Vào một thời điểm nào đó trong vài năm tới, 30 triệu người hút thuốc ở Mỹ có thể sẽ thức dậy và đối mặt với một thực tế kinh hoàng: thuốc lá bán tại các trạm xăng, cửa hàng tiện lợi và cửa hàng thuốc lá có chứa một lượng nicotine cực nhỏ, đến mức họ không thể thỏa mãn nhu cầu của bản thân.
Liệu cộng đồng người hút thuốc sẽ bị ảnh hưởng bởi sự thiếu hụt niotine và bắt đầu tìm đến các chợ đen chỉ để tìm được nhãn hàng thuốc chứa đủ lượng nicotine mà bản thân cần tới? Hay họ sẽ chuyển sang sử dụng thuốc lá điện tử, kẹo cao su chứa nicotine và những nguồn bớt gây hại khác để thỏa mãn cơn thèm?
Viễn cảnh này đã tiến gần hơn tới thực tế vào tháng 6 vừa qua, khi Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) thông báo sẽ tiến hành việc cắt giảm nồng độ nicotine trong thuốc lá. Động thái nhằm giảm thiểu các mối nguy hại về sức khỏe do thuốc lá gây ra, vốn đã cướp đi 480.000 sinh mạng mỗi năm.
FDA ấn định rằng tháng 5 năm sau, họ sẽ đưa ra một đề xuất cụ thể và đầy đủ về việc cắt giảm nicotine. Nhưng nhiều chuyên gia đã hy vọng FDA sẽ lập tức yêu cầu giảm tới 95% lượng nicotine trong thuốc lá - một mức giảm được nhiều nghiên cứu đánh giá sẽ giúp người hút thuốc cai nghiện tốt.
Có thể sẽ mất nhiều năm để bất kỳ chính sách nào như thế có hiệu lực, đấy là đã tính tới việc nó sống sót vượt qua sự phản đối của ngành công nghiệp thuốc lá. Tuy vậy, các chuyên gia cũng thừa nhận rằng rằng bất kỳ nỗ lực nào nhằm giảm lượng nicotine trong thuốc lá xuống ngưỡng không thể ngây nghiện cũng chỉ là một bước thử nghiệm khá cực đoan mà chưa từng quốc gia nào thực hiện.
Ngành khoa học nghiên cứu về chứng nghiện nicotine đã phát triển qua một chặng đường dài kể từ năm 1964, khi một báo cáo của cơ quan Tổng Y sĩ Mỹ lần đầu tiên liên hệ việc hút thuốc với ung thư và bệnh tim, dù phải mất thêm hai thập kỷ nữa, cơ chế của sự phụ thuộc vào nicotine mới được hiểu và chấp nhận rộng rãi.
Thuốc lá chứa hơn 7000 chất hóa học khác nhau. Nhiều chất trong số đó có thể gây hại khi người dùng châm thuốc và hít khói vào phổi. Nhưng chính nicotine lại là thứ khiến người dùng châm thêm những điếu thuốc mới.
Nicotine kích thích và khiến một nguồn adrenaline được bơm vào não, trong khi gián tiếp sản sinh một lượng dopamine - một chất giúp kích thích cảm giác thoải mái và dễ chịu. Các tác dụng này chỉ tồn tại trong một khoảng thời gian ngắn, vì vậy nên những người nghiện thuốc lá cần phải hút tới hơn 12 điếu mỗi ngày hoặc hơn để kéo dài trải nghiệm.
Tiến sĩ Eric Donny, một chuyên gia thuốc lá tại Đại học Y Wake Forest, là người đã thực hiện nhiều thí nghiệm với thuốc lá ít nicotin. Ông cho rằng nhiều nhà khoa học đã công nhận việc giảm thiểu 95% lượng nicotine là một giải pháp giúp cho người nghiện bớt sử dụng thuốc hơn.
Các nghiên cứu mà ông và cộng sự thực hiện gần đây đã sử dụng thuốc lá được biến đổi gen để chứa ít nicotine hơn, bởi việc đưa lượng nicotine xuống 0 không được công nhận dưới Đạo luật Kiểm soát Thuốc lá ở Mỹ.
“Khi lượng nicotine trong thuốc lá được giảm xuống thấp, bạn sẽ không có đủ nicotine để duy trì sự phụ thuộc,” Tiến sĩ Donny nói. “Trong khi đó, việc hút thuốc nhiều hơn sẽ tạo ra các tác dụng phụ, chẳng hạn như buồn nôn, vì phổi chỉ có thể xử lý một lượng nhất định các chất bị đốt cháy.”
Nhưng ngay cả khi các nhà nghiên cứu về kiểm soát thuốc lá tán thành với động thái của FDA, họ vẫn thừa nhận rằng việc giảm thiểu nicotine trong thuốc lá sẽ là thách thức vô cùng lớn cho những người nghiện thuốc lâu năm - ngay cả với những người hút thuốc nhiều lần tuyên bố họ muốn bỏ, có số lượng chiếm tới 70% cộng đồng hút thuốc ở Mỹ.
Như vậy, cứ 10 người trưởng thành thì chỉ ít hơn một người bỏ thuốc lá thành công,. Điều này phản ánh năng lực gây nghiện của nicotine và cho thấy những hạn chế của các liệu pháp thay thế nicotine.
Tiến sĩ Nora Volkow, giám đốc Viện nghiên cứu Quốc gia về Lạm dụng Ma túy, bày tỏ sự tin tưởng vào các nghiên cứu hỗ trợ việc cắt giảm mức nicotine ngay lập tức, thay vì giảm dần dần.
