Bốc dỡ hàng hóa tại cảng Cát Lái, Thành phố Hồ Chí Minh. (Ảnh: TTXVN) Trước tình trạng ùn tắc hàng hóa tại cảng Cát Lái, gây khó khăn cho hoạt động xuất nhập khẩu, chiều 4/8, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã ký công văn số 4699/BCT-XNK gửi Thủ tướng Chính phủ nhằm kiến nghị 6 giải pháp cải thiện tình trạng trên, góp phần tạo luồng hàng thông thoáng cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu trong bối cảnh khó khăn bởi dịch bệnh như hiện nay.
Cụ thể, Bộ Công Thương đề xuất Chính phủ giao Bộ Giao thông Vận tải chủ trì, làm việc với cảng Cát Lái nói riêng và các cảng biển lớn khác trên cả nước nói chung để khẩn trương đưa ra giải pháp cụ thể.
Đơn cử như nâng cao năng lực giải phóng hàng hóa ra khỏi cảng, rà soát và làm việc cụ thể với từng chủ hàng có hàng tồn tại cảng để đưa ra phương án thống nhất tháo gỡ vướng mắc sớm nhận hàng; nâng cao năng lực khai thác của bãi cảng, chủ động điều chỉnh xếp container từng khu vực để tăng khả năng tiếp nhận hàng nhập khẩu.
Đồng thời, các đơn vị nâng tối đa khả năng xếp dỡ container trên bãi, điều chuyển bớt các container rỗng ra ngoài phạm vi cảng, điều chỉnh thời gian tiếp nhận container hàng xuất phù hợp; phối hợp với các bên điều tiết lượng hàng nhập về cảng Cát Lái, tạm thời ngưng chuyển container hàng nhập từ các cảng khu vực Cái Mép, Hiệp Phước về Cát Lái mà các chủ hàng cần nhận trực tiếp ở khu vực Cái Mép hoặc Hiệp Phước, các cảng khu vực Đồng bằng sông Cửu Long nơi gần nhà máy, doanh nghiệp của mình.
Các chủ hàng, hãng tàu cần hạn chế số chuyến tàu hoặc giãn tiến độ nhập container với hàng nhập của các doanh nghiệp, nhà máy đang giảm quy mô và sản lượng sản xuất.
Kiến nghị tiếp theo, Bộ Công Thương đề xuất Chính phủ giao Bộ Tài chính chỉ đạo Tổng cục Hải quan nghiên cứu cơ chế cho phép cảng Cát Lái vận chuyển container hàng nhập khẩu nói chung; trong đó có cả loại container tồn đọng trên 90 ngày từ cảng Cát Lái về lưu giữ, thông quan, giao cho khách hàng tại các cơ sở của Tổng Công ty Tân cảng Sài Gòn là cảng Tân cảng Hiệp Phước (Thành phố Hồ Chí Minh), các ICD Tân cảng Long Bình, ICD Tân cảng Nhơn Trạch (tỉnh Đồng Nai), ICD Tân cảng Sóng Thần (tỉnh Bình Dương). Qua đó giảm tải và tăng năng lực chứa tại cảng Cát Lái, giảm tình trạng ùn tắc hiện nay.
Về phía Tổng Công ty Tân cảng Sài Gòn cũng cam kết chịu trách nhiệm đảm bảo nguyên trạng hàng hóa, nguyên container khi vận chuyển và lưu trữ.
Ngoài ra, Bộ Công Thương đề xuất Chính phủ giao Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có cảng biển ưu tiên tiêm vaccine chống dịch COVID-19 cho những người làm việc tại cảng, kể cả các nhân viên giao nhận, lái xe.
[Đề nghị Bộ GTVT cùng giải quyết ùn tắc hàng nhập khẩu cảng Cát Lái]
Mặt khác, do tính chất đặc thù của hoạt động tại cảng biển nói chung, Bộ Công Thương kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Y tế chủ trì phối hợp với các địa phương có cảng biển xem xét phương án khi có ca nhiễm COVID-19, một mặt cách ly những đối tượng liên quan, mặt khác vẫn cho phép cảng hoạt động nhằm đảm bảo mục tiêu kép của Chính phủ đã đặt ra “vừa chống dịch, vừa phát triển kinh tế.”
