Theo Báo cáo nhận định Thị trường trái phiếu doanh nghiệp của Công ty Xếp hạng Tín nhiệm Đầu tư Việt Nam (VIS Rating), việc xây dựng kỷ luật chặt chẽ hơn trên thị trường trái phiếu là điều kiện cần thiết để giá trị phát hành mới tăng trưởng bền vững và giảm dần tỷ lệ chậm trả gốc/lãi trong giai đoạn phát triển mới.
Giá trị đáo hạn ước tính 40 nghìn tỷ đồng
VIS Rating nhấn mạnh triển vọng tín dụng sẽ được cải thiện trong năm 2024. Với hoạt động kinh tế diễn ra mạnh mẽ hơn, môi trường lãi suất thấp sẽ hỗ trợ khả năng trả nợ và tái huy động vốn của các doanh nghiệp. Hơn nữa, tâm lý thị trường nhìn chung đã được cải thiện cùng với việc thực hiện các quy định chặt chẽ hơn đối với các bên tham gia thị trường. Điều này sẽ hỗ trợ hoạt động phát hành trái phiếu, đẩy mạnh thanh khoản thị trường và phát triển chiều sâu của thị trường trái phiếu nội địa.
Tuy nhiên, báo cáo cho biết giá trị trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn ước tính trong năm 2024 (có rủi ro chậm trả gốc/lãi) phát sinh mới là khoảng 40 nghìn tỷ đồng.
Doanh nghiệp đối mặt áp lực đến hạn trả nợ trái phiếu hàng nghìn tỷ đồng
Tính đến ngày 23/2 vừa qua, tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp đến hạn trong phần còn lại của năm là 258.239 tỷ đồng; trong đó có 38% giá trị trái phiếu sắp đáo hạn thuộc nhóm bất động sản.
Riêng trong năm 2023, tỷ lệ chậm trả gốc/lãi trái phiếu toàn thị trường đạt đỉnh ở mức 15% vào tháng Mười sau đó giảm dần về mức 14,7% vào cuối tháng Mười Hai. Thời gian đó, nhiều tổ chức phát hành đã đàm phán được với trái chủ để gia hạn trái phiếu (sang năm 2024 hoặc năm 2025) cộng thêm khối lượng trái phiếu phát hành mới bắt đầu hồi phục trở lại trong nửa cuối năm 2023. Cụ thể, tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp phát hành mới trong năm 2023 đạt 336 nghìn tỷ đồng, tăng 22% so với năm 2022.
Nhóm ngành có tỷ lệ chậm trả cao nhất vẫn là bất động sản, xây dựng, năng lượng do thị trường bất động sản suy giảm và các dự án năng lượng tái tạo chậm trễ trong việc đưa vào vận hành thương mại. Tuy nhiên, tỷ lệ chậm trả đã bắt đầu giảm nhẹ so với mức đỉnh tháng 10/2023. Số liệu ghi nhận tổng cộng có 175 mã trái phiếu với giá trị mệnh giá là 59 nghìn tỷ đồng đã được gia hạn, chiếm 14% tổng giá trị trái phiếu đáo hạn năm 2023. Và, thời gian gia hạn bình quân của các trái phiếu này là 20 tháng.
VIS Rating cho rằng thị trường đang ở điểm "đảo chiều" cho một giai đoạn phát triển, khi các quy định chặt chẽ hơn về việc phát hành và đầu tư trái phiếu doanh nghiệp bắt đầu có hiệu lực từ năm 2024.
Hiện, phần lớn trái phiếu có rủi ro cao thuộc về các doanh nghiệp liên quan đến khối bất động sản hoặc xây dựng với dòng tiền yếu, tỷ lệ vay nợ cao và nguồn tiền mặt để trả nợ đến hạn rất hạn chế. Bên cạnh đó, VIS Rating đánh giá có hơn 60% giá trị trái phiếu rủi ro cao (trong năm 2024) đến từ các doanh nghiệp được thành lập chỉ để huy động vốn (SPEs) và không có hoạt động kinh doanh. Các doanh nghiệp này khả năng trả nợ rất yếu và chủ yếu liên quan đến các nhóm doanh nghiệp đang gặp khó khăn đã chậm trả gốc/lãi.
Phát hành đúng mục đích
Do đó, các chuyên viên phân tích của VIS Rating cho rằng kỷ luật thị trường cải thiện nhờ vào các quy định pháp lý chặt chẽ hơn đối với phát hành mới, giám sát công bố thông tin chi tiết và kịp thời cùng với sự tham gia nhiều hơn của các nhà đầu tư tổ chức.
Các tổ chức phát hành trái phiếu riêng lẻ phải công bố thông tin đúng thời hạn về mục đích sử dụng vốn, tình hình trả gốc lãi và tài chính của tổ chức phát hành. Các trái chủ cũng sẽ có nhiều kênh thông tin hơn để đánh giá rủi ro trái phiếu, bao gồm kết quả xếp hạng tín nhiệm (trái phiếu/tổ chức phát hành) và thông tin giao dịch trên thị trường thứ cấp.
“Nhà đầu tư cá nhân sẽ được bảo vệ tốt hơn nhờ các quy định chặt chẽ hơn đối với quy trình phát hành trái phiếu mới. Và, các nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp và tổ chức có thêm nguồn thông tin tin cậy để đánh giá các tổ chức phát hành, đặc biệt các tổ chức phát hành chưa niêm yết cổ phiếu trên sàn bị hạn chế về mặt thông tin,” báo cáo nhấn mạnh.
Mặt khác, VIS Rating cho rằng Hệ thống giao dịch trái phiếu riêng lẻ vận hành từ tháng 7/2023 đang thúc đẩy các giao dịch trên thị trường thứ cấp và tăng cường thanh khoản cho trái phiếu doanh nghiệp. Đây là một trong những điểm mấu chốt cho sự tăng trưởng bền vững của thị trường trái phiếu trong giai đoạn tới.
Tính đến cuối tháng 12/2023, toàn thị trường có khoảng 40% số trái phiếu đang lưu hành đã được đăng ký giao dịch trên Hệ thống này và giá trị giao dịch đạt khoảng 98 nghìn tỷ đồng. VIS Rating kỳ vọng các trái phiếu riêng lẻ (còn lại) sẽ dần được đăng ký giao dịch trong năm 2024 và thanh khoản tăng dần sẽ giúp thị trường khôi phục niềm tin nhà đầu tư cũng như nhu cầu đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp.
Theo VIS Rating, kỷ luật thị trường sẽ được nâng cao nhờ vào các quy định pháp lý chặt chẽ hơn đối với phát hành mới, bao gồm cả việc công bố thông tin chi tiết và kịp thời, quy định xếp hạng tín nhiệm bắt buộc và sự tham gia lớn hơn của các nhà đầu tư tổ chức. Những quy định này cũng giúp hình thành kỷ luật chặt chẽ hơn giữa tổ chức phát hành, tổ chức cung cấp dịch vụ và nhà đầu tư trái phiếu doanh nghiệp đồng thời giúp nâng cao chất lượng trái phiếu doanh nghiệp mới phát hành.
Điều này sẽ giúp tăng cường minh bạch trên thị trường trái phiếu riêng lẻ, đặc biệt là tăng cường trách nhiệm về tính pháp lý của các công bố thông tin của tổ chức phát hành tới nhà đầu tư, mục đích sử dụng vốn, và nghĩa vụ thanh toán của tổ chức phát hành./.
