Trong quá trình thi công nền móng cải tạo Bamboo Bar của khách sạn Sofitel Legend Metropole Hà Nội, đội thi công tình cờ chạm vào mái của một hầm trú ẩn bị chôn vùi đã lâu, mở đầu công cuộc tìm kiếm và khám phá câu chuyện lịch sử đã bị lãng quên về một thời chiến tranh của khách sạn trên một trăm năm tuổi. Tình cờ chạm vào di tích chiến tranh Vào tháng 8/2011, Tổng Giám đốc của khách sạn ông Kai Speth và Giám đốc Kỹ thuật đã cho khoan một lỗ rộng một mét vuông ngay trên nóc hầm và phát hiện diện tích hầm rộng chừng 40 mét vuông. Ở đây, họ tìm thấy một chai rượu cũ, những chiếc bóng đèn vẫn còn nguyên vẹn, ống dẫn khí, những dấu viết vẽ trên tường và đâu đó trong không gian này còn phảng phất dấu ấn của cuộc chiến tranh đã kết thúc gần bốn thập kỷ qua, gợi lại ký ức về hầm trú ẩn này qua những trận bom khốc liệt mùa đông năm 1972. Khách sạn Metropole đã xuất hiện trên trang bìa Tạp chí Life, xuất bản ngày 7 tháng 4 năm 1967, là một khách sạn nằm trong khu vực chiến tranh. Tạp chí đăng hình ảnh một hàng hầm cá nhân sâu tới 1 mét rưỡi, ngay trên vỉa hè phía ngoài khách sạn, nay chính là quán cà phê La Terrasse mặt phố Lê Phụng Hiểu. Những hầm cá nhân này không thông với căn hầm trú ẩn của khách sạn nhưng đã tái hiện một phần cuộc sống của người dân thành phố trong thời gian bị máy bay Mỹ bao vây.
Một khoang hầm được phát hiện (Nguồn: khách sạn Metropole Hà Nội)
Những dấu tích là thông tin để kết nối với một thời khói lửa đầy ý nghĩa đã qua. Nếu từng có những ghi chép về hoạt động của khách sạn thời kỳ chiến tranh thì có lẽ bây giờ cũng không còn nữa. Tuy vậy, có lần ông Speth đã được trò chuyện với một nhà ngoại giao Canada, người từng trú tại căn hầm của khách sạn Metropole trong thời chiến. Giờ đây, khi hầm trú ẩn được tìm ra, những thắc mắc về nó ngày càng nhiều hơn bao giờ hết. Ví dụ, ai là Bob Devereaux, người đã viết tên mình trên bức tường xi măng dưới căn hầm này ngày 17 tháng 8 năm 1975? Và đó có phải là ngày căn hầm bị bịt kín hay không? “Trong cuốn lịch sử khách sạn, chúng tôi có câu chuyện kể về Joan Baez, một ca sĩ nhạc dân gian người Mỹ đã từng trú ẩn dưới căn hầm này suốt thời bom đạn mùa đông năm ấy, và cũng tại đây cô sánh vai với một nhạc công guitar người Việt cất cao tiếng hát”, ông Speth cho hay. Vị Tổng giám đốc chia sẻ: "Trước đây chúng tôi vẫn biết là trong khách sạn có một căn hầm trú ẩn từ thời chiến tranh, nằm đâu đó trong vườn, giữa hồ bơi và bar Le Club, nhưng việc xác định vị trí chính xác ở đâu không hề dễ; cho đến khi Giám đốc Kỹ thuật của chúng tôi cố gắng đóng cọc móng cho Bamboo Bar trong giai đoạn nâng cấp tháng 8 năm 2011 thì mới tình cờ phát hiện căn hầm." Ông Speth cho biết: “Tôi đã mặc bộ vest và đeo chiếc cà vạt hàng ngày trong suốt 30 năm làm việc trong ngành khách sạn, và có lẽ sẽ tiếp tục trong 15 đến 20 năm nữa. Nhưng lúc này là cơ hội tôi được trải nghiệm những khám phá tương tự như Indiana Jones trong loạt phim hành động lừng danh, ai mà không muốn làm thế cơ chứ!” Và chủ ý làm gì đó có ý nghĩa Với cái nhìn trân trọng lịch sử, có câu hỏi cần được đặt ra là: Ngày hôm qua câu chuyện về căn hầm ấy chỉ là những lời đồn, ngày mai nó có thể sẽ trở thành một bảo tàng, một phòng tranh, hay một đài kỷ niệm? Về thời gian hình thành căn hầm, nhà sử học Dương Trung Quốc đã đưa ra nhận định: "Suốt từ năm 1964 cho đến năm 1972, cả Hà Nội có rất nhiều hầm trú ẩn. Đó là một chủ trương trong thời chiến tranh. Các cơ quan, kể cả cơ quan dịch vụ như khách sạn Metropole đều có hầm trú ẩn phù hợp với điều kiện và yêu cầu. Khi ấy khách sạn Metropole là khách sạn Thống Nhất-một khách sạn được xây sớm nhất và cũng đẳng cấp nhất trong thời điểm đó." Như vậy có thể thấy, sau gần nửa thế kỷ căn hầm trú ẩn tìm được giữa lòng khách sạn đã trở nên rất quý. Chính vì nằm ẩn trong "địa phận" của khách sạn nên hầm trú ẩn này đã giữ được "nguyên bản" không bị đổi thay, mai một suốt quá trình xây dựng, sửa sang và cơi nới đang ngày một bung ra. Khi có tầm nhìn xa, chúng ta có thể thấy rằng nếu thêm những thập niên nữa thì căn hầm trú ẩn này sẽ càng trở nên quý giá. Đó là dấu tích về Hà Nội "Một thời đạn bom, một thời hòa bình." Theo ông Speth, ngày nay, khách du lịch đặc biệt quan tâm đến những công trình xây dựng dưới lòng đất đã đóng góp vào chiến thắng hào hùng của dân tộc Việt Nam trong công cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc. "Hầm trú ẩn của khách sạn Metropole cũng có thể được coi một biểu tượng của Việt Nam thời bom đạn gian khổ. Chúng tôi chưa từng thấy có một khách sạn nào khác ở Việt Nam hay nước ngoài có được một hầm trú ẩn cho khách và nhân viên đáng giá như thế này,” ông Tổng giám đốc chia sẻ. Qua tìm hiểu của phóng viên Vietnam+, đến nay khách sạn vẫn chưa quyết định cách tốt nhất để sử dụng không gian ngầm này, nhưng ông Speth chắc chắn rằng phải làm một cái gì đó có ý nghĩa cho nơi mang đầy giá trị lịch sử quý giá này, ví như biến nơi đây thành một bảo tàng nho nhỏ ngay giữa lòng khách sạn để giúp nhân viên nhiều thế hệ, những người quan tâm hay khách lưu trú hiểu hơn về một dân tộc Việt Nam anh hùng và những gì người dân Việt Nam đã làm trong thời kháng chiến. Trả lời phóng vấn của phóng viên Vietnam+, người đại diện về thông tin của khách sạn này cho hay: "Chúng tôi vẫn đang bàn bạc và giải pháp trước mắt là lưu giữ, trân trọng di tích này. Cụ thể ,khách sạn sẽ cho treo các khung tranh, ảnh trên hành lang vào hầm và trong căn hầm trú ấn đó. Đó sẽ là những bức tranh, ảnh quý về Hà Nội xưa, Hà Nội những năm đầu thế kỷ XX, Hà Nội một thời đạn bom và anh dũng."/.
Nguyễn Anh (Vietnam+)
