Tiếp tục Chương trình kỳ họp thứ 2, sáng 28/10, Quốc hội thảo luận trực tuyến về dự án Luật Thi đua, khen thưởng (sửa đổi) dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn.
Các đại biểu cho rằng cần nâng cao chất lượng công tác thi đua, khen thưởng, chặt chẽ về tiêu chí nhưng cần mở rộng đối tượng để khích lệ, động viên, tạo sự lan tỏa…
Khen thưởng phải chính xác
Các đại biểu Quốc hội cơ bản nhất trí với Tờ trình, dự thảo Luật Thi đua, khen thưởng (sửa đổi) của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Xã hội; nhất trí về sự cần thiết sửa đổi toàn diện luật hiện hành, để thể chế hóa các quan điểm chỉ đạo của Đảng về công tác thi đua, khen thưởng; khắc phục những bất cập của các quy định hiện hành; bổ sung những vấn đề mới phát sinh phù hợp với thực tiễn về công tác thi đua, khen thưởng trong tình hình mới và đảm bảo tính đồng bộ của hệ thống pháp luật.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến nhấn mạnh, việc sửa đổi, bổ sung tiêu chuẩn các hình thức khen thưởng trong luật phải bảo đảm chính xác, không trùng lặp, chồng chéo; chú trọng khen thưởng tập thể ở cơ sở, khen thưởng công nhân, nông dân, người lao động trực tiếp sản xuất, kinh doanh; doanh nhân, doanh nghiệp, trí thức, nhà khoa học; khắc phục cơ bản những hạn chế, vướng mắc về thẩm quyền, đối tượng, tiêu chuẩn, quy trình, thủ tục khen thưởng.
Đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn) kiến nghị tiếp tục rà soát, cải tiến hồ sơ thủ tục; mở rộng thêm các trường hợp được xét khen thưởng theo thủ tục đơn giản.
Đại biểu cho rằng đã rõ thành tích, công trạng thì tăng thẩm quyền, trách nhiệm cho người đứng đầu trực tiếp quyết định hình thức khen thưởng, không nhất thiết mọi việc phải thông qua Hội đồng Thi đua-Khen thưởng.
Đại biểu Phạm Hùng Thắng (Hà Nam) khẳng định, không thể phủ nhận vai trò, động lực và những hiệu quả to lớn các phong trào thi đua đem lại đối với đời sống xã hội và trong quá trình xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.
[Hoàn thiện quy định, nguyên tắc giúp phong trào thi đua phát triển]
Dự thảo Luật Thi đua, khen thưởng (sửa đổi) đã có những điều chỉnh, bổ sung về hình thức, phạm vi thi đua. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, nội dung thi đua trong dự thảo luật sửa đổi vẫn còn mang nặng tính hành chính và tính chất nhà nước...
Theo đại biểu, thi đua là hoạt động có tổ chức với sự tham gia tự nguyện, tự giác của cá nhân, tập thể phấn đấu vì những mục đích chung, hướng đến những điều tốt đẹp, mục tiêu cao hơn trong học tập, công tác, lao động, sản xuất, kinh doanh... phát huy được sức mạnh của từng cá nhân, tập thể trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Mục tiêu, phạm vi và hình thức tổ chức thi đua phụ thuộc vào từng tổ chức, cơ quan, đơn vị, cộng đồng chứ không phải tất cả đều giống nhau.
Chính vì vậy, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, rà soát và bổ sung phạm vi, thẩm quyền của đơn vị phát động, chỉ đạo phong trào thi đua để có quy định khuyến khích mọi hình thức thi đua với sự tham gia của đa dạng, đông đảo các thành phần, tầng lớp xã hội.
Về nội dung khen thưởng, theo đại biểu, vấn đề quan trọng đặt ra là làm sao khắc phục được tính hình thức và chạy theo thành tích trong thi đua, khen thưởng, nhất là trong khen thưởng.
Để giải quyết được vấn đề đó, luật sửa đổi phải có những quy định cụ thể, rõ ràng. Theo quan điểm của đại biểu Phạm Hùng Thắng, khen thưởng phải theo công trạng, phải dựa trên công trạng của các cá nhân, tập thể đạt được; có như vậy mới thực sự động viên được đối tượng được khen thưởng và khích lệ cộng đồng xã hội học tập, phát huy và hướng tới.
"Đề nghị rà soát lại để có sự thống nhất giữa nội hàm khái niệm khen thưởng và loại hình khen thưởng, nếu không sẽ dẫn đến việc khi quy định các tiêu chuẩn cụ thể sẽ mất đi bản chất thực sự của khen thưởng là ghi nhận công trạng; và nếu thống nhất được vấn đề này, các điều khoản quy định cụ thể của phần khen thưởng sẽ cụ thể, rõ ràng hơn," đại biểu Thắng nhấn mạnh.
Một trong những nội dung nhiều đại biểu quan tâm là so với quy định hiện hành, dự thảo Luật Thi đua, khen thưởng (sửa đổi) trình Quốc hội khóa XV đã bỏ đối tượng xét tặng danh hiệu "Nghệ sỹ nhân dân", "Nghệ sỹ ưu tú" đối với nhạc sỹ, phát thanh viên.
