Theo trang mạng washingtonpost.com, có rất nhiều lý do để không ngạc nhiên về quyết định của chính quyền Trump rằng các khu định cư của Israel ở Bờ Tây không vi phạm luật pháp quốc tế.
Quyết định này, được Ngoại trưởng Mike Pompeo công bố hôm 18/11, là một hành động đơn phương khác của Mỹ được chính phủ cánh hữu ở Israel hoan nghênh.
Trước đó, chính phủ Israel đã chứng kiến Tổng thống Trump công nhận chủ quyền của Israel đối với Jerusalem và Cao nguyên Golan. Quyết định trên phù hợp với mô hình chính sách mà David Friedman, Đại sứ của Trump ở Israel và là một người ủng hộ các khu định cư Do Thái ở Bờ Tây, làm xói mòn thêm viễn cảnh vốn đã xa vời về một nhà nước Palestine độc lập.
Nó khẳng định chính sách không công nhận của cựu Tổng thống Barack Obama, người trong tháng cuối của nhiệm kỳ đã chọn cách bỏ phiếu trắng, thay vì phủ quyết, một nghị quyết tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc coi các khu định cư là "một sự vi phạm trắng trợn luật pháp quốc tế."
Và giống như các động thái khác của Trump ở Israel, nó có thể thúc đẩy vận may chính trị bị giảm sút của Thủ tướng Benjamin Netanyahu, một người bạn thân và đồng minh (của Trump) có thể bị truy tố về tội gian lận, hối lộ và lạm dụng tín nhiệm vào đầu tuần tới.
Đối thủ chính của ông, Benny Gantz, một cựu chỉ huy quân đội, đang cố gắng thành lập một chính phủ trước thời hạn chót.
Nếu Gantz thất bại, nghị viện Israel sẽ dẫn đến bị tê liệt, điều đó có thể sẽ mở đường cho cuộc tổng tuyển cử lần thứ ba trong vòng chưa đầy một năm. Một số người Israel đang thúc giục Gantz thành lập một chính phủ đoàn kết với đảng Likud của Thủ tướng Netanyahu.
Cả hai nhà lãnh đạo đều hoan nghênh tuyên bố của Pompeo, một minh chứng rõ ràng cho thấy mặc dù có nhiều điểm bất đồng, nhưng có khoảng trống nhỏ giữa những người chủ trương ôn hòa và phái cánh hữu ở Israel về số phận của các vùng lãnh thổ của người Palestine.
[Chính sách đối ngoại của Israel thay đổi ra sao sau bầu cử?]
Các nhóm định cư Do Thái và nhiều chính trị gia cánh hữu trong tuần này đã tiếp tục kêu gọi bắt đầu tiến hành sáp nhập các khu vực của Bờ Tây.
Kể từ cuộc chiến tranh năm 1967, hơn 700.000 người định cư Do Thái đã cư trú ở Bờ Tây và Đông Jerusalem, những khu vực sẽ tạo thành một nhà nước Palestine giả định.
Hầu hết các quốc gia khác, trong đó có nhiều đồng minh châu Âu thân thiết nhất của Mỹ, vẫn kiên định lập trường rằng những khu định cư này là bất hợp pháp và đi ngược lại lợi ích của hòa bình.
Nhưng các chính quyền Mỹ đã theo đuổi một chính sách mơ hồ hơn. Một ý kiến pháp lý của Bộ Ngoại giao năm 1978 đã tuyên bố các khu định cư Do Thái là hoàn toàn bất hợp pháp.
Nhưng Pompeo đã trích dẫn một tiền lệ được cho là do Tổng thống Ronald Reagan đặt ra, lưu ý rằng trong một cuộc phỏng vấn hồi năm 1981, Reagan đã nói rằng các khu định cư Do Thái "không phải là bất hợp pháp."
Tuy nhiên, "cũng trong cuộc phỏng vấn đó, Reagan đã nói rằng các khu định cư là 'nhẹ dạ.' Sau đó, kế hoạch hòa bình năm 1983 của ông nêu rõ rằng 'việc Israel lập tức chấp nhận ngừng xây một khu định cư Do Thái, chứ không phải bất cứ hành động nào khác', sẽ tăng cường triển vọng cho nền hòa bình."
