu chuẩn; việc thực hiện quy trình bổ nhiệm lại còn chậm, chưa bảo đảm theo đúng quy định.
Rành mạch trong quy trách nhiệm
Quang cảnh Hội nghị Trung ương lần thứ 7. (Nguồn: TTXVN) Trước thực trạng xảy ra nhiều vi phạm trong công tác cán bộ, trong nhiều văn bản, Đảng ta đã yêu cầu phải quy định chặt chẽ và thực hiện nghiêm quy trình công tác cán bộ.
Hội nghị Trung ương 4 (Khóa XII) chỉ rõ "các cấp ủy, tổ chức đảng chỉ đạo rà soát, hoàn thiện và thực hiện nghiêm cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm soát việc thực thi quyền lực của người có chức, có quyền, theo hướng quyền hạn đến đâu trách nhiệm đến đó; phân định rõ thẩm quyền và trách nhiệm tập thể, cá nhân trong từng công đoạn giải quyết công việc và có chế tài xử lý nghiêm những hành vi vi phạm.
Tại Hội nghị lần thứ 7 (khóa XII), Ban Chấp hành Trung ương yêu cầu "Quy định chặt chẽ và thực hiện nghiêm quy trình công tác cán bộ. Xác định rõ trách nhiệm của tập thể, cá nhân, nhất là người đứng đầu trong công tác cán bộ."
Để hạn chế, đi đến chấm dứt tình trạng đùn đẩy trách nhiệm, bên cạnh việc nêu cao trách nhiệm người đứng đầu, cần cụ thể hóa trách nhiệm của từng cá nhân trong mỗi vụ việc, tránh để trách nhiệm cá nhân “lẩn” trong trách nhiệm tập thể.
Quy định số 205-QĐ/TW về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền, đã cụ thể hóa, quy rõ trách nhiệm trong thực hiện kiểm soát quyền lực nhà nước.
Cụ thể, đối với cấp ủy, tổ chức đảng, tập thể lãnh đạo địa phương, cơ quan, đơn vị, Khoản 1 Điều 3 Quy định 205-QĐ/TW nêu rõ: "Lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện đầy đủ, nghiêm túc các nguyên tắc, quy định, quy chế, quy trình về công tác cán bộ; thường xuyên tự kiểm tra, kịp thời chấn chỉnh những sai sót và chịu trách nhiệm về những hạn chế, khuyết điểm trong công tác cán bộ thuộc phạm vi, thẩm quyền, trách nhiệm được giao."
Đối với thành viên cấp ủy, tổ chức đảng, tập thể lãnh đạo địa phương, cơ quan, đơn vị, điều 4, khoản 1 quy định: "Thực hiện đúng, đầy đủ quyền hạn, trách nhiệm của mình trong công tác cán bộ. Phản ánh kịp thời, đầy đủ, chính xác, trung thực đến cấp có thẩm quyền những nội dung có liên quan đến nhân sự mà cá nhân được phân công theo dõi, quản lý. Thể hiện rõ chính kiến và chịu trách nhiệm về ý kiến của mình, được bảo lưu ý kiến."
Điều 4, khoản 3 quy định: "Chịu trách nhiệm cá nhân trong việc đề xuất nhân sự và trong việc nhận xét, đánh giá, xác nhận hồ sơ, lý lịch, các giấy tờ có liên quan của nhân sự thuộc thẩm quyền phụ trách.
Với tư cách là thành viên, chịu trách nhiệm liên đới đối với từng quyết định không đúng về công tác cán bộ của tập thể lãnh đạo, trừ trường hợp đã có ý kiến không đồng ý trong quá trình thực hiện quy trình công tác cán bộ và báo cáo cấp có thẩm quyền bằng văn bản (hoặc ý kiến đã được ghi nhận trong biên bản cuộc họp).
Khoản 4 ghi rõ: "Chịu trách nhiệm khi để xảy ra tiêu cực, sai phạm trong công tác cán bộ ở địa phương, cơ quan, đơn vị, lĩnh vực thuộc thẩm quyền được giao quản lý, phụ trách."
Tại Điều 5 quy định đối với người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng, địa phương, cơ quan, đơn vị, khoản 3 quy định "Đề xuất rõ ràng, cụ thể về yêu cầu, tiêu chuẩn, cơ cấu, điều kiện, quy trình giới thiệu, đánh giá nhân sự. Kết luận đầy đủ, chính xác, trung thực, khách quan những nội dung thảo luận và chịu trách nhiệm về kết luận của mình khi chủ trì hội nghị về công tác cán bộ."
Điều 6 quy định: Người đứng đầu các cơ quan, đơn vị được giao thực hiện công tác cán bộ ở các cấp, chịu trách nhiệm trước cấp ủy, tổ chức đảng, tập thể lãnh đạo đối với những đề xuất, nhận xét, đánh giá, thẩm định nhân sự, hồ sơ nhân sự.
Cán bộ tham mưu, đề xuất phải chịu trách nhiệm về đề xuất của mình và tính chính xác, kịp thời của hồ sơ nhân sự.
Đặc biệt, Quy định đã dành hẳn một điều để quy định rõ trách nhiệm của nhân sự, đó là báo cáo kịp thời, đầy đủ, chính xác, rõ ràng hồ sơ lý lịch đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức và kê khai trung thực tài sản, thu nhập theo quy định; tự giác không ứng cử, không nhận đề cử, quy hoạch, bổ nhiệm, phong, thăng cấp bậc hàm, khen thưởng, chế độ, chính sách nếu bản thân thấy không đủ tiêu chuẩn, điều kiện, phẩm chất, uy tín, năng lực, sức khỏe; nghiêm cấm việc trực tiếp hoặc thông qua người khác, phương tiện truyền thông đại chúng, mạng xã hội để phát tán thông tin không đúng sự thật, tố cáo sai sự thật nhằm đề cao bản thân, hạ thấp uy tín người khác trong công tác cán bộ.
Đồng thời, Điều 10 của Quy định 205-QĐ/TW cũng chỉ rõ các hành vi chạy chức, chạy quyền cần nghiêm cấm.
Quy định 205-QĐ/TW đã xác định rất cụ thể trách nhiệm không chỉ của người có thẩm quyền trong công tác tổ chức cán bộ mà cả nhân sự được đề xuất.
Đây là việc làm rất cần thiết, minh bạch quá trình thực hiện quy trình cán bộ, phân định rõ ràng quyền đi cùng với ràng buộc trách nhiệm trong việc giới thiệu đề xuất, thẩm định đối với tập thể và cá nhân.
Quy định rõ như vậy trước hết sẽ nâng cao tính trách nhiệm của cá nhân và tập thể đối với các đề xuất, quyết định trong công tác cán bộ, đồng thời là căn cứ, cơ sở để xử lý nếu để xảy ra vi phạm./.
