Chưa đầy 3 tháng kể từ khi xuất hiện, dịch COVID-19 đã tác động mạnh mẽ, gây thiệt hại lớn về mọi mặt và tới mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
Đây được xem là đại dịch toàn cầu với những ảnh hưởng tiêu cực đối với mọi quốc gia, mọi nền kinh tế và chưa từng xảy ra trong lịch sử nhân loại.
Tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc của Chính phủ với các địa phương về các giải pháp ứng phó tổng thể với những tác động từ dịch COVID-19 diễn ra sáng 10/4, tại Hà Nội, đại diện các bộ, ngành và địa phương đã báo cáo cụ thể và chi tiết tình hình phòng chống dịch cũng như việc triển khai duy trì phát triển kinh tế-xã hội theo chủ trương, chính sách và các chỉ đạo của Chính phủ.
Về tổng thể, việc triển khai những chính sách về tiền tệ, tài khóa, tín dụng ngân hàng, đầu tư thương mại... cơ bản là kịp thời. Dịch COVID-19 đã tác động tới nền kinh tế, nhịp độ tăng trưởng và phát triển cũng như khả năng duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp là khó tránh khỏi, thậm chí, vượt xa hình dung và dự đoán của các cấp, ngành.
Thực tế là tỷ lệ doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường rất cao; không có nhiều doanh nghiệp đủ khả năng, đủ nguyên vật liệu để tiếp tục hoạt động và duy trì sản xuất kinh doanh qua quý 2 tới đây.
Tình trạng thất nghiệp đã xuất hiện ở nhiều nơi, nhiều ngành và lĩnh vực.... Trước bối cảnh này, yêu cầu phải có một giải pháp mang tính tổng thể, toàn diện cần sớm được ban hành đang rất cấp bách.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng rất khó dự báo tình hình và diễn biến của dịch bệnh; cũng như thời điểm nào dịch bệnh sẽ kết thúc. Nhiệm vụ cần phải tập trung trong thời gian tới đây sẽ là rất nặng nề nhưng cần phải quyết liệt và kịp thời, bởi bất kỳ sự chậm trễ nào cũng có thể kéo theo những hậu quả đáng tiếc.
Đối với hoạt động của các doanh nghiệp, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, chắc chắn sẽ tiếp tục phải giảm các loại phí, mở rộng đối tượng gia hạn nộp thuế đất, xem xét giảm gánh nặng cho người nộp thuế, miễn giảm thuế... Cùng với đó, phải bằng mọi cách để thúc đẩy thương mại và các hoạt động tiêu dùng của người dân, tạo sự vận động và lưu thông cho nền kinh tế.
"Mục tiêu duy trì sự ổn định của nền kinh tế là hết sức quan trọng. Bởi từ đó sẽ giúp cho việc gia tăng khả năng hồi phục sau dịch bệnh. Các ngành, lĩnh vực và địa phương cũng nên bằng các biện pháp để gia tăng sự quan tâm của các nhà đầu tư đối với Việt Nam như một điểm đầu tư an toàn, hiệu quả trên toàn cầu. Chính phủ cần thúc đẩy mạnh mẽ việc chuyển đổi nền kinh tế số và gia tăng xu hướng đầu tư, tiêu dùng; đồng thời, đi đôi với việc vực dậy các ngành nghề nhằm tạo nền tảng phát triển sau thời hậu dịch," Bộ trưởng Chí Dũng đề xuất.
Bên lề hội nghị trực tuyến, khi luận bàn tới các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp để duy trì hoạt động, góp phần ổn định kinh tế-xã hội, đại diện các hiệp hội ngành hàng đều có chung quan điểm, ở bối cảnh hiện nay, hầu hết các doanh nghiệp đang phải giảm quy mô sản xuất hay đóng cửa ngừng hoạt động.
Doanh nghiệp nào có thị trường, có nguyên liệu để có thể duy trì được sản xuất kinh doanh đang rất cần được tạo điều kiện thuận lợi và được sự hỗ trợ từ chính quyền các cấp.
