Người dân hút thuốc lá điện tử tại Mỹ. (Ảnh: AFP/TTXVN) Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Việt Nam nằm trong danh sách 15 nước có số người trên 15 tuổi hút thuốc lá nhiều nhất thế giới, đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN về số người hút thuốc.
Số liệu ghi nhận ung thư toàn cầu (Globocan) ước tính mỗi năm Việt Nam có hơn 165.000 ca mắc mới và khoảng 114.000 người tử vong vì ung thư; trong đó ước tính có khoảng 1/3 các trường hợp là do có liên quan đến sử dụng thuốc lá hoặc hít khói thuốc lá thụ động.
[Phẫu thuật cắt bỏ thành công khối bướu giáp khổng lồ cho một phụ nữ]
Các nghiên cứu mới đây cho thấy khói thuốc lá mới là nguyên nhân chính gây bệnh ung thư.
Theo Cơ quan nghiên cứu ung thư quốc tế, có hơn 5.700 thành phần hóa học được tìm thấy trong khói thuốc lá. Trong số đó, có hơn 70 tác nhân gây ung thư, ví dụ như Benzen, Ethylen Oxit, Vinyl Chloride, Asen (thạch tín…
Khi đi vào cơ thể, các chất gây ung thư có trong khói thuốc lá hầu hết sẽ được chuyển hóa và gây ung thư theo nhiều cơ chế khác nhau như gắn với bộ gene gây nên các đột biến gen; gắn với màng tế bào làm rối loạn quá trình phát triển của tế bào; hoặc kích thích quá trình viêm dẫn đến tăng sinh mạch máu bất thường và phát triển ung thư.
Hiện nay, nhiều người cho rằng nicotin là nguyên nhân gây ra các bệnh liên quan đến thuốc lá. Tuy nhiên, theo nghiên cứu của Viện Y tế và Chăm sóc Sức khỏe Quốc gia Anh Quốc, các độc tố và chất gây ung thư trong khói thuốc lá là nguyên nhân chính gây ra bệnh tật và tử vong, không phải là nicotin.
Một chuyên gia của Bệnh viện K cho hay nghiên cứu gần đây cho thấy một số chất được sản sinh từ khói thuốc lá tham gia đắc lực vào quá trình gây viêm, bao gồm carbon monoxide, acrolein (gây viêm bàng quang) và ROS (gây phản ứng oxi hóa)...
Một người khi hút thuốc, tình trạng viêm mạn tính xuất hiện ở toàn bộ niêm mạc khoang miệng, hầu họng, thanh quản, thực quản, phế quản và một số cơ quan khác; trong đó các chất ROS có vai trò rất quan trọng. ROS kích hoạt con đường truyền tín hiệu nội bào, dẫn đến kích hoạt các gen gây viêm.
Các chất này còn kích hoạt con đường truyền tín hiệu nội bào của các tế bào miễn dịch, làm ức chế khả năng miễn dịch của các tế bào này, dẫn đến tình trạng bội nhiễm vi khuẩn, kể cả lao của những người hút thuốc.
Các chất gây viêm của khói thuốc lá ức chế các tế bào niêm mạc đường hô hấp và tiêu hóa làm chúng kém sản sinh ra các chất diệt khuẩn ngoại bào (ví dụ chất diệt khuẩn human beta-defensin-2, sinh ra bởi niêm mạc lợi), làm giảm khả năng đề kháng của niêm mạc. Các chất gây viêm của khói thuốc còn làm tăng các bệnh tự miễn. Một phân tích gộp năm 2010 cho thấy những người hút thuốc có nguy cơ mắc bệnh viêm khớp cao gấp đôi.
Nghiên cứu trên chuột của Murphy và Maier năm 2011 đã chỉ ra rằng những chỉ số của đặc tính sinh ung thư (số lượng u phổi) ở những con chuột được sử dụng nicotin so với những con chuột trong nhóm còn lại không đem lại sự khác biệt có ý nghĩa thống kê.
Các chuyên gia tại Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) thuộc Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng cho rằng những hợp chất độc hại được tạo ra trong quá trình đốt cháy thuốc lá là nguyên nhân chính dẫn đễn các bệnh liên quan đến hút thuốc như ung thư phổi cùng các bệnh về tim mạch, chứ không phải nicotin.
Trên thực tế, nicotin là thành phần tự nhiên có trong cây thuốc lá, thậm chí được tìm thấy ở trong nhiều loại cây khác. Gắn liền với thuốc lá, nhưng thực tế nicotin được sử dụng rộng rãi trong Y khoa, thông qua quá trình điều chế “nicotin sạch.” Các sản phẩm nicotin thay thế đang được sử dụng trong việc điều trị cai nghiện thuốc lá được điều chế từ chiết xuất nicotin này.
Phương pháp nicotin thay thế này dựa trên nguyên tắc là dùng liều lượng vừa đủ để làm giảm cơn thèm lúc khởi đầu, sau đó giảm dần bằng cách tăng khoảng cách giữa các lần dùng hoặc giảm tổng liều mỗi ngày. Tiếp đó sau khoảng 3 tháng, bác sĩ sẽ giúp người cai thuốc giảm dần liều cho đến khi họ không còn muốn hút thuốc và không còn dùng các sản phẩm thuốc để thay thế nicotin.
Không có sản phẩm thuốc lá nào được chứng minh là an toàn và không có nguy cơ gây hại với sức khỏe con người, nhưng các nguy cơ sức khỏe liên quan đến hút thuốc lá điếu truyền thống cao hơn so với sử dụng các sản phẩm thuốc lá không khói và nicotin thay thế.
Mặc dù vậy, thuốc lá cũng như những sản phẩm có chứa nicotin vẫn được khuyến cáo không nên sử dụng, đặc biệt đối với phụ nữ mang thai hoặc cho con bú, người có các bệnh liên quan đến tim mạch, tiểu đường, huyết áp cao…/.