Về nội dung này, đại biểu Dương Minh Ánh (Đoàn Hà Nội) cho rằng không nên bỏ xét tặng danh hiệu này đối với nhạc sỹ. Đại biểu nhất trí với việc không đưa phát thanh viên vào đối tượng được xét tặng nghệ sỹ nhân dân, nghệ sỹ ưu tú nhưng vẫn giữ lại đối tượng là nhạc sỹ vì đây là người đóng vai trò rất quan trọng trong việc tạo ra các sản phẩm sáng tạo.
“Nếu không có nhạc sỹ thì lấy đâu ra tác phẩm để nghệ sỹ, ca sỹ, nhạc công thể hiện,” đại biểu nhấn mạnh.
Theo đại biểu, nhạc sỹ không phải nghệ sỹ biểu diễn, nhưng phải khẳng định rằng, họ vẫn là nghệ sỹ, là người gián tiếp quan trọng tạo ra các sản phẩm sáng tạo đến với công chúng, giống như các đạo diễn, quay phim, họa sỹ, âm thanh, biên đạo…
Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) lại cho rằng, từ lâu, Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật là giải thưởng dành cho các tác phẩm xuất sắc, nếu nhạc sỹ có tác phẩm hay, xuất sắc, được ghi nhận thì sẽ được trao tặng các giải thưởng này.
Danh hiệu nghệ sỹ nhân dân, nghệ sỹ ưu tú là tặng cho người biểu diễn nghệ thuật. Trong trường hợp nhạc sỹ cũng tham gia biểu diễn thì có thể được xét tặng danh hiệu này, còn ngược lại khi không nên xét tặng.
Đưa thư khen vào Luật Thi đua, khen thưởng
Đại biểu Phan Văn Xựng (Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng Luật Thi đua, khen thưởng sau 17 năm thực hiện, qua 2 lần sửa đổi (năm 2005, 2013) đã đi vào cuộc sống, góp phần động viên toàn Đảng, toàn dân, toàn quân hăng hái thi đua, giành được những thành tựu to lớn trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Công tác thi đua, khen thưởng đã cổ vũ, động viên các tập thể, cá nhân phát huy sáng kiến trên tất cả các lĩnh vực, góp phần hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ...
Tuy nhiên, theo đại biểu, luật vẫn còn bộc lộ một số hạn chế, vướng mắc, bất cập, như: tiêu chí xét tặng, thẩm quyền và việc công nhận danh hiệu thi đua có điểm chưa thống nhất; quy định đối tượng, tiêu chuẩn của một số hình thức khen thưởng còn chưa cụ thể, khó áp dụng; chưa thực sự chú trọng khen thưởng người trực tiếp lao động, sản xuất, công tác và khen thưởng tại địa bàn vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng biên giới, hải đảo…
Về khen thưởng đối với tập thể cơ sở, tập thể nhỏ, đại biểu Phan Văn Xựng cho rằng, dự thảo luật đã bỏ quy định tặng "Huân chương Lao động" hạng Nhất, Nhì, "Huân chương Bảo vệ Tổ quốc" hạng Nhất, Nhì đối với tập thể không thuộc đối tượng tặng Cờ thi đua là chưa phù hợp với chủ trương khen thưởng hướng về tập thể nhỏ, cá nhân trực tiếp lao động, sản xuất.
Do đó, đại biểu đề nghị nghiên cứu, bổ sung vào dự thảo các tập thể không thuộc đối tượng tặng Cờ thi đua được xét tặng thưởng "Huân chương Lao động" hạng Nhất, Nhì, "Huân chương Bảo vệ Tổ quốc" hạng Nhất, Nhì như quy định hiện hành.
Nhiều đại biểu kiến nghị có quy định rõ hơn về nguyên tắc, trách nhiệm và việc xử lý vi phạm của cơ quan, đơn vị, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu, của cá nhân trong thi đua, đề nghị khen thưởng và quyết định khen thưởng; đồng thời, quy định chặt chẽ về điều kiện, thủ tục, nhưng nên mở rộng đối tượng để khích lệ, động viên.
Các đại biểu Quốc hội thống nhất với những hình thức khen thưởng, nhưng cho rằng Thư khen của Chủ tịch nước đối với các cá nhân, tập thể có tác dụng rất lớn trong việc cổ vũ, động viên, nên bổ sung vào Luật Thi đua, khen thưởng. Bên cạnh đó, không nên so sánh việc khen thưởng giữa các ngành, các cá nhân, vì mỗi nơi có những đặc điểm và tiêu chuẩn khen thưởng khác nhau.
Khắc phục tình trạng không công bằng
Giải trình về những nội dung các đại biểu nêu, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà thay mặt cơ quan soạn thảo cho biết sẽ tiếp thu đầy đủ các ý kiến, nghiên cứu cùng với Ủy ban Xã hội và các cơ quan có liên quan bổ sung, hoàn thiện dự án luật để tới đây trình Kỳ họp lần thứ 3, Quốc hội khóa XV vào tháng 6/2022.