['Nếu dịch bệnh làm khó khăn gấp đôi, chúng ta phải cố gắng gấp ba']
Tuy nhiên, cũng cần hiểu rõ rằng, hỗ trợ không đồng nghĩa với việc "cứu tế" đối với các doanh nghiệp thiếu năng lực và không đủ sức cạnh tranh trên thị trường. Cho dù dịch bệnh diễn ra nhưng đây thực sự trở thành cuộc sàng lọc tự nhiên và đầy khắc nghiệt và cũng là cơ hội để định hình tương lai của nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn phục hồi.
Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho rằng đây là lúc cần coi trọng và tập trung toàn lực để hỗ trợ doanh nghiệp, làm bệ đỡ để vực dậy và giúp các doanh nghiệp "đứng lên." Bởi sau hoạt động của doanh nghiệp là tăng trưởng, là nguồn thu ngân sách, là công ăn việc làm và là nguồn bảo đảm an sinh, xã hội.
Với những diễn biến phức tạp trên phạm vi toàn cầu như hiện nay, không ai có thể biết đến bao giờ dịch bệnh sẽ qua đi. Do đó, cần phải chuẩn bị một tâm thế “sống chung với dịch bệnh,” thực hiện “kinh doanh an toàn,” kinh doanh trong điều kiện bảo đảm các yêu cầu giãn cách xã hội. Đó chính là giải pháp, là lối thoát giúp cho các doanh nghiệp và cả nền kinh tế trong thời đại dịch.
Để giúp các doanh nghiệp duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh, theo đề xuất của VCCI, Chính phủ cần lập tức ban hành danh mục các mặt hàng và dịch vụ thiết yếu; các sản phẩm dịch vụ có liên quan trong cả chuỗi giá trị, để có phương án chủ động bảo đảm sản xuất cung ứng các mặt hàng này được thông suốt phục vụ đời sống nhân dân và các yêu cầu của xã hội ngay cả trong trường hợp phải siết chặt thêm các biện pháp mạnh.
Phản ánh thực trạng hiện nay, ông Lộc cho biết ở nhiều nơi, nhiều cấp ngành, khái niệm sản xuất kinh doanh các mặt hàng thiết yếu cũng đang được hiểu rất khác nhau. Sản xuất kinh doanh các mặt hàng thiết yếu không thể nào quan niệm chỉ bao gồm khâu lắp ráp hoàn chỉnh sản phẩm cuối cùng, mà còn bao gồm cả khâu sản xuất nguyên, nhiên vật liệu, dán nhãn, bao bì…
"Ai bảo sản xuất chip Intel là không thiết yếu, phải ngừng sản xuất, khi linh kiện này là thành tố không thể thiếu để sản xuất các thiết bị y tế hiện đại phục vụ cho việc chữa trị COVID-19, phục vụ cho điều trị y tế từ xa? Ai bảo nhà máy sản xuất bìa carton là không thiết yếu, phải ngừng sản xuất, khi nếu không có bao bì thì lấy gì đóng gói chở máy trợ thở đến với các bệnh nhân ?... Tôi cho rằng, tất cả mọi lĩnh vực đều có sự liên quan. Đó chính là nguyên lý của chuỗi sản xuất," ông Lộc bày tỏ.
Ngay như, quan niệm truyền thống về danh mục mặt hàng thiết yếu cũng đang được hiểu theo nghĩa rất hẹp, không còn phù hợp nên cần phải được sửa đổi.
Bộ Y tế cần sớm có văn bản hướng dẫn cho các doanh nghiệp kịch bản để xử lý, cách ly khi có người lao động hoặc khách hàng bị lây nhiễm COVID-19 nhằm hạn chế đến mức cao nhất việc phải ngừng hay phải đóng cửa toàn bộ khu công nghiệp hoặc doanh nghiệp khi chưa thật cần thiết.
Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, những giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp mà Chính phủ đã ban hành và chuẩn bị ban hành trong giai đoạn hiện nay là phù hợp cả về mức độ và liều lượng, hướng tới mục tiêu trợ giúp doanh nghiệp.
Gần 1 tháng nay, công ty TNHH Hands Hands Việt Nam, huyện Tân Yên, Bắc Giang phải cho 50% công nhân lao động nghỉ việc tạm thời do thiếu nguyên liệu nên nhiều máy móc thiết bị bỏ không. (Ảnh: Đồng Thúy/TTXVN) Chủ yếu là các biện pháp giúp doanh nghiệp hạ giá thành sản phẩm, cải thiện khả năng thanh khoản... Chính sách tài khóa và chính sách tín dụng vẫn là hai công cụ quan trọng nhất để có thể giúp các doanh nghiệp cầm cự hay “ngủ Đông” vào lúc này.
