Việc khám sức khỏe tiền hôn nhân sẽ giúp các cặp đôi phòng ngừa, phát hiện và điều trị sớm nhiều căn bệnh nguy hiểm cũng như tránh được các hệ lụy không đáng có trong cuộc sống vợ chồng và tương lai thế hệ mai sau.
Các chuyên gia khẳng định đây là một trong những hình thức sàng lọc đầu tiên và là tiền đề vô cùng quan trọng giúp tạo dựng một cuộc sống gia đình vững bền, hạnh phúc và góp phần nâng cao chất lượng dân số.
Phát hiện kịp thời các căn bệnh tiềm ẩn
Vợ chồng chị Đ.T.T.H (29 tuổi, ở Đại Mỗ, Nam Từ Liêm, Hà Nội) sau 2 năm kết hôn vẫn chưa có con. Chị đã hai lần có bầu nhưng không thể giữ. Đến bệnh viện thăm khám, các bác sỹ phát hiện chị H. có tử cung thấp nên cứ mang bầu là sảy thai. Nếu đến khám trước kết hôn, tình trạng của chị H. có thể được cải thiện nhờ sự can thiệp của bác sỹ.
Theo bà Đỗ Thị Quỳnh Hương, Phó Vụ trưởng Vụ Cơ cấu và chất lượng dân số (Tổng cục Dân số-Kế hoạch hóa gia đình, Bộ Y tế), giai đoạn tiền hôn nhân bắt đầu từ lúc một người có khả năng sinh sản tới khi kết hôn. Người ở giai đoạn này gồm trẻ vị thành niên có khả năng sinh sản và người lớn tuổi (thậm chí 30-40 tuổi) mà chưa từng kết hôn.
Trên thực tế có rất nhiều trường hợp chỉ vài ngày sau khi kết hôn đã cãi vã, người chồng nghi vợ không còn “trinh” trước khi cưới vì lần đầu “sinh hoạt vợ chồng” không thấy "dấu hiệu"; có bạn nữ bị bệnh phụ khoa nhưng không dám đi khám chỉ vì chưa có chồng; rồi rất nhiều đứa trẻ sinh ra bị dị tật không được cha mẹ thừa nhận phải đưa vào các trung tâm chăm sóc trẻ mồ côi…
[Hà Nội phấn đấu 95% thanh niên được khám sức khỏe tiền hôn nhân]
Theo các bác sỹ, trong khi khám sức khỏe tiền hôn nhân, phụ nữ thường phát hiện các bệnh lý liên quan buồng trứng như suy buồng trứng, u nang buồng trứng, viêm tắc vòi trứng…; còn đối với nam giới, thường gặp tình trạng tinh trùng yếu.
Khám sức khỏe tiền hôn nhân giúp các cặp đôi trước khi kết hôn có thể bảo vệ sức khỏe, tầm soát, phòng ngừa, phát hiện sớm các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục; viêm gan B, C; giang mai; bệnh di truyền; tinh trùng yếu, nang buồng trứng…
Phát hiện bệnh sớm giúp điều trị kịp thời, bảo đảm sau khi kết hôn thì quá trình mang thai an toàn để sinh ra những đứa con khỏe mạnh.
Dù đem lại nhiều lợi ích...
Theo Phó Vụ trưởng Vụ Cơ cấu và chất lượng dân số Đỗ Thị Quỳnh Hương, mục đích của tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân nhằm chuẩn bị kiến thức, tâm lý đúng cho cuộc sống tình dục vợ chồng; phát hiện và điều trị sớm (nếu có thể) một số bệnh tật có thể ảnh hưởng đến vấn đề tình dục, mang thai, sinh đẻ về sau.
Việc khám sức khỏe trước hôn nhân không chỉ đơn thuần thể hiện sự quan tâm đến sức khỏe của bản thân, mà còn là thể hiện trách nhiệm đối với người chồng/vợ của mình.
Khi khám sức khỏe tiền hôn nhân, các cặp đôi được tư vấn để bắt đầu một cuộc sống tình dục lành mạnh, an toàn mà trước đó họ chưa có kinh nghiệm, nhờ đó tránh được những khúc mắc trong sinh hoạt vợ chồng.
Hoạt động tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân không chỉ mang lại lợi ích cho các cặp vợ chồng trong cuộc sống hôn nhân mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với việc nâng cao chất lượng dân số.
Theo uớc tính, mỗi năm Việt Nam có khoảng 40.000 trẻ sinh ra bị dị tật bẩm sinh, trong đó phổ biến như: Down, hội chứng Ewards, dị tật ống thần kinh, suy giáp bẩm sinh, thiếu men G6PD, tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh, tan máu bẩm sinh thể nặng và các bệnh lý di truyền, dị tật bẩm sinh khác.
Việc chú trọng đến khám sức khỏe tiền hôn nhân giúp các cặp đôi sinh ra những đứa trẻ khỏe mạnh. Bởi nhiều dị tật bẩm sinh hay bệnh tật của con cái có thể là do di truyền từ bố mẹ.
... nhưng chưa được quan tâm
Thông thường, trước hôn nhân, các cặp nam nữ ngoài việc chuẩn bị cơ sở vật chất cho cuộc sống mới thì chỉ quan tâm tới việc tổ chức đám cưới và chuẩn bị tâm lý cho sự thay đổi cuộc sống, còn vấn đề sức khỏe sinh sản hầu như không được nhắc đến.
Sau hơn 2 năm yêu nhau, anh N.M.T (28 tuổi, sống ở Nam Định) dự định kết hôn. Sau nhiều lần được tư vấn khám sức khỏe tiền hôn nhân, anh T vẫn từ chối. Anh T cho rằng bản thân và người yêu thường xuyên đi khám sức khỏe tổng quát định kỳ nên không cần khám tiền hôn nhân.