Theo Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà, dự thảo Luật Thi đua, khen thưởng sửa đổi lần này có diện bao phủ rất rộng, cả hệ thống chính trị, tất cả các tầng lớp nhân dân, cộng đồng xã hội, tập thể, cá nhân, gia đình người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tập thể, cá nhân người nước ngoài có đóng góp cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam.
Nguyên tắc đầu tiên Ban soạn thảo đã quán triệt rất rõ và thể hiện đồng bộ, đó là phải đảm bảo tính bao trùm, toàn diện, hợp lý, công bằng, bình đẳng, khoa học, thực tiễn và tạo ra tâm lực mới cho thi đua, khen thưởng.
Nguyên tắc thứ hai, đó là phải đảm bảo tính kế thừa và đổi mới. Kế thừa những điều khoản, những nội dung, vấn đề thực tiễn đã chứng minh rất hợp lý, có sức lan tỏa, có tính ổn định, kể cả tên danh hiệu và nghiên cứu để đổi mới những vấn đề xuất phát từ thực tiễn, hướng mạnh hơn về khu vực ngoài nhà nước và khen thưởng cho người trực tiếp lao động sản xuất, công tác, học tập, chiến đấu, nhất là đối tượng là công nhân, nông dân, doanh nghiệp, doanh nhân trí thức, nhà khoa học...
Đặc biệt là hướng về cơ sở để khen thưởng cho các tập thể cơ sở và chú trọng hơn tới vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo.
Nguyên tắc thứ ba, vừa phải đảm bảo mối quan hệ giữa thi đua và khen thưởng, trong thi đua có danh hiệu thi đua, trong các hình thức khen thưởng cũng có danh hiệu thi đua.
Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh, thành tích đến đâu thì khen thưởng đến đó để khắc phục tình trạng khen thưởng nặng về cộng dồn thành tích, tích lũy thành tích, không công bằng và ở mặt nào đó có tính hình thức các khen thưởng. Đặc biệt, chú trọng khen thưởng đối với khu vực ngoài nhà nước, cho người trực tiếp lao động sản xuất và công tác, học tập, chiến đấu.
Sửa đổi toàn diện Luật Thi đua, khen thưởng phù hợp thực tiễn
Bà Huỳnh Thị Ánh Sương, Phó trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi nhất trí về sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Thi đua, khen thưởng để thể chế hóa đầy đủ các quan điểm chỉ đạo của Đảng về công tác thi đua, khen thưởng; khắc phục những bất cập của các quy định hiện hành; bổ sung những vấn đề phát sinh phù hợp với thực tiễn, bảo đảm tính đồng bộ của hệ thống pháp luật.
Đại biểu Huỳnh Thị Ánh Sương cũng thống nhất với việc phân cấp cho các bộ, ban, ngành và cấp tỉnh trong quy định cụ thể đối tượng, tiêu chí xét tặng các danh hiệu thi đua và khen thưởng để sát với tình hình, yêu cầu nhiệm vụ của từng đơn vị, địa phương.
Đồng thời, bà Sương đề nghị bổ sung quy định: “Chính phủ ban hành hướng dẫn thi hành” các điều khoản này bằng việc ban hành các nhóm đối tượng, tiêu chí chung và có quy định theo hướng mở để các cơ quan, địa phương quy định đối tượng, tiêu chí phù hợp với đặc điểm của mình.
Quy định này sẽ bảo đảm việc thực hiện thống nhất giữa các địa phương và bộ, ban, ngành trong việc xét, đánh giá và công nhận danh hiệu; khắc phục tình trạng mỗi địa phương, bộ, ban, ngành thực hiện theo một cách khác nhau, dẫn đến không công bằng trong thi đua, khen thưởng (tức là nơi quy định chặt, nơi thì mở, dễ dàng).
Đại biểu Quốc hội Vũ Thị Liên Hương - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi thì cho rằng, dự thảo luật giao quá nhiều cơ quan quy định tiêu chuẩn danh hiệu thi đua, hướng dẫn thi hành luật, như có 7 Điều giao Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh quy định tiêu chuẩn, danh hiệu xét tặng (các Điều 21, 23, 24, 25, 26, 27, 28); 8 Điều giao bộ, ban, ngành, tỉnh, cấp quân khu, quân chủng, quân đoàn, binh chủng, tổng cục và tương đương quy định cụ thể đối tượng, tiêu chuẩn (các Điều 21, 23, 24, 25, 29, 69, 73, 74); 33 Điều giao Chính phủ quy định chi tiết, hướng dẫn thủ tục, điều kiện…
Theo bà Hương, nên liệt kê đầy đủ các tiêu chuẩn ở các hình thức khen thưởng bậc cao để không phải giao cho Chính phủ quy định, hướng dẫn ở nghị định, vì hiện tại dự thảo luật cũng đưa ra tiêu chuẩn nhưng chưa đủ mà dự thảo Nghị định của Chính phủ kèm theo cũng liệt kê./.