Khi dịch bệnh kéo dài hơn, khả năng thanh toán của phần lớn các doanh nghiệp bị đe dọa, nguy cơ đóng cửa, giải thể tăng lên... và đó mới chính là lúc tính tới kịch bản “giải cứu” doanh nghiệp. Khi ấy sẽ cần nới lỏng hơn các chính sách tài khóa tiền tệ; tăng cường đầu tư và chi tiêu của Nhà nước. Thậm chí, nếu cần thiết, Nhà nước có thể mua lại nợ của các tập đoàn, doanh nghiệp lớn, để tránh đổ vỡ dây chuyền.
Ông Lộc cho rằng doanh nghiệp nhỏ và vừa là đối tượng cần được ưu tiên của chính sách song song với việc giải cứu các công ty và tập đoàn lớn. Tăng đầu tư công vào các dự án phát triển cơ sở hạ tầng; trong đó, đặc biệt chú trọng những cơ sở hạ tầng của tương lai như công nghệ thông tin, viễn thông và chuyển đổi số… là hướng đi quan trọng vừa để kích cầu vừa tạo lập nền tảng cho giai đoạn phát triển tiếp theo.
Chính vì thế, theo ông Lộc, các quyết sách đưa ra cần định hướng nhằm tới hỗ trợ những doanh nghiệp có tiềm năng, đang gặp khó khăn tạm thời do dịch bệnh. Hỗ trợ để phát triển nhưng không phải hoạt động "cứu tế" cho những doanh nghiệp không đủ sức cạnh tranh.
Qua đây, các ngân hàng thương mại cũng có thể tự phân loại, xác định chính xác các đối tượng để phân bổ nguồn tín dụng. Chính sách trợ giúp thông qua tài khóa có thể khó khăn hơn nên sự phối hợp giữa các định chế tài chính, tín dụng là việc quan trọng trong cả giai đoạn “trợ giúp,” “giải cứu” doanh nghiệp và nền kinh tế để có thể tạo nên những tác động cộng hưởng.
Hỗ trợ các doanh nghiệp có tiềm năng sẽ không chỉ giúp nền kinh tế không đổ vỡ khi dịch bệnh mà còn định hình tương lai của nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn phục hồi.
Song song với hội nghị trực tuyến, tổng hợp ý kiến từ nhiều hiệp hội ngành hàng cho thấy, thị trường là vấn đề sống còn của doanh nghiệp. Tuy rằng, các hiệp định thương mại tự do (FTA) là những cơ hội lớn nhưng không phải là sự bảo đảm chắc chắn để doanh nghiệp Việt vươn ra thị trường thế giới. Muốn vươn ra thị trường thế giới thì phải coi việc thực hiện kế sách “bám sâu rễ, bền gốc” ở thị trường nội địa mới là quan trọng.
Quy mô của một thị trường gần 100 triệu dân với một nền kinh tế tăng trưởng nhanh và tiến trình công nghiệp hóa diễn ra mạnh, tầng lớp trung lưu bùng nổ, chính là nguồn tài nguyên lớn nhất cho sự phát triển của doanh nghiệp và nền kinh tế Việt Nam.
Dưới tác động cộng hưởng của công nghệ số, của dịch bệnh, của chiến tranh thương mại, các dòng chảy thương mại và đầu tư trên thế giới sẽ đảo chiều. Các doanh nghiệp của các nền kinh tế lớn trên thế giới cũng đang có xu hướng quay trở lại sân nhà. Đây chắc chắn sẽ là một xu thế lớn của thời sau dịch bệnh.
Cuộc chiến chống dịch và chống suy thoái, duy trì tăng trưởng chắc chắn sẽ phải kéo dài và cam go, tuy nhiên, với sự phối hợp, đồng lòng của cả hệ thống chính trị, của các bộ ngành, địa phương và doanh nghiệp sẽ quyết định thắng lợi của Việt Nam trong một nỗ lực chung nhằm đẩy lùi dịch bệnh COVID-19./.
