Trong căn nhà cấp 4 ở Thành phố Hồ Chí Minh với những đồ đạc đơn sơ, giản dị, phần còn lại của không gian dành riêng cho toàn bộ các bài báo được đóng thành những quyển sách mà hai vợ chồng nhà báo - nhà giáo Trần Thanh Phương và Phan Thu Hương kỳ công sưu tầm từ lúc còn trẻ cho đến tận bây giờ.
Nhà báo Trần Thanh Phương, sinh năm 1940 ở Cà Mau. Năm 15 tuổi, ông tập kết ra Bắc. Tốt nghiệp đại học, ông được phân công về ban Miền Nam của báo Nhân Dân, chuyên viết về cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của quân dân miền Nam.
Vì xa quê hương từ thuở nhỏ nên những ký ức về nơi chôn nhau cắt rốn ông không còn lưu giữ được nhiều. Đồng thời, nhận thấy báo chí là “Một thứ biên niên sử” quý giá nên ông đã sưu tầm, góp nhặt các bài báo của các phóng viên đi trước để học tập và làm tài liệu cho bài viết của mình.
Cô gái Phan Thu Hương quê ở Nghệ An, nhỏ hơn ông 4 tuổi và học sau một lớp. Với mộng giáo viên nên cô cũng thích sưu tập sách báo để làm tài liệu cho việc giảng dạy. Từ sở thích chung đặc biệt đó, họ quen biết, cảm mến nhau mà nên duyên vợ chồng. Từ đó, trong quá trình đi viết báo cũng như dạy học của hai ông bà, hay những lúc rảnh rỗi, với cây kéo, hai người cùng đọc, cắt, dán để rồi đến bây giờ các tài liệu sưu tầm đã trở thành một gia tài tinh thần quý hiếm.
Hiện tại, ông bà được Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam xác lập hai kỷ lục: Quyển sưu tập các bài báo có kích thước lớn nhất Việt Nam (Công nhận 14/05/2006); Người sưu tầm chân dung và bút tích các nhà văn Việt Nam nhiều nhất (Công nhận 30/10/2011). Riêng ông Trần Thanh Phương trước đó đã được xác lập kỷ lục: “Người có bộ sưu tập bài báo nhiều nhất Việt Nam” (Công nhận 02/02/2005).
Từ hàng nghìn bài báo sưu tầm được trong hơn 40 năm, ông bà phân loại và sắp xếp một cách khoa học rồi đóng thành những cuốn sách có kích thước lớn nhỏ khác nhau, phân chia thành 100 đầu mục gồm một số chủ đề lớn như: Đất nước tôi (11.500 bài); Bác Hồ của chúng ta (5 tập); Hoàng Sa và Trường Sa là của Việt Nam (2.500 bài); Nhà văn nước ta (3040 bài); Nhạc sỹ và ca sỹ (3.540 bài); Nghệ thuật tạo hình và tranh biếm họa (3.700 bài); Sân khấu và nghệ sỹ cải lương (790 bài)... Ngoài ra, những chủ đề khác về cổ vật, hát xẩm, múa rối, phong cảnh đất nước và con người Việt Nam cũng được ông bà sưu tầm lên đến con số hàng trăm bài.
Trong đó, quyển sưu tập được xác lập kỷ lục có tên “Đất nước tôi” được ông bà thực hiện trong vòng 2 năm mới hoàn thành. Quyển sưu tập có kích thước 80x120 cm, dày 970 trang, nặng 87kg, lưu trữ các bài báo của các tờ báo được xuất bản trong nước, sắp xếp theo trình tự thời gian, sự kiện cụ thể và chia thành 4 chủ đề chính: danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử đất nước; phong tục tập quán lễ hội; ẩm thực; trang phục người Việt. Đây là quyển sưu tập có một không hai trên đất nước ta.
Song song với sở thích sưu tầm các bài báo, ông Phương và bà Hương còn sưu tầm chân dung và bút tích của các nhà thơ, nhà văn trong nước.
Ông Phương tâm sự: ngay từ những năm học ở nhà trường, ông đã rất cảm phục và tò mò muốn biết nhà văn có điều kỳ diệu nào mà viết ra hàng ngàn, hàng vạn trang sách? Chữ của họ viết có gì đặc biệt?
Ông cảm nhận: “Phần hồn của những nét bút viết ra từ bàn tay chắc hẳn nói lên nhiều điều lý thú”. Thế là trong quá trình công tác, trong các dịp gặp gỡ các nhà văn, nhà thơ, ông bà đều tìm mọi cách “xin chữ” và chân dung của họ.
Hiện tại ông bà đã sưu tầm được gần 700 chân dung và bút tích của các nhà thơ, nhà văn trong nước. Trong số đó có rất nhiều nhà văn không còn nữa. Để xin được bút tích của các nhà thơ nhà văn rất khó khăn, ông bà thường dùng ba cách: đến tận nhà để xin, viết thư gửi đến họ và nhờ bạn bè, anh em thân quen với tác giả xin giúp cho ông. Qua đó mới thấy được sự kiên trì và bền bỉ của ông bà trong việc sưu tầm.
Ngoài ra, hơn 40 năm sưu tầm báo chí đã giúp nhà báo Trần Thanh Phương có kinh nghiệm, vốn sống để viết được hơn 1.000 bài báo và 30 cuốn sách về các thể loại bút ký, truyện, sưu khảo như: San hô đỏ, Quán phương Đông, Minh Hải địa chí…
Gần đây nhất, tháng 6/2013, ông ra mắt cuốn sách “Còn là tinh anh” tập hợp, giới thiệu về những giây phút cuối đời của 50 nhà thơ, nhà văn mà hai ông bà sưu tầm được.
Nhận thấy đây là những tài liệu quý hiếm còn sót lại theo thời gian nên ông bà đã nhiều lần mở các cuộc triển lãm, giới thiệu đến các công chúng gần xa. Lần gần đây nhất, ông bà tổ chức triển lãm tư liệu vào tháng 6/2013 tại Thư viện Khoa học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, thu hút đông đảo các bạn trẻ cũng như những ai có nhu cầu tìm kiếm tư liệu có liên quan.
Nhà của hai ông bà hiện giờ như một kho tài liệu mở miễn phí, đã giúp rất nhiều lượt bạn đọc có nhu cầu. Ông bà có tâm nguyện sẽ hiến toàn bộ tài sản quý giá này cho Thư viện Khoa học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh sau khi ông bà qua đời.
Hiện tại, dù ông đã 74 tuổi nhưng ông bà vẫn miệt mài với niềm vui chung của hai người. Sinh thời, nhà thơ Chế Lan Viên từng nhận xét dí dỏm: “Trên đời mình thích nhất hai loại người: người có tài và người có tài liệu. Phương có tài hay không mình chưa biết nhưng Phương có tài liệu”. Và kho tài liệu đó ngày càng nhiều hơn nữa../.