Đằng sau sự phát triển nhanh chóng của Đông Nam Á, những thách thức về môi trường cũng ngày càng nghiêm trọng, đặc biệt tại các cụm công nghiệp và làng nghề.
Để giải quyết vấn đề này, Tổ chức Các cơ quan Kiểm toán tối cao Đông Nam Á (ASEANSAI) đã tổ chức Hội thảo chia sẻ kiến thức trọng điểm: “Công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp và làng nghề,” do Kiểm toán Nhà nước Việt Nam (Kiểm toán Nhà nước ) đăng cai vào ngày 5/11.
Môi trường và “giá” phải trả cho tăng trưởng nhanh?
Sự kiện này đã thu hút sự tham gia của hơn 40 đại biểu đến từ các Cơ quan Kiểm toán tối cao (SAI) của các nước thành viên ASEANSAI, cùng đại diện chính quyền địa phương và các chuyên gia hàng đầu.
Tại hội thảo, các đại biểu đề cập sự phát triển nhanh chóng của các cụm công nghiệp và làng nghề vừa là động lực tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và thúc đẩy xuất khẩu, song đã đặt ra áp lực không nhỏ lên môi trường. Trong đó, ô nhiễm không khí, nước và đất đang gia tăng, đe dọa nghiêm trọng sức khỏe cộng đồng và chất lượng cuộc sống.
Bà Datuk Wan Suraya Wan Mohd Radzi, Tổng Kiểm toán Nhà nước Malaysia, Chủ tịch Ủy ban Chia sẻ kiến thức ASEANSAI, nhấn mạnh yếu tố môi trường là nền móng cho sự tồn tại và phát triển của toàn xã hội. Do đó, việc bảo vệ môi trường không chỉ là một vấn đề cần làm, đó còn là một nhiệm vụ thể hiện đạo đức của mỗi cá nhân, tập thể.
Thách thức này không chỉ riêng lẻ mà là “bài toán” chung của khu vực Đông Nam Á với sự chuyển mình mạnh mẽ từ nền sản xuất truyền thống sang công nghiệp hiện đại, hướng đến các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs). Vì vậy, bảo vệ môi trường không chỉ là một lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết cho một tương lai.
Thông qua cuộc kiểm toán đánh giá tác động môi trường của hoạt động khoan và khai thác giếng dầu tại vùng Magway và Mandalay (Myanmar), Đại diện của SAI Myanmar chia sẻ những phát hiện quan trọng về những điểm yếu trong các luật liên quan, sự thiếu phối hợp giữa các phòng ban và các bên, cũng như có sự chậm trễ trong việc thực hiện Kế hoạch quản lý môi trường. Cụ thể, SAI Myanmar phát hiện việc giám sát tuân thủ không hiệu quả và đánh giá yếu kém là một trong những nguyên nhân gây ra hiện tượng dầu tràn vào sông suối, sau đó chảy vào đất nông nghiệp, ảnh hưởng xấu đến tình hình kinh tế-xã hội của cộng đồng địa phương của nước này.
Dựa trên những phát hiện trên, vị đại diện SAI Myanmar cho biết kết quả kiểm toán đã giúp các quy trình của Kế hoạch Quản lý môi trường hiệu quả hơn đồng thời giúp cải thiện sự phối hợp giữa các bên chịu trách nhiệm giám sát hoạt động khoan và khai thác giếng dầu.
Có chung những vấn đề tương tự, đại diện SAI Malaysia cho hay trong quá trình thực hiện kiểm toán quản lý nguồn nước quốc gia, Cơ quan Kiểm toán đã phát hiện có 140 dự án bị trì hoãn, vượt quá thời gian theo tiến độ đã đề ra, gây thiệt hại trên 1 tỷ USD. Bên cạnh đó, SAI Malaysia cũng phát hiện sự ô nhiễm chất lượng nước đến các nhà máy xử lý nước thải. Đây là một trong những nguồn ô nhiễm cao nhất đối với nhu cầu oxy sinh hóa (BOD), ước tính đạt 343,45 tấn mỗi ngày...
Qua kiểm toán, SAI Malaysia đã kiến nghị cần tăng cường giám sát việc hoàn thành và phát triển dự án chất lượng nước để có thể hoàn thành trong thời gian quy định đồng thời cải thiện việc kiểm soát các nguồn ô nhiễm và các thông số xử lý một cách hiệu quả hơn...
Bên cạnh đó, đại diện của SAI Brunei trao đổi về kiểm toán việc kiểm soát ô nhiễm cho phát triển công nghiệp, trong đó chú trọng kiểm soát ô nhiễm không khí, môi trường nước, kiểm toán phân loại chất thải. Ngoài ra, đại diện SAI Indonesia cũng chia sẻ kinh nghiệm về kiểm toán làng du lịch và tác động môi trường…
Kiểm toán: Công cụ giám sát hiệu quả
Nhận thức được ý nghĩa quan trọng của việc bảo vệ môi trường cũng như những thách thức hầu hết các SAI đang đối mặt trong việc thực hiện kiểm toán môi trường, năm 2022, Kiểm toán Nhà nước Việt Nam đã đề xuất Dự án chia sẻ kiến thức với chủ đề “Công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp và làng nghề.”
Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Hà Thị Mỹ Dung, cho biết vấn đề này được Quốc hội, Chính phủ và người dân Việt Nam đặc biệt quan tâm. Kết quả từ Dự án đã giúp cung cấp cái nhìn toàn diện và cụ thể về tình trạng môi trường tại các khu vực này, từ đó góp phần định hướng các chính sách và biện pháp cải thiện môi trường phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững.
Trong năm 2022, Kiểm toán Nhà nước Việt Nam đã tiến hành kiểm toán công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp, làng nghề trên địa bàn thị xã Từ Sơn, Bắc Ninh và huyện Hoài Đức, Hà Nội) trong giai đoạn 2019-2021. Năm 2023, cuộc kiểm toán mở rộng quy mô đến các cụm công nghiệp và làng nghề của các tỉnh Bắc Giang, Nam Định, Thái Bình và Hà Tĩnh.
Theo Phó Tổng Kiểm toán Hà Thị Mỹ Dung, hai cuộc kiểm toán đã cơ bản đánh giá toàn diện về tính tuân thủ, hiệu lực và hiệu quả công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại địa bàn các tỉnh. Qua đó, Kiểm toán Nhà nước Việt Nam đã chỉ ra những bất cập, hạn chế trong chính sách, trong công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp và làng nghề.
Từ đó, Kiểm toán Nhà nước Việt Nam đã kiến nghị chấn chỉnh, khắc phục những sai phạm trong công tác quản lý Nhà nước về môi trường, kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các văn bản, chính sách chưa nhất quán, chưa phù hợp với thực tiễn. Phó Tổng Kiểm toán Hà Thị Mỹ Dung nhấn mạnh các kiến nghị đã góp phần nâng cao tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trong hoạt động của các cơ quan chức năng khi thực hiện các chính sách về môi trường.
Đánh giá cao công tác kiểm toán, bà Hà Lan Anh, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Nam Định, nhấn mạnh Kiểm toán Nhà nước Việt Nam đóng vai trò quan trọng giúp nâng cao tính minh bạch, hiệu quả trong quản lý Nhà nước đồng thời đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế và bảo vệ môi trường. Sau kiểm toán, nội dung về những bất cập tồn tại và kiến nghị đã gửi đến Ủy ban Nhân dân tỉnh, đây là cơ sở để chỉ đạo các sở, ban, ngành thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả và hiệu lực trong công tác quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường.
"Qua công tác kiểm toán, Ủy ban Nhân dân tỉnh Nam Định nhận thấy việc kiểm toán trách nhiệm công tác quản lý nói chung và trách nhiệm quản lý công tác bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp làng nghề nói riêng là việc quan trọng, cần phải triển khai thực hiện đồng bộ từ các cơ quan chuyên môn của tỉnh và chính quyền địa phương,” bà Lan Anh khẳng định.
Chia sẻ kinh nghiệm tại Hà Tĩnh, ông Trần Báu Hà, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh, cho biết thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước , đã chỉ đạo các sở, ngành liên quan triển khai khắc phục những tồn tại trong công tác xây dựng, ban hành và sửa đổi các văn bản liên quan đến công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp và làng nghề trên địa bàn tỉnh.
Đặc biệt, Ủy ban Nhân dân tỉnh Hà Tĩnh đã có Văn bản số 2686/UBND-KT ngày 15/5/2024 chỉ đạo “Không tiếp nhận thêm dự án đầu tư mới hoặc nâng công suất dự án đang hoạt động có phát sinh nước thải sản xuất trong cụm công nghiệp nếu không có hoặc không đáp ứng một trong các yêu cầu về hạ tầng bảo vệ môi trường được quy định tại Điều 48 Nghị định số 08/2022/NĐ-CP của Chính phủ…”.
“Trong thời gian tới, tỉnh Hà Tĩnh sẽ tiếp tục tập trung cao cho công tác bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp, làng nghề, hướng tới mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững,” ông Trần Báu Hà khẳng định.
Hướng tới sự hợp tác vì một tương lai xanh, Tổng Kiểm toán Nhà nước Malaysia, bà Datuk Wan Suraya Wan Mohd Radzi, cho biết Ủy ban Chia sẻ kiến thức ASEANSAI cam kết mạnh mẽ sẽ cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm để tăng cường vai trò trong việc đạt được các SDG. Song, điều này đòi hỏi sự quy tụ tất cả các kiểm toán viên của cộng đồng ASEAN, là minh chứng cho sự cống hiến của tất cả chúng ta vì một tương lai bền vững.
Hội thảo ASEANSAI là diễn đàn chia sẻ kinh nghiệm đồng thời là sự minh chứng hợp tác mạnh mẽ giữa các quốc gia thành viên trong việc bảo vệ môi trường. Kiểm toán môi trường đang trở thành công cụ quan trọng, góp phần xây dựng một Đông Nam Á phát triển bền vững, hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường. Đây là một “cuộc chiến” xanh cần sự chung tay của các quốc gia trong khu vực./.
