Ngày 28/9, Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Rafael Grossi cho rằng thỏa thuận an ninh ba bên Mỹ-Anh-Australia (AUKUS), trong đó Canberra sẽ tiếp nhận công nghệ tàu ngầm hạt nhân của Mỹ, là một vấn đề “rất phức tạp” về mặt thanh tra, song có thể xử lý được.
Phát biểu trong chương trình HardTalk của kênh BBC, ông Grossi nêu rõ: “Đây là một câu hỏi rất phức tạp về mặt kỹ thuật và sẽ là lần đầu tiên một quốc gia không sở hữu vũ khí hạt nhân có tàu ngầm hạt nhân.”
[Những ẩn ý đằng sau liên minh mới Mỹ-Anh-Australia]
Ông xác nhận, một nước ký kết Hiệp ước Không Phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT) có thể loại bỏ các nguyên liệu hạt nhân ra khỏi sự giám sát của IAEA, trong khi nguyên liệu này có thể sử dụng cho tàu ngầm.
Rất hiếm có ngoại lệ IAEA giám sát liên tục tất cả các vật liệu hạt nhân nhằm đảm bảo hạt nhân không được sử dụng để chế tạo bom nguyên tử.
Ông Grossia nói thêm: “Nói cách khác, một quốc gia… sẽ né tránh việc thanh sát nguyên liệu trong một thời gian dài. Và chúng ta đang nói đến urani được làm giàu ở mức độ rất cao. Điều đó có nghĩa chúng tôi cùng Australia, Mỹ và Anh đang bước vào một cuộc đàm phán kỹ thuật phức tạp để đảm bảo điều này không dẫn tới sự suy yếu của chương trình không phổ biến vũ khí hạt nhân.”
Mỹ, Anh và Australia đã công bố thiết lập mối quan hệ đối tác an ninh ba bên, có tên gọi AUKUS, ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Theo quy định của AUKUS, Washington và London sẽ cung cấp cho Canberra công nghệ và năng lực triển khai các tàu ngầm hạt nhân.
Như vậy, Australia sẽ là nước thứ hai được tiếp cận công nghệ của Mỹ để đóng tàu ngầm hạt nhân, sau khi Anh được tiếp cận công nghệ này năm 1958.
Thỏa thuận này cũng đánh dấu lần đầu tiên một thành viên của NPT sở hữu tàu ngầm hạt nhân, ngoại trừ 5 quốc gia được phép sở hữu vũ khí hạt nhân gồm Mỹ, Nga, Trung Quốc, Pháp và Anh.
Sau khi đạt được thỏa thuận AUKUS, Australia đã từ bỏ hợp đồng mua 12 tàu ngầm chạy bằng năng lượng thông thường trị giá 66 tỷ USD với Pháp, động thái khiến Paris tức giận./.