Tuy nhiên, bà nói rằng các nhà khoa học và cơ quan quản lý vẫn cần phải giải quyết những hậu quả không lường trước được có thể gây khó chịu cho những người đã duy trì thói quen hút thuốc và có thể thúc đẩy việc xuất hiện các chợ đen bán thuốc lá chứa lượng nicotine cao. Bà nói: “Bạn không thể dự đoán hoàn toàn kết quả dựa trên một nghiên cứu ngẫu nhiên về mặt lâm sàng. Sinh học và cuộc sống không chính xác như vậy."
Một số nhà khoa học đã kêu gọi thận trọng đối với bất kỳ kế hoạch nào có thể cắt giảm đáng kể mức nicotine ngay lập tức, cảnh báo rằng các nghiên cứu hiện có về thuốc lá ít nicotine đều không hoàn hảo, do số lượng người tham gia nghiên cứu gian lận cao.
Những người hoài nghi, trong số đó có cả giới lãnh đạo các công ty thuốc lá, cảnh báo rằng việc cấm thuốc lá thông thường sẽ khiến những người hút thuốc quyết tâm tìm kiếm hàng nhập trái phép từ Mexico và Canada.
Họ cũng cho rằng một số người hút thuốc, bao gồm cả thanh thiếu niên, có thể hình thành thói quen kết hợp thuốc lá điện tử hoặc kẹo cao su nicotine với thuốc lá có hàm lượng nicotine thấp, sản phẩm vẫn có thể gây ung thư như thuốc lá truyền thống.
Lynn T. Kozlowski, một nhà nghiên cứu về thuốc lá tại Đại học Buffalo, cho biết nicotine là một loại chất gây nghiện cao, có khả năng "bám" lấy người dùng mạnh ngang với ma túy cocaine và heroin. Theo bà, FDA cần phải xem xét việc giảm lượng nicotine trong thuốc lá sẽ ảnh hưởng như thế nào đến hành vi của người hút thuốc.
Trong các cuộc phỏng vấn, những người hút thuốc đã nghe về động thái của FDA cho biết họ cảm thấy không thoải mái với viễn cảnh phải từ bỏ thói quen hút thuốc , dù biết việc này gây hại cho sức khỏe và có khả năng rút ngắn tuổi thọ của bản thân.
Mike Harrigan, 55 tuổi, là một nhà môi giới chứng khoán lâu năm ở Chicago và nghiện thuốc. Ông sợ rằng mình có thể hút nhiều thuốc hơn, nếu hàm lượng nicotine bị giảm đi. “Động thái mới có thể giúp ích cho những người mới hút thuốc. Nhưng nó sẽ gây hại cho những người đã quen với một mức nicotine nhất định," ông nói.
Tiến sĩ Kozlowski cũng cho biết ông cảm thấy không hài lòng trước thông điệp cũng như lập trường khá mâu thuẫn của FDA liên quan tới thuốc lá điện tử. Loại thuốc này cung cấp nicotine, nhưng không bơm hắc ín và nhiều chất độc khác vào cơ thể. Nhưng ngay cả khi các tác động lâu dài của thuốc lá điện tử vẫn chưa được biết hết - mặc dù các chuyên gia y tế cho rằng không nên khuyến khích thanh thiếu niên thử thuốc lá điện tử - vẫn có sự đồng thuận rằng các sản phẩm như vậy giúp người trưởng thành bỏ thuốc lá.
Tiến sĩ Judith Prochaska, một chuyên gia cai nghiện tại Đại học Stanford, miếng dán, kẹo cao su và thuốc lá chứa nicotine có thể giúp thỏa mãn phần nào cảm giác thèm thuốc. Nhưng chúng không thể thay thế nghi thức hút thuốc lá: ngồi xuống bên cạnh một người bạn, vò giấy bóng kính và giấy bạc khi bạn mở một gói thuốc mới, và khoái cảm của hơi thuốc đầu tiên được rít vào phổi.
Bruce Holaday, 69 tuổi, một giáo viên đã nghỉ hưu ở California, biết rõ sức mạnh của nicotine. Trong 5 thập kỷ qua, Holaday cho rằng ông đã cố gắng bỏ thuốc khoảng 100 lần, thông qua các sản phẩm thay thế nicotine. Nhưng ông luôn "tái nghiện" với những bao Marlboro Light.
Nỗ lực cai nghiện gần đây nhất của ông diễn ra vào tháng 8 vừa qua. Ông định cai thuốc "chay" mà không dùng liệu pháp thay thế nicotine nào và kết quả là bị các tác động phụ tới từ việc cai thuốc hành hạ suốt vài tháng.
Nhưng lần này, Holaday tham gia một nhóm hỗ trợ tại Trung tâm y tế Stanford và họ đã cùng ông vượt qua các cơn "vật" khi cai. Cuối tháng 6 vừa qua, ông đã chạm mốc một năm kể từ lần cuối cùng hút thuốc. Ông tăng cân, nhưng không còn dễ bị cuốn vào thói quen cũ của một người nghiện nữa. Và ông tự tin rằng mình sẽ không bao giờ tái nghiện.
Khi được hỏi về viễn cảnh chính phủ Mỹ can thiệp quyết liệt để buộc người dân bỏ thuốc, ông Holaday dừng lại và nghĩ về lần đầu tiên hút thuốc cách đây nửa thế kỷ, khi còn là sinh viên năm nhất đại học.
“Nếu không có cơn thèm nicotine hình thành sau đó, có lẽ tôi đã bỏ và không bao giờ hút thuốc nữa,” ông nói. “Thay đổi sẽ gây nhiều khó khăn cho với những người hút thuốc. Nhưng bất cứ điều gì chúng ta có thể làm được để ngăn cho các thế hệ sau không bị nghiện thuốc đều sẽ là điều tốt."