Đây rõ ràng không phải là quan điểm của chính quyền Trump. Thay vì kêu gọi ngừng xây các khu định cư Do Thái, Nhà Trắng đã xa lánh và trừng phạt người Palestine, từ việc cắt đứt mọi nguồn viện trợ cho đến việc đóng cửa văn phòng chính của Mỹ đã làm dấy lên những lo ngại của người Palestine ở Jerusalem.
"Đây là một chính quyền đã quyết định chuyển từ đàm phán sang ra lệnh", Saeb Erekat, nhà đàm phán lâu năm của Palestine, nói với tờ The Washington Post (Mỹ). "Họ đã chuyển từ việc ủng hộ Israel sang ủng hộ sự chiếm đóng của Israel."
Pompeo tuyên bố chính quyền hiện nay hoàn toàn công nhận "thực tế" bằng cách coi các khu định cư Do Thái là hợp pháp. Aaron David Miller, chuyên gia đàm phán hòa bình Trung Đông trước đây dưới thời các chính quyền của đảng Cộng hòa và Dân chủ, tuyên bố rằng về mặt nhận thức, "thực tế" phần nào đã được kích hoạt bởi các chính quyền kế nhiệm sau này.
Theo Miller, "kể từ khi Reagan đưa ra công thức kỳ lạ, chúng ta đã chủ trương tránh đưa ra quan điểm về việc liệu các khu định cư Do Thái bao gồm cả ở Đông Jerusalem là hợp pháp hay bất hợp pháp."
"Trong 25 năm qua, chúng ta đã ngầm công nhận hoạt động xây dựng khu định cư Do Thái và không áp đặt bất cứ trừng phạt nào" đối với Israel vì đã mở rộng các khu định cư, thành viên cấp cao của quỹ Carnegie Endowment vì Hòa bình Quốc tế, nhận định.
Miller nói thêm tuyên bố mới đây "đã đặt ra một khía cạnh hoàn toàn mới về sự mất cân bằng quyền lực và, nếu Israel một lần nữa có một chính phủ hoạt động, điều đó sẽ bật đèn xanh và xác nhận tính hợp pháp của việc gia tăng các khu định cư."
Pompeo và các đồng minh của ông ta khẳng định những biện pháp này tạo ra một nền tảng ổn định hơn cho các cuộc đàm phán. Nhưng đó là một quan điểm bị phần đông nhạo báng; các chính phủ phương Tây và Arab đã nhanh chóng chỉ trích động thái mới nhất này và đặt chút niềm tin vào tiến trình hòa bình viển vông do Jared Kushner, con rể của Trump, đứng đầu.
Chính quyền Trump đã loại bỏ một ban lãnh đạo Palestine yếu kém, trong khi ngày càng nhiều người Palestine bình thường từ bỏ giấc mơ về một quốc gia độc lập và thay vào đó đang kêu gọi chấm dứt sự chiếm đóng và các quyền bình đẳng với người Israel.
"Quyết định công nhận các khu định cư Do Thái là "một động thái ngu ngốc, không ràng buộc với bất cứ chiến lược nào," Miller nói. "Bạn chỉ có thể kết luận rằng điều này được thúc đẩy bởi đời sống chính trị trong nước."
Trong số những người được thông báo trước có các nhóm truyền giáo hàng đầu, những người ủng hộ các hoạt động mở rộng khu định cư Do Thái và các tổ chức được coi là chìa khóa cho thành công chính trị của Trump ở trong nước.
"Donald Trump đã giúp Israel nhiều hơn bất kỳ tổng thống nào trong lịch sử nước Mỹ," Mike Evans, thành viên của nhóm cố vấn truyền giáo không chính thức của Trump, nói với Today.
Ông lập luận rằng "cốt lõi của vấn đề" giữa người Israel và người Palestine không phải là "đất đai," mà là sự phân biệt chủng tộc của người Arab và sự tham nhũng của các nhà lãnh đạo của họ./.