Nhưng theo các bác sỹ, khám tiền hôn nhân yếu tố chính là khám các chức năng sinh sản nên cần một số xét nghiệm chuyên sâu hơn, không giống khám tổng quát để kiểm tra bệnh lý.
Ở các nước phát triển, khám sức khỏe tiền hôn nhân là một việc làm bắt buộc. Tuy nhiên, ở Việt Nam, nhiều cặp đôi trong độ tuổi kết hôn, độ tuổi sinh sản chưa coi trọng vấn đề này; nhiều bạn trẻ chưa có thông tin, kiến thức đầy đủ về việc đi khám tiền hôn nhân; còn e dè việc đi khám sức khỏe trước khi kết hôn, một phần vì tâm lý sợ người quen, bạn bè dị nghị, một phần vì sợ nếu không may bản thân hoặc bạn mình có bệnh lý gì thì lại ảnh hưởng đến tình cảm của họ...
Số ít khác thì nghĩ rằng mình không có vấn đề gì do sức khỏe bình thường, không có ốm đau, bệnh tật gì. Do vậy số nam, nữ thanh niên chủ động đi khám sức khỏe trước khi kết hôn còn rất thấp.
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ vô sinh cao trên thế giới, trong đó 50% số ca mắc bệnh nằm ở độ tuổi dưới 30.
Thống kê của Bộ Y tế cho thấy mỗi năm có khoảng 1 triệu cặp vợ chồng vô sinh, hiếm muộn, tỷ lệ khoảng 7,7%. Trong số đó, các cặp vợ chồng ở độ tuổi dưới 30 chiếm tỷ lệ 50%. Tỷ lệ vô sinh do nam giới chiếm 40%, do nữ giới chiếm 40%, 10% do cả hai vợ chồng và 10% không rõ nguyên nhân.
Đối với việc khám, điều trị vô sinh hiếm muộn, quan điểm chung của nhiều chuyên gia đó là phát hiện, điều trị càng sớm thì tỷ lệ thành công càng cao. Sau khi phát hiện, bác sỹ sẽ căn cứ vào các triệu chứng bệnh lý của bệnh nhân để đưa ra những phác đồ điều trị phù hợp.
Triển khai nhiều giải pháp
Từ năm 2013, Tổng cục Dân số-Kế hoạch hóa gia đình thuộc Bộ Y tế, đã phối hợp với các địa phương triển khai mô hình Tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân tại 63/63 tỉnh, thành.
Đến nay, hàng nghìn câu lạc bộ tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân đã ra đời với hàng trăm nghìn thanh niên là thành viên; chăm sóc sức khỏe, tư vấn cho hàng triệu lượt người.
Mô hình tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn đang được triển khai với nhiều hoạt động hướng tới hai mục tiêu đáp ứng cơ bản nhu cầu cần được thông tin, tư vấn về chăm sóc sức khỏe sinh sản/kế hoạch hóa gia đình cho vị thành niên, thanh niên và khám sức khỏe, phát hiện, tư vấn cho nam, nữ chuẩn bị kết hôn về phòng tránh, điều trị các nguy cơ sinh con bị khuyết tật, dị tật.
Mô hình đã được triển khai tại hơn 1.400 xã của 63 tỉnh/thành phố trong cả nước; cung cấp kiến thức, tư vấn, điều trị cho hàng triệu vị thành niên, thanh niên để tránh nguy cơ sinh con bị khuyết tật, dị tật, góp phần nâng cao chất lượng dân số. Kết quả triển khai mô hình sau một thời gian cho thấy nhận thức của nam/nữ thanh niên trước khi kết hôn đạt được những tín hiệu khả quan.
Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017, Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới đã đề ra các chỉ tiêu để thực hiện mục tiêu nâng cao chất lượng dân số đến năm 2030, trong đó có mục tiêu "tỷ lệ nam, nữ thanh niên được tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn đạt 90%."
Theo bà Đỗ Thị Quỳnh Hương, để đạt được mục tiêu này phải tiến hành đồng bộ các giải pháp: tuyên truyền, vận động và huy động xã hội tham gia cung cấp, sử dụng dịch vụ tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn; xây dựng và hoàn thiện các quy định về chuyên môn và quản lý dịch vụ; mở rộng mạng lưới cung cấp dịch vụ tới cộng đồng; nâng cao năng lực cung ứng dịch vụ đảm bảo chất lượng cho các cơ sở y tế ở các tuyến.
Đồng thời nghiên cứu khoa học, ứng dụng kỹ thuật mới trong tầm soát, chẩn đoán, điều trị một số bệnh để bổ sung danh mục bệnh tầm soát trước khi kết hôn; xây dựng cơ chế, chính sách và tổ chức thí điểm xã hội hóa cung ứng dịch vụ tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn.
Ngoài ra, cần phát huy vai trò truyền thông, vận động của cán bộ dân số và cán bộ trạm y tế trong việc vận động các đối tượng đích; tăng cường công tác truyền thông giáo dục các nội dung liên quan đến mô hình tới các nhóm học sinh tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông (dưới 18 tuổi) và nam giới.
Cùng với đó là đa dạng hóa các hình thức, loại hình truyền thông (trên loa phát thanh, mạng xã hội, website, treo pano, quảng cáo trên tivi; truyền thông kết hợp các hoạt động văn hóa văn nghệ, sân khấu hóa…) để tạo sự thu hút, hấp dẫn các đối tượng vị thành niên, thanh niên thực hiện tư vấn và khám sức khỏe trước khi kết hôn; khuyến khích, hỗ trợ nam, nữ thanh niên chuẩn bị kết hôn tham gia dịch vụ, đặc biệt là những đối tượng ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, vùng dân tộc thiểu số./.