Kinh tế tuần hoàn chỉ có thể thành hiện thực khi có sự vào cuộc của tất cả các cấp, các ngành, cộng đồng doanh nghiệp và người dân, cũng như sự hỗ trợ của quốc tế. Do vậy, cộng đồng doanh nghiệp cần tham gia tích cực, đóng góp trách nhiệm để hiện thực hóa các sáng kiến kinh tế tuần hoàn, kinh tế Xanh, kinh tế các bon thấp, để Việt Nam đạt được các mục tiêu phát triển bền vững đến 2030.
Đó là thông điệp của Diễn đàn Kinh tế Tuần hoàn Việt Nam 2023 với chủ đề "Xây dựng kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn” do Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức, diễn ra ngày 16/11, tại Hà Nội.
Giải pháp Xanh cho nền kinh tế bền vững
Phát biểu tại diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Võ Tuấn Nhân nhấn mạnh trong gần 40 năm qua, phát triển dựa vào các nguồn tài nguyên, lao động giá rẻ đã giúp Việt Nam đạt được nhiều thành tựu về phát triển kinh tế-xã hội. Tuy nhiên cũng như các quốc gia khác, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng về cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm, suy thoái môi trường và biến đổi khí hậu.
Trước những vấn đề đặt ra, Đảng và Nhà nước ta đã có những chủ trương, chính sách khá kịp thời. Theo đó, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ 13 của Đảng đã khẳng định “khuyến khích phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn để sử dụng tổng hợp và hiệu quả đầu ra của quá trình sản xuất.”
Bài 1 - Phát triển Kinh tế Xanh: Vững mạnh trên bờ, ‘bứt phá’ ra biển lớn
Cùng với việc chuyển đổi nền kinh tế truyền thống sang Kinh tế Xanh, Việt Nam đã và đang nỗ lực tạo dựng “đường băng Xanh” để hướng ra biển lớn, trở thành quốc gia giàu mạnh về biển.
Đặc biệt, Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã quy định kinh tế tuần hoàn là “mô hình kinh tế mà trong đó các hoạt động thiết kế, sản xuất, tiêu dùng và dịch vụ nhằm giảm thiểu khai thác nguyên vật liệu, kéo dài vòng đời sản phẩm, hạn chế chất thải phát sinh và loại bỏ các tác động tiêu cực tới môi trường.”
Trên tinh thần đó, Nghị định số 08/2022/NĐ-CP của Chính phủ đã quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường, hướng dẫn chi tiết về tiêu chí, biện pháp, trách nhiệm và lộ trình, các cơ chế khuyến khích thực hiện kinh tế tuần hoàn.
Đến nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã xây dựng dự thảo Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn gửi lấy ý kiến rộng rãi các bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp, để thúc đẩy tiến trình chuyển dịch mô hình kinh tế theo hướng bền vững, trung hòa cácbon và phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Theo ông Nhân, kinh tế tuần hoàn là một mô hình kinh tế hướng tới sử dụng hiệu quả, tiết kiệm tài nguyên, tái chế chất thải, vừa góp phần bảo vệ môi trường vừa đem lại hiệu quả kinh tế. Đây được coi là một “giải pháp Xanh” cho nền kinh tế bền vững.
“Với tầm quan trọng đó, tại diễn đàn hôm nay, chúng tôi mong muốn tiếp tục nhận được sự chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức và đề xuất khuyến nghị từ các nhà quản lý, các tổ chức quốc tế, cộng đồng doanh nghiệp và giới chuyên gia, để thúc đẩy chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam,” ông Nhân nhấn mạnh.
Cũng tại diễn đàn, đại diện lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường đã kêu gọi kêu gọi cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam tham gia tích cực, đóng góp trách nhiệm để hiện thực hóa các sáng kiến kinh tế tuần hoàn, kinh tế Xanh, kinh tế cácbon thấp, góp phần đạt được các mục tiêu phát triển bền vững đến 2030.
Không thể bàn mãi về lý thuyết
Theo bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam, việc xây dựng một thế giới bền vững, bao trùm và thịnh vượng vào năm 2030 hoàn toàn khả thi. Trên cơ sở thúc đẩy chuyển dịch sang một nền kinh tế carbon thấp và kinh tế tuần hoàn, Việt Nam có thể dẫn dắt cũng như định hướng con đường phát triển nhằm đạt được các mục tiêu phát triển bền vững.