Đặc biệt, Bộ Công Thương đề xuất Chính phủ giao các bộ, ngành, địa phương có liên quan xem xét, giải quyết các kiến nghị của Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn.
Cuối cùng, Bộ Công Thương kiến nghị giao Tổng Công ty Tân cảng Sài Gòn xem xét giảm giá lưu container, lưu bãi cho hàng hóa ở cảng Cát Lái của các doanh nghiệp đang bị dừng sản xuất do tác động của dịch COVID-19.
Bộ Công Thương hy vọng với 6 giải pháp nêu trên, tình trạng ùn tắc hàng hóa ở cảng Cát Lái cũng như một số cảng biển khác sẽ được cải thiện, tránh tác động tiêu cực đến hoạt động xuất nhập khẩu, tạo luồng hàng thông thoáng cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu trong bối cảnh khó khăn bởi dịch bệnh như hiện nay.
Theo Bộ Công Thương, tính đến tháng Tư vừa qua, cả nước có 286 bến cảng/chiều dài khoảng 96km cầu cảng, gấp hơn 4,5 lần năm ngoái với tổng lượng hàng hóa thông qua đạt 692,2 triệu tấn và gấp khoảng 8,4 lần năm 2000, đã hình thành các cảng cửa ngõ kết hợp trung chuyển quốc tế tại khu vực phía Bắc và phía Nam. Về tuyến vận tải đã thiết lập được 32 tuyến vận tải biển; trong đó 25 tuyến vận tải quốc tế và 7 tuyến vận tải nội địa.
Báo cáo của Tổng Công ty Tân cảng Sài Gòn cũng cho thấy, sau 3 tuần thực hiện giãn cách theo Chỉ thị 16 (tuần 27, 28, 29), sản lượng container xuất nhập tàu, sản lượng container giao nhận bãi, số lượt xe ra, vào cảng giao nhận hàng liên tục giảm so với cùng kỳ trước đó (so với tuần 24), kéo theo dung lượng tồn bãi cảng Cát Lái tăng cao.
Cụ thể, sản lượng container xuất nhập thông qua cảng giảm lần lượt theo các tuần là 0,2%; 18,03% và 5,4%; sản lượng giao container hàng nhập, nhận container hàng xuất giảm lần lượt 4,78%; 10,48% và 18,13%; lượt xe ra/vào cảng giảm lần lượt 3,14%; 10,05% và 15,59%; sản lượng tồn bãi tiệm cận mức tối đa cho phép, đặc biệt sản lượng hàng nhập luôn trên 100% công suất.
Cùng với đó, nhiều doanh nghiệp vận tải hàng hóa phản ánh tình trạng ùn tắc giao thông bên ngoài cảng Cát Lái làm các doanh nghiệp luôn rơi vào tình cảnh giao nhận hàng không đúng thời gian quy định trong hợp đồng. Vì vậy, năng lực vận chuyển hàng hóa cũng giảm hẳn, thay vì một ngày vận chuyển được từ 13-14 container nhưng vì ùn tắc giảm chỉ còn 5-7 container.
Ngoài tình trạng ùn ứ giao thông thường trực trên Liên tỉnh lộ 25B, xa lộ Hà Nội... xe của doanh nghiệp vận tải hàng hóa cho cảng chỉ được chạy vào ban đêm, do đó chi phí cho một lần vận chuyển hàng cũng tăng lên.
Hiện nay lượng hàng hóa, container tồn bãi ở cảng Cát Lái luôn gần hết công suất, nhất là dung lượng dành cho hàng nhập chạm ngưỡng 100% công suất.
Quang cảnh cảng Cát Lái, Thành phố Hồ Chí Minh. (Ảnh: Tiến Lực/TTXVN) Với đặc thù hoạt động của cảng Cát Lái, từ trước đến nay thường xuyên trong tình trạng gần hết công suất, nếu hàng hóa tiếp tục chậm luân chuyển như vậy sẽ làm cho cảng hết sức chứa, phải tạm thời ngưng tiếp nhận tàu, chờ giải phóng bớt hàng trên bãi dẫn đến nguy cơ phải gián đoạn hoạt động như đã xảy ra tại các cảng của Mỹ, châu Âu, Trung Quốc trong các đợt dịch vừa qua. Điều này sẽ gây tác động tiêu cực cho hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa của Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Theo đó, tình trạng ùn tắc hàng hóa tại cảng Cát Lái nêu trên phát sinh do nhiều nhà máy, doanh nghiệp xuất nhập khẩu phải dừng hoạt động theo yêu cầu của chính quyền các địa phương đang thực hiện giãn cách xã hội.
Một số ít doanh nghiệp đủ điều kiện thực hiện “3 tại chỗ,” “2 địa điểm, 1 cung đường” nhưng cũng đều phải cắt giảm sản lượng. Tình trạng này dẫn đến việc các doanh nghiệp dừng hoạt động không thể tiếp nhận các container nguyên liệu nhập khẩu, container bị lưu lại cảng nhiều gây ùn tắc tại cảng.
Mặt khác, tình trạng thiếu nhân lực cho dây chuyền sản xuất tại cảng. Theo Báo cáo của Tổng Công ty Tân cảng Sài Gòn, để duy trì hoạt động liên tục cho cảng Cát Lái, lượng nhân sự cần thiết phải có mặt tại hiện trường trong ngày, 3 ca sản xuất khoảng 500 người.
Tuy nhiên, tác động của dịch COVID-19 nên các trường hợp bị F0, F1, cách ly, phong tỏa trong các khu vực; quy định hạn chế đi lại ... đã làm lực lượng lao động của cảng Cát Lái hiện tại giảm xuống khoảng 50% và chỉ còn 250 người/ngày.
Vì vậy, cảng đã linh hoạt cắt giảm tối đa quân số cho mỗi dây chuyền, thay đổi bằng mô hình điều hành tập trung nhưng tình hình thiếu hụt nhân sự, nhất là công nhân xếp dỡ tàu ngày càng trầm trọng.
Bên cạnh đó, cảng Cát Lái đã bố trí mô hình "3 tại chỗ," nhưng do đặc điểm sản xuất của cảng khác với các nhà máy, khu công nghiệp, khu chế xuất là hoạt động không tập trung trong nhà kín mà phân tán tại nhiều địa điểm ở ngoài trời như trên cầu tàu, bãi hàng, trên các phương tiện cơ giới... nên mô hình này ít hiệu quả; mặt khác khi tập trung số lượng đông công nhân, người lao động ăn, ở, sinh hoạt cùng một địa điểm lại làm tăng nguy cơ lây lan dịch bệnh. Do vậy, năng suất bốc dỡ, giải phóng tàu cũng bị ảnh hưởng.
Theo số liệu của Hiệp hội Cảng biển Việt Nam (VPA), sản lượng container năm 2020 của cảng Tân cảng Cát Lái (gọi tắt là cảng Cát Lái) đạt 5.585.086TEU, chiếm trên 71% sản lượng container của cả khu vực cảng Thành phố Hồ Chí Minh.
Trong 6 tháng đầu năm nay sản lượng container của cảng Cát Lái đạt 2.891.339TEU, chiếm trên 66,7% sản lượng container của cả khu vực cảng Thành phố Hồ Chí Minh; trong đó, nếu chỉ tính riêng sản lượng container xuất nhập khẩu trong tháng 6 của năm 2021 thì cảng Cát Lái đạt 486.213TEU, chiếm khoảng 86% sản lượng container xuất nhập khẩu của cả khu vực cảng Thành phố Hồ Chí Minh.
Điều này cho thấy cảng Cát Lái đóng vai trò rất quan trọng trong hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa qua các cảng biển khu vực Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và cả nước nói chung./.
