Theo ông Phạm Quang Hưng, Cục trưởng Cục Hợp tác Quốc tế - Bộ Giáo dục và Đào tạo, suốt quá trình gần 75 năm hợp tác, Liên Xô/Nga đã giúp đào tạo cho Việt Nam gần 70.000 nhân lực có trình độ cao. Hợp tác đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao giữa hai nước vẫn là ưu tiên hàng đầu của Việt Nam trong thời gian tới.
Quan hệ hợp tác giáo dục Việt Nam và Liên Xô trước đây, Liên bang Nga ngày nay có bề dày lịch sử truyền thống lâu dài và liên tục. Ngay sau khi chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao, từ năm 1950 Việt Nam đã cử những du học sinh ưu tú đầu tiên đi đào tạo tại các trường đại học hàng đầu của Liên Xô.
Năm 1955, Việt Nam và Liên Xô chính thức ký hiệp định đầu tiên về công tác đào tạo. Từ đây hàng chục ngàn công dân Việt Nam đã được gửi đi đào tạo tại các trường uy tín nhất của Liên Xô ở những chuyên ngành mà Việt Nam có nhu cầu. Theo thống kê chưa đầy đủ, trong giai đoạn 1950-1991, Liên Xô đã tiếp nhận và đào tạo khoảng 52.000 công dân Việt Nam, trong đó có hơn 30.000 người ở trình độ đại học, gần 3.000 tiến sĩ, hơn 200 tiến sĩ khoa học và hàng vạn công nhân kỹ thuật, giáo viên dạy nghề, thực tập sinh.
Sau này, Liên bang Nga tiếp tục vẫn dành sự hỗ trợ đào tạo cho Việt Nam qua các hiệp định hợp tác được ký mới. Hằng năm, Liên bang Nga vẫn dành cấp cho Việt Nam hàng chục đến hàng trăm suất học bổng Chính phủ (từ năm 2018 đến năm 2020 có hơn 950 chỉ tiêu mỗi năm, từ năm 2021 đến nay là 1.000 suất học bổng mỗi năm). Đã có thêm hàng chục nghìn công dân Việt Nam được tiếp nhận đào tạo tại các trường đại học Nga trong giai đoạn này.
Trải qua gần 75 năm hợp tác, Liên Xô trước đây và Liên bang Nga đã đào tạo cho Việt Nam gần 70.000 nhân lực cán bộ khoa học kỹ thuật, nhà quản lý và một đội ngũ công nhân kỹ thuật lành nghề. Đội ngũ trí thức này trở về nước luôn là nguồn nhân lực quan trọng, có trình độ chuyên môn cao, phương pháp làm việc tiên tiến, khoa học góp phần không nhỏ cho sự nghiệp xây dựng đất nước đồng thời là cầu nối hữu nghị bền chặt giữa nhân dân hai nước Việt Nam-Nga.
Rất nhiều người trong số du học sinh ưu tú được Liên Xô đào tạo đã nắm giữ những cương vị lãnh đạo cao nhất của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội; là những cán bộ khoa học nòng cốt, cốt cán trong các cơ quan nhà nước, tổ chức nhân dân, các cơ sở giáo dục đại học, viện nghiên cứu khoa học nhà nước…
Cùng với công tác đào tạo nhân lực, hợp tác giữa các trường đại học hai nước có bước chuyển biến lớn. Trong giai đoạn 10 năm trở lại đây, đã có hàng trăm văn bản hợp tác giữa các cơ sở giáo dục đại học được ký kết. Các hợp tác này xuất phát từ mối quan hệ sẵn có của những lãnh đạo nòng cốt của trường từng là cựu du học sinh tại Nga, và từ nhu cầu thực tiễn là Nga vẫn luôn là quốc gia hàng đầu về khoa học kỹ thuật, khoa học cơ bản, có chất lượng đào tạo đại học uy tín.
Việt Nam và Liên bang Nga duy trì cơ chế tổ chức luân phiên Diễn đàn Hiệu trưởng các đại học Việt-Nga. Diễn đàn lần thứ nhất được tổ chức tại Hà Nội năm 2019, Diễn đàn lần thứ hai tổ chức tại Moskva, Nga vào tháng 4/2024. Diễn đàn đã thu hút hàng chục đại học uy tín hai nước tham gia với hàng chục văn bản hợp tác mới được ký, các hoạt động trao đổi học thuật, giảng viên, sinh viên, nghiên cứu viên liên tục được tăng cường.
Năm 2023, hai nước đã thành lập Mạng lưới các trường đại học kỹ thuật và Mạng lưới các trường đại học đào tạo về Công nghệ thông tin và truyền thông. Đây là một hoạt động nhằm thúc đẩy hợp tác song phương giữa các đại học kỹ thuật hàng đầu của Nga và Việt Nam, là xung lực để các trường đại học hai nước tham gia sâu vào công tác hợp tác đào tạo nhân lực trình độ cao và nghiên cứu khoa học chung phục vụ nhiệm vụ đào tạo và nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của mỗi nước.
Cục trưởng Cục Hợp tác Quốc tế Phạm Quang Hưng cho hay trong thời gian tới, hợp tác đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao giữa hai nước vẫn là ưu tiên hàng đầu của Việt Nam. Nga vẫn là luôn địa chỉ đáng tin cậy để gửi sinh viên đi đào tạo, nhất là về các ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật, công nghệ mới, năng lượng, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, khoa học biển, nghệ thuật…
Theo ông, cuyến thăm cấp Nhà nước Việt Nam của Tổng thống Nga V. Putin cùng với sự kiện ký kết Hiệp định mới về hợp tác trong lĩnh vực giáo dục đại học sẽ là cú hích, là xung lực mạnh mẽ thúc đẩy hợp tác giáo dục của hai nước.
Việt Nam cũng mong muốn hai bên thúc đẩy nghiên cứu, triển khai một số hoạt động hợp tác, tương xứng với quan hệ đối tác chiến lược toàn diện của hai nước, cụ thể là xem xét nâng cấp Phân viện Puskin tại Việt Nam thành Trung tâm Puskin với sự đầu tư của Liên bang Nga, nhằm đẩy mạnh công tác giảng dạy tiếng Nga, quảng bá văn hóa Nga tại Việt Nam và các nước trong khu vực.
Bên cạnh đó là việc khuyến khích các trường đại học uy tín của Nga hợp tác với các trường đại học của Việt Nam để tổ chức dạy các chương trình liên kết đào tạo và hợp tác nghiên cứu khoa học tại Việt Nam./.