Thời gian tới, bằng cách tạo ra thay đổi từ khâu thiết kế, doanh nghiệp có thể phù hợp hơn với những mong đợi ngày càng tăng của xã hội và yêu cầu quy định. Do vậy, UNDP khuyến nghị áp dụng lộ trình thiết kế sinh thái, bắt đầu từ các yêu cầu chung mang tính sinh thái cho các sản phẩm như bao bì, nhựa, thực phẩm và đồ uống, dệt may và điện tử, tập trung vào các doanh nghiệp vừa và lớn.
"Các quy định này từng bước kết hợp với các chính sách về mua sắm công Xanh sẽ thúc đẩy sức mua của chính quyền địa phương và trung ương để kích thích tiêu dùng và sản xuất bền vững. Các chính sách tuần hoàn, đầu tư và chiến lược sẽ góp phần thực hiện tham vọng về khí hậu của Việt Nam và xúc tác để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050," bà Ramla Khalidi nhấn mạnh.
Chia sẻ kinh nghiệm từ phía doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Bích Vân - Chủ tịch Unilever Việt Nam đã giới thiệu sáng kiến nhằm quản lý vòng đời sản phẩm và mong muốn nâng cao nguồn cung nguyên liệu bền vững, nâng cao nhận thức của cộng đồng và thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo trên quy mô của toàn quốc.
Theo bà Vân, sáng kiến trên được khởi nguồn từ việc Unilever cùng các đối tác quan sát và nhận thấy hàng năm Việt Nam tiêu thụ 3 triệu tấn nhựa nhưng mới thu gom và tái chế 33% lượng nhựa này. “Xét về mặt kinh tế, chúng ta đang mất gần 70% giá trị của vật liệu nhựa, tương đương với gần 3 tỷ USD/năm đồng thời thải ra môi trường rác thải nhựa và gây ô nhiễm môi trường sống của cộng đồng,” bà Vân nói.
Do vậy, để giải quyết vấn đề trên, theo bà Vân, Việt Nam cần phải “bẻ hướng dòng chảy” của nhựa theo hướng tuần hoàn và quay lại để phục vụ đời sống con người thay vì bị thải bỏ. Hiện không chỉ những tập đoàn lớn như Unilever Việt Nam nỗ lực thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn, mà nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng đưa ra nhiều mô hình sản xuất, kinh doanh mới hướng đến gần hơn với kinh tế tuần hoàn.
Bên cạnh đó, trong bối cảnh nhiều thị trường chủ lực của Việt Nam đang định hướng “Xanh hoá,” doanh nghiệp xuất khẩu Việt cũng đang chuyển đổi để đáp ứng tiêu chuẩn mới và cam kết mạnh mẽ về tiêu chuẩn an toàn môi trường sinh thái.
Trong phiên bế mạc, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho rằng câu chuyện của kinh tế tuần hoàn cách đây 5 năm là 1 điều rất xa, dường như chỉ nằm trên nghiên cứu, nhưng nay là giải pháp, là bước tiến trên chặng đường phát triển bền vững.
Vì thế, theo Phó Thủ tướng, Việt Nam không thể phát triển như trước. Đây là lúc Việt Nam đi tìm sự phát triển để hướng theo mô hình kinh tế tuần hoàn, tiến tới mô hình kinh tế trí thức và đạt được mục tiêu cuối cùng là "không để ai bị bỏ lại phía sau."
Đặc biệt, Phó Thủ tướng Chính phủ lưu ý rằng không thể bàn mãi về lý thuyết và nếu không có mục tiêu rõ ràng thì không thể thực hiện kinh tế tuần hoàn.
“Do vậy, chúng ta cần phải có một hành lang pháp lý cho việc hình thành, phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn gắn với trách nhiệm của các thành phần trong nền kinh tế. Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, doanh nghiệp là động lực trung tâm, các tổ chức và từng người dân tham gia thực hiện. Những chính sách cụ thể sẽ là bệ đỡ, bệ phóng cho các doanh nghiệp, khu công nghiệp thực hành kinh doanh tuần hoàn một cách hiệu quả nhất," Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh nhấn mạnh việc xây dựng kế hoạch hành động Quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn sẽ cung cấp một chiến lược cụ thể trong giai đoạn ngắn hạn, cũng như dài hạn để chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn, hướng tới phát triển bền